Genozidioaren jarraitutasuna egiaztatzen
Genozidioaren jarraitutasuna egiaztatzen –
Aurreko artikulu batean konstatatu genuen Euskal Herrian genozidio linguistiko planifikatua gauzatu dutela Frantziako eta Espainiako estatuek, bertoko eliteen konnibentziarekin eta, jakina, populuaren borondatearen kontra. Fase historiko luze eta ilun hura Espainiara demokrazia heltzearekin amaitu zen, antza.
Gaur egun edonork esango luke lasai asko ezen, behin frankismoa igarota, euskaldunon kontrako genozidio linguistikoa amaitu dela (“genozidioa” gertatu dela onartzen baldin badu, behintzat). Egia da prozesu horren ageriko agerbide bortitzenak desagertu direla (ikus, adibidez, Ahotsak proiektuko Euskararen kontrako neurriak bideoa), baina beste mekanismo batzuk oraindik daude aktibo, bai euskara ofiziala den lurraldeetan, bai hala ez denetan. Mekanismo horiek hizkuntzari erabat suspertzea galarazten diote, minorizazioan mantentzen dute, eta, oraingo martxan, ahalbidetuko dute makineria linguizidaren azken xedea (alegia, hizkuntza hiltzea).
Artikulu honetan, linguizidioaren gaurkotasuna neurtzeko ariketa bat proposatzen dizuegu. Zeregin horretarako, zenbait adierazle bildu ditugu zeinak, batera hartuta, erdaren hegemonia bermatzen baitute gure lurretan eta euskara kinka larria jartzen.
Adierazleak
- bertoko hizkuntza ez da ofiziala
- hizkuntza inportatua derrigorrezkoa da
- bertoko hizkuntzak estatus legal apalagoa du
- bertoko hizkuntza ez da derrigorrezkoa
Ikusten denez, hizkuntzaren egoera juridikoarekin lotutako faktore orokor eta oinarrizkoak dira. Ez ditugu adierazle moduan jaso hizkuntz politiketako helburu konkretuak, hala nola hizkuntza normalizatzea hezkuntzan, administrazioan edo hedabideetan, uste baitugu goiko lau gertakarion mende daudela.
Orain, ikus ditzagun euskarak duen estatus legalaren arabera Euskal Herrian ditugun zona linguistikoak:
- Euskal Autonomia Elkartea (EAE)
- Euskal Hirigune Elkargoa (EHE)
- Nafarroako eremu euskalduna (N1)
- Nafarroako eremu mistoa (N2)
- Nafarroako eremu erdalduna (N3)
Kontuan izanik genozidio prozesu historikoa mendeetakoa dela, aintzat hartu ditugu euskalduntzat dokumentatuta dauden herri eta eskualde guztiak. Euskararen erabilera dokumentatu gabe daukaten tokiak (Baiona, Nafarroako Erribera, Enkarterri…), berriz, gure analisi honetatik kanpo gelditu dira. Horrekin ez dugu esan nahi ez dugula defenditzen bertako biztanleek egun euskaldun izateko duten eskubidea, baina ez dugu uste leku horietan eztabaidarik gabe eman dakiekeenik “hizkuntza inportatua” izendapena erdarei. Hortaz, ez ditugu kontuan hartuko oraingo honetan.
Ekin diezaiogun ariketari, bada.…
Mekanismo genoziden taula
Beheko koadroan, ipin ezazue X bat baldin delako adierazlea betetzen bada adierazitako zonan. Zenbat eta X gehiago, orduan eta gehiago dira genozidioaren helburura hurbiltzen gaituzten mekanismo aktiboak. Konparatu emaitzak zonaka ere, ea zein diren ondoen eta okerren dauden zonak, eta ikus orobat zeinen ondo dagoen egoera onena duena.
Emaitza
Zer itxura du zuen taulak?
Gureak dio euskarak Euskal Herriko bazter guztietan pairatzen dituela egoera desabantailatuan eta galbidean ezartzen duten inposizioak.
Horregatik, euskaldunon komunitateak bizirik iraungo badu, xede izan behar dugu argazki horren negatiboa lortzea, hau da, gelatxo guztiak edo gehienak markatu gabe egotea. Aldaketa horren giltza eta azken erantzukizuna, nola ez, botere erregional eta estatalek dute. Guri kontakizun hau zabaltzea eta presio egitea dagokigu, indarra dugun artean.
Hiztunak erakartzea, kontzientzia hartzea, aktibazioa, militantzia, kanpainak, ariketa sozialak… oso ondo daude eta beharrezkoak dira, ez dago dudarik, baina beren horretan, oinarri legal sendorik gabe, beldur gara ez ote diren alferlan izango, eta erabaki politikoak hartzen dituztenen zabarkeriaren eta ezaxolaren zurigarri.
…
Euskararen kontrako neurriak (Ahotsak)
Genozidioaren jarraitutasuna egiaztatzen
Genozidioaren jarraitutasuna egiaztatzen
Neu Bentaçarrrequin bat nathor.
Politicoqui eta linguisticoqui burujabeac içan behar gara.
Neu neure buruaren jabe içan behar naiz.
Heu heure buruaren jabe içan behar haiz.
Etc.
Statua eta hizcunça behetic eraiqui behar dirade.
Castella Vetulan (Burgoseco ipharraldean) jaio cen gaztelania romancea euscal ezpainetan. Lur horretan gaztelu çahar asco guenituen, ceinac ikusten ahal baitira Iñaki Sagredoren mappan.
Hemendic hegoalderat çabalduz joan cen, imposatuz joan cen conquisten bidez.
Tiroa culatatic athera citzaigun nombait.
Aberçale ascoc Espainia ttipi baten ancecoa eguin nahi luquete hemen republica baten ancera. Hizcunçari dagoquionez, academia bat behar cen Espainian berea duten beçala. Biac “real” titulua daramate Espainiaco regueac emanic.
Josu, artikulua erratu duzu?
Euscaldunon aurcaco lehen genocidio garaiquide typificatua Franciar Iraulçaren baithacoa dugu. Orduan euscal lurraldeac economicoqui eta socialqui garatuenac ciraden, eta Iraulçac guciaren suntsipena ekarri çuen. Horrequin baterat, persecutione systematicoa burutua içan cen, euscaraz aritzen ciren gendeen aurca. Documentatua dago.
Ondoren eta orain artio, euscaldunoc ez gara gai içan hondamengo horretatic atharatzecoz.
Ondorengo guertaquiçun guciac, baita oraingo realitatea ere, genocidio horretan oiharritzen dira.
Guc gueuc genocidio hura nola beguiratzen dugu?
Orain arte, oficial içaerac gurean bacarric indartu ditu gauçac cein diren “basurillac”. Edocer serio eguiten badugu, hura da babestua baldin eta ez badu ikutzen realitatea, hau da: botherea. Eta botherea da indarrez imposatua dena.
Alexandre, pentsatzen dut 1789ko Iraultzari buruz ari zirela. Genozidioa baino gehiago etnozidioa esan nahi zinuela , nahiz aipatzen duzun lapurtarren deportazioa kasik etnozidioaz harago zihoan.
Baina gure histolari modernoek ez dute iraultza sobera gaitzesten, alde baikorrak aurkitzen dizkiote. Zergatik ote?
Egia erraiteko, ez gara sekula xutitu orduan frantziak eman digun kolpetik.
Komikeena da orai bizi dugun ongizate berria frantziaren kondu emaiten dugula, Ez ote ginen besteak bezala ekonomikoki aurreratuko(eta euskaraz gainera)) utzi bagintuzte bakean eta libre gure esperientzik egitera suitzak bezala?
19. mende guzian miserian atxiki gaituenean izigarriko emigrazioa eraginduz. Nahiko nuke jakin zenbatekoa zen Xuberoaren biztanlegoa iraultza denboran.
Beñat, zertan oinarritzen duzu etonozidioaren eta genoziodioaren arteko bereizketa?
Ingelesezko Wikipediak, esaterako, hau dio “ethnocide” artikuluan:
Ethnocide refers to the extermination of national cultures as a genocide component.
Nire ustez, euskaldunok genozidioaren konponente guztiak pairatu ditugu, bai biolentzia fisikoa, bai zapalkuntza kulturala, bai ukazio nazionala.
Adibidez, euskaldunen kontrako genozidio fisiko biolentoaren lehen zantzuak sorginen ehizaldietan ikusten ditut nik, zeren epaitu eta hildakoak oro har euskaldun elebakarrak baitziren; epaile eta hiltzaileak, berriz, izan ziren hala tokiko agintari elebidunak (erdaldunberriak) nola kanpoko botere erdaldunak.
Gilen arestiri on
Iparraldeaz ari nintzan.
Inglesezko definizioa ez dut biziki argi ikusten.
Enetako genzidioa da juduei, gertatu zaiena, bai ta armeniarrei. Genezidioak erakusten du populu edo nazio bat fisikoki eta
osoki desagerrarazi nahia eta batere ez asimilatu nahia.
Aldiz etnozidioa ez da hain odoltsua eta masiboa, gehiago da kultura edo hizkuntza edo instituzio propioak desagerrazi nahia bortxaz eta asimilazioz.
Etnozidioa genozidioa baino askoz gehiagi ikusi da Historian.
Baina bien arteko muga ez da beti argia. Etnozidioan genozidio antzeko gertakari isolatuak izan daitezke. Sorgin ehiza (europa guzian gertatu zen) edo gehiago napurtarren deportazioa.
Nik etnozidioa erabiltzen dut iparraldearen kasuan baina genozidioa ez.
Baina behar bada erratzen naiz.
Barkatu erran nahi nuen:
” genozidioa baino etnozido askoz gehiago ikusi da Historian”
Nic franciar iraulçaileen aldetic euscaldunen aurcaco genocidioa ikusten dut eguitateetan. Herri cehatz baten aurcaco anhikilatione sistematicoa. Hori cen hemen burutu çutena.
Euscaldunoc hemen irauten dugu, nola juduec edo armeniarrec irauten duten ere.
Physicoa içan cen exterminatione sayaquera hura, francesec sayatu çutena.
Momentu batean francesen aurrean hori argui erran beharco da!
Hitzak gure interesen eta errealitatea ulertzeko moldeen arabera erabiltzen ditugu.
Eta gero terminoen definizio juridikoak daude.
Exterminazio fisikoa alde batera utzita ere, hona genozidioaren bi definizio, Delitua Prebenitu eta Zehatzeko NBEren Nazioarteko Konbentzioan bildutako bostetik:
– Taldeko haurrak indarrez transferitzea beste talde batera (II[e] artikulua).
– Taldeko kideei kalte fisiko edo mental larria eragitea (II[b] artikulua).
Beñat, gauzatu al dira holakoak sistematikoki euskaldunen kontra, bai Iparraldean, bai Hegoaldean? Bai ala ez?
Genozidio Delitua Prebenitu eta Zehatzeko NBEren Nazioarteko Konbentzioan, barka.
Gilen eta Alexandre , jadanik erran bezala, emaiten didazkizuen definizio edo definizio zati horiek dudarik gabe oroitarazten didate 1793ko lapurtarren deportazio ez aski ezaguna edo ezkutatuari nun 3000 inguru herritar haur, adineko eta zahar deportatuak izan baitziren eta nun erdia hil baitzen desterruan. Bai, egitate genozidotzat jo genezakeen egitate bat da baina isolatua izan da eta ez sistematikakoa.
Etnozidioa da Frantziaren politiko orokorra ezaugarritzeko izen aproposa.
Gu desagerrarazteko frantziarrek nahiago dute inbasioa eta populu nahasketa, unibertsitatearen zeduzioa, propaganda, opari ekonomikoak, lanpostu subentzionatua, Kortzikan, Antilletan edo Polinesian egiten duten bezala. Gero badakite erabiltzen indarra gupidarik gabe, IKren kontra bezala.
Baina nik etnozidio hitza atxikitzen dut juduen, armeniarren, tutsiren eta beste askoren kasuetarako.
Errepikatzen dut berriro ere Iparraldeaz ari naizela ez naiz gai zuen aldian jujatzeko.
Gure etsaiekin dugun auzia berez aski grabea da den bezala. Horrekin aski arrazoi badugu jazartzeko adorea badugu . Baina exageratuz terminoen erabiltzean ez dugu deus irabazten sinesgarriatasuna galtzea baizik. Bai kanpokoari buruz bai gure buruari buruz.
Ez dakit zuetako inork irakurri duen Vargas Llosa-ren azken artikulua, gaztelaniaren defentsan. Bazterrak harrotzen ari da, Twitter eta abarretan… Badirudi Ameriketako konkista garaiko 1500-5000 hizkuntzen suntsiketa begi onez ikusten duela akademiako jaun honek. Bertako historia luze odoltsuak edozein kalifikazio mota (geno-etno-zidio…) onar dezakeela uste dut, inolako akatsetan erortzeko beldurrik gabe.
Jakin nahiko nuke ZUZEUko jarraitzaileon iritzia.
Onargarri dira halako deklarazioak? Zer diozue?
“Baina exageratuz terminoen erabiltzean ez dugu deus irabazten sinesgarriatasuna galtzea baizik”.
Beñat, ikusten dut zure iritziz exagerazioa dela euskaldunon desagerrarazpena eliminazio fisikoaren mailan jartzea. Horregatik eratxikitzen diozu beste deizio bat leunagoa, eta genozidio eta etnozidio bereizten, Euskal Herria erdalduntzea populu bat hiltzea ez balitz bezala. Hala eginez, paratzen duzu gorputz fisikoaren heriotza arimaren, psikearen heriotzaren gainetik.
Bada, nik pentsatzen dut ezen euskaldunak haien hizkuntzaz, izateaz, esentziaz gabetzea dela haien gorputzak suntsitzea bezain larria, eta edozein euskal herriren erdalduntzea, erdalduntze bortitza, maltzurra, errukigabea, dela herri horretako biztanle guztiak fusilatzea bezain delitu, eta salagarria. Zuk uste duzu gutxiago dela, baina hala balitz ez zatekeen hainbeste jende hilko nola hil baita Euskal Herriaren defentsan, lehen eta oraintsu.
Ez zaitezte Benaten aurka defentsiban jarri ez baitut uste zuen argudioen ildoaren aurka dagoenik, baizik eta maila analitikoan bai erabiltzen direla etnozidio eta genozidio kontzeptuak. Nik uste bereizketa hori egitea ez dela okerra, eta eman dituen adibideek argi erakusten dute nola kontzeptuak ere gure kasu konkretura aplikatzen zailak diren. Tutsi, judu eta armeniarren genozidioak etnozidak ez ezik arrazistak ere baitzirelako (etsaiaren zantzuak kulturalak ez ezik gorputzarenak badira ere), eta hor beste aldagai bat sartzen da bitartean: arrazarena, gure kasuan konplikatu egiten dena aplikatzea. Ordez, etnozidio eta genozidio deritzena oso dialektika estuan emanak dira historian, eta gainera termino horiek momentu historiko oso zehatz batean sortzen dira, holokausto juduaren ostean hain zuzen ere.
“Baina exageratuz terminoen erabiltzean ez dugu deus irabazten sinesgarriatasuna galtzea baizik”. Kritikatzen duzu Gilen, baina nazioartean kodigo horiek erabiltzen dira, laket izan ala ez. “Hitzak gure interesen eta errealitatea ulertzeko moldeen arabera erabiltzen ditugu.” Eta guztiok ulertu gaitezen erabili beharko ditugu, gaizkiulertuak saihesteko.
Ez dut oraingoz gehiago sakonduko berandu baita, adi irakurriko zaituztedan arren. Adeitsuki, gabon!
PD: Peru, niretzat Mario Vargas Llosas horren deklarazioak latzak dira, ez dakit zein hauts harrotu nahi dituen gizonak edo zein artalde akuilatu, baina diskurtso hori hedatua dago espainiar gizartean ezker-eskubi, ezin uler dezaket zergatik dioten hainbesteko amorrua gure hizkuntzari (edota katalanari, galegoari…) agian haien burmuintxoen sakonean gogorarazten dielako “Espainia” inoiztik ez dela eta ez dela izango haiena osorik?
Joño, joño…arraioa.
Izan daiteke, bai…
Mila esker deizula, Otsaburu!
Caixo,
Eguia da Benat, erraiten duçuna. 1793co guertaquiçun haiei buruz ari nincen. Systematico aguian guehieguizcoa da.
Otsaburuk ederki esplizitatu du ene pentsakera. Gaizkiulertuak saihestu behar ditugu.-
Iparraldeko bati erraiten badiozu genozidio bat pairatu dugula erotzat hartuko zaitu, holokosta du buruan genozidio burutzat. Etnozidioa esplikatuz onartuko luke beharbada, ezbada kolaborazioan sobera barna sartuta, begien aurrean du eta!
Gero erraiten duzularik:
“Hala eginez, paratzen duzu gorputz fisikoaren heriotza arimaren, psikearen heriotzaren gainetik”.
Akusazio hau injustua da. Edo nauzu ondo irakurri eta ez nauzu ulertu.
Kasualidadez gertatzen da Simone Weil ( 1909-1943) filosofoaren irakurle eta miresle naizela eta “l’enracinement” testuaren itzulpena egiten hasia naizela. Patria baten edo antzeko kolektibitate baten partaide izaitea gizakiaren arimaren behar-premiatzat jotzen du.
Barkatu “genozidio eredutzat” esan nahi nuen ez eta “genozidio burutzat”
Hara, ez dut nahi eztabaida hau gara dadin “defentsiba” eta “akusazio” terminoetan. Beraz, barkatu, Beñat, gaizki ulertu bazaitut eta modu injustuan adierazi badut.
Orain, saia nadin neure ikuspuntua argitzen.
Bistan da errazagoa dela edonorentzat bereizketa hau egitea:
genozidio=eliminazio fisikoa vs. etnozidio=eliminazio kulturala
Eta ados nago lehenengoa erabili izan dela holokaustoarekin eta antzeko hilkintzekin lotuta (Otsaburu, gorputzaren zantzuak hain ageriak ziren juduen kasuan?).
Baina gaia jorratu duten autoreen artean, irakurri dudanaren arabera, banaketa hori ez da hain argia, eta bada etnozidio terminoa ez erabiltzea aholkatzen duenik ere.
Edonola ere, uste dut ezin dela ukatu etnozidio kontzeptua genozidioaren orbitakoa dela. Horren erakusgarri dira “genozidio linguistiko” eta “genozidio kultural” terminoak”. Izan ere, biak jaso ziren, “genozidio fisiko”rekin batera, Genozidio Delitua Prebenitu eta Zehatzeko NBEren Nazioarteko Konbentziorako prestalanean, non ekintza hauek zehaztu baitziren genozidio kulturalaren adibidetzat, 3. artikuluan:
Any deliberate act committed with intent to destroy the language, religion or culture of a national, racial or religious group on grounds of national or racial origin or religious belief, such as (1) Prohibiting the use of the language of the group in daily intercourse or in schools, or the printing and circulation of publications in the language of the group; and (2) Destroying or preventing the use of libraries, museums, schools, historical monuments, places of worship or other cultural institutions and objects of the group.
Azkenean, dagoeneko abian zen gerra hotzaren testuinguruan, hainbat herrialdek puntu hori onartzearen kontra bozkatu zuten, eta genozidioaren bi alderdi horiek jaso gabe gelditu ziren behin betiko testuan.
Gaur egun, oraindik badira haiek onartzearen aldeko ahotsak.
Beraz, uste dut zilegi zaidala eskaera horiekin bat egitea eta “genozidio” terminoa, bere alderdi kultural eta linguistikoan, gure kasuari ere aplikatzea, ezta?
Gilen edo konplikazioak gustatzen zaizkitzu edo kaskogogorra zira harrigarria ez litzatekeena bizkaitar baten aldetik.
-Genozidio terminoa da (intentsioz bederen) erabateko exterminazio fisikoa ( Nurembergeko auzian estreinatua izan zen omen)
-Etnozidioa da etnia baten identitatearen suntsiketa ( denak baitezpada kalitu gabe bainan parte bat batzuetan bai)
Bistakoa da esaten duzun bezala muga ez dela beti erraza egiteko.
Iparraldeari buruz behintzat, ez dut ongi ikusten non dagoen genozido kulturala eta linguistikoa erraiteko interesa etnozidioa erran beharrean.
Etnozidioa zabalagoa eta larriagoa da zeren eta geitzen duzu baituzu instituzio politiko, Herriko zuzenbide, erligio propioen ezeztatzea, deportazioa, emigrazioa eta imigrazioa eta abar.
Ez dut konprenitzen zergatik kontseilatzen den etnozidio hitza ez erabiltzea.
Nago ian problemaren parte bat ez datorren etnia hitza erabiltzearen beldurretik existitzen ez dena genozidio terminoarekin.
Lasai Gilen aski ezagutzen zaitut jakiteko, zu ni baino kaskogogorragoa izan arren, hots bizkaitarragoa, alde berekoak garela.
Galdetzen didazu, Gilen, juduen kasuan zantzuak hain agerikoak ote ziren. Ez, ez ziren, baina maila ideologikoan horrela funtzionatu izan dute, desberdintasun kulturalak esentzializatu egin baitira eta biologiaren aldetik arrazoitu (estereotipoak, arraza, odola, geneak). Zirkunsizioa izan zitekeen zantzurik agerikoena, eta ez beti. Alemania eta Ruandaren kasuan erregistro zibilak izan dira identifikatzeko baliozkoak izan direnak, hainbatetan. Besteak nola ikusten ditugun, ideologiak badauka erruaren zati nabarmena.
“Beraz, uste dut zilegi zaidala eskaera horiekin bat egitea eta “genozidio” terminoa, bere alderdi kultural eta linguistikoan, gure kasuari ere aplikatzea, ezta?” Bai, zilegi dirudit, aurretik esan dudan bezala, etnozidio eta genozidio kontzeptuak oso dialektika estuan baitaude errealitatean.
Kontuz “kasko gogorra” kontzeptua zehaztu behar dut ixtripu diplomatiko bat sortu baino lehen Bizkaia eta Lapurdiren artean.
Hemen kaskogogorra da tematsu edo temati, deus ikusteko ikasteko gaitasunarekin.
Bizcaitarrac cascogogorrac al gara?
Benetan?
Cergatic?
Artikulu hauetan esploratu nahi izan ditudan ideiak nire hitzekin baino askoz hobeto daude esplikatuta hemen:
https://www.carnegiecouncil.org/publications/archive/dialogue/2_12/section_1/5139
Google translate-ren bidez itzulpen aski ona lor daiteke, jatorrizkoarekin arazorik izanez gero.
Bai Gilen artikulu horretan errekonzitzen dut erraiten duzuna, adibidez:
” Put another way, the present understanding of genocide preserves the body of the group but allows its very soul to be destroyed”
Dudarik gabe, “genozidio kultural” kontzeptua asmatzea intentsio on bati dagokio, baizik eta kulturala fisikoa bezain larria dela.
Baina zergatik jadanik existitzen den etnozidio hitza ez erabiltzea?
Etnozidioak ez zuelako ideia hori argi adierazten? ala etnozidioko “etno” hori tabu delako?
Zer pentsatzen du Otsaburuk?
Gaur egun genocidio eta ethnocidio terminoac lekuz campo daude ceharo, Euscal Herriari edo euscarari applicatuaz.
Içan gaitecen gueure buruaren jabe, euscara ikas deçagun eta minça gaitecen. Quitto.
1. “Genozidio” eta “etnozidio”, jatorriz gauza bera dira. Raphael Lemkin hizkuntzalari eta abokatu polonesak, 1944ko Axis Rule in Occupied Europe liburuan, genozidio terminoa aurkeztu zuen, eta, haren alternatiba gisa, etnozidio proposatu. Hau da, bi termino kontzeptu bererako.
2. Genozidioak zenbait arlotan gauzatzen da, Lemkinen arabera: politikoa, soziala, kulturala, ekonomikoa, biologikoa, fisikoa.
3. Nurembergeko epaiketak ezkero, NBEk genozidio krimena nazioarteko legearen pean definitu zuen Genozidioari buruzko Konbentzioan. Esan dizudanez, genozidio kulturala kendu zen azken testutik (bestela sinatzaileetako asko genozidatzat onartuko bailukete beren burua, nik uste; bestalde, esanguratsua da delegazio komunista –Soviet Batasuna eta Polonia– agertu zirela genozidio kulturala testuan mantentzearen alde).
4. Kulturen eliminazioa genozidioaren definiziotik erauzita, beste termino bat behar zen hura izendatzeko. Eta zein aukeratu da? Ba genozidioaren bikia den etnozidio.
Terminoaren erabilera hori, genozidio kulturalaren ordezko, kritikatua izan da etnia eta kulturaren arteko nahasketa eragin dezakeelako.
5. Gogora dezagun ezen Lemkinek, bere definizioan, ez zuela nahitaezko ikusten eliminazio fisikoa genozidioa gauzatzeko:
By “genocide” we mean the destruction of a nation or of an ethnic group. […] Generally speaking, genocide does not necessarily mean the immediate destruction of a nation, except when accomplished by mass killings of all members of a nation. It is intended rather to signify a coordinated plan of different actions aiming at the destruction of essential foundations of the life of national groups, with the aim of annihilating the groups themselves. The objectives of such a plan would be the disintegration of the political and social institutions, of culture, language, national feelings, religion, and the economic existence of national groups, and the destruction of the personal security, liberty, health, dignity, and even the lives of the individuals belonging to such groups. Genocide is directed against the national group as an entity, and the actions involved are directed against individuals, not in their individual capacity, but as members of the national group.
6. Horixe da nik erreibindikatzen dudan definizioa, zeinak euskaldunen kasua barnean hartzen baitu, Konbentzioan hainbat herrialde genozidak onartu zutenaren kontra.
Josu, horixe frogatu nahi dut: ez daudela batere lekuz kanpo.
Arratsalde on. Nik ez dakit Benat etnozidio hitzaren bazterketa “etnia” hitzaren bazterketatik ere ote datorren. Arrazakeria hitza pil-pilean daukagu azkenaldian baita, nahiz eta akademietatik gehiengoak arraza hitzak maila objektiboan daukan balio eskasa azaldu, nik uste dut nori aplikatzen zaionaren araberako sorbatz bikoitza dagoela (euskaldunak etnia bezala ezaugarritzea bereizketa arrazista liteke batzuentzat, boskimanoak etnia bezala ezaugarritzea ordea haien ezaugarri zintzoen onespen eta babesa da). Nik uste nazioarteko politikarien eta legegileen interes bat erakusten duela horrek, etnozidioa edo genozidio kulturala ongi definituko bagenu mendebaldeko Estatu gehienek, guztiek ez esateagatik, prakak jaitsi beharko lituzketelako nazioarteko tribunaletan. Legedia hori tranpa bat da, etsaiei aplikatzekoa, giza eskubideekin egiten dutenarekin batera. Nik ez ditut oraindik gudate eta sarraskitze hainbat agindu dituzten mendebal agintarietatik bat bera ere nazioarteko epaitegi batetik pasatzen ikusi. Zergatik ote? Nazioartekoak zintzotasunik ez daukalago, ez baitago Estatuen gaindiko botere efektiborik. Agian bi terminoak, genozidio zein etnozidio hitzak baztertu beharko genituzte operatiboagoak diren batzuen bila, edo termino horiek berauek daukaten elkar harremana berezarri, lehen esan dugun legez, gaizkiulertuak saihesteko.
Gilen, artikulua interesgarria da oso, eta nik uste lehen aipatu duzun arimaren eta gorputzaren harremana lantzen duela baita. Azken aurreko paragrafoan agertzen den legez (zitatua neukan aurreko iruzkin batean, baina ZuZeuk zakarretara bidali dit, ingelez gehiegi erabiltzeagatik agian). Honek arrazoiren batengatik Kixmiren etorreraren mitoa gogorarazi dit, eta haien garaiaren bukaeran nola Jentil guztiek buruaz beste egiten duten amildegitik behera botaz. Esan nahi dudana, gogoa eta soina egitate bat beraren bi elementu erlazionatu izanik, kulturaren eta identitatearen suntsipenak ezin ekar dezake baizik eta sufrimendu psikologikoa eta horregatik fisikoa, eta ziur nago prozesu horretan baten batek baino gehiagok nahiago izan duela bere buruaz beste egitea. Ez da kasualitatea gazte indigenen artean suiziodio tasak ez indigenenak baino altuagoak izatea Ipar Ameriketan: (hemen zegoen esteka kendu behar izan dut ere, bestela, zaborretara)
Non daude Espainiarat romatarrac ethorri baino lehen minçatzen ciren hizcunçac? Non herriac?
Eman deçagun, gaurco Cantabriaco esparruan minçatzen cen hizcunça?
Romatar legioneec guiçonezco cantabres guztiac hil cituzten Christoren modura gurutzificaturic, berce ascoc buruaz berce eguin çuten, emaztequiac bortchatu, etc.
Non ez da egon ethnocidioric?
Hizkuntza-ordezkatze prozesu, asimilazio-prozesu edo dena delako bati genozidio (are, etnozidio, gauza bera baita, alegia, jendea akabatzea) deitzen dion batek ez luke bi hitzeko erantzunik ere merezi beharko, are gehiago hogeitama piko iruzkin Zuzeun.
Ez dakit egilea ohartu den oraindik zeinen, zeinen desegokia den termino hori gure kasuan erabiltzea, eta zenbateko ezjakintasuna erakusten duen giza historiaz.
Milesker Otsaburu,
“euskaldunak etnia bezala ezaugarritzea bereizketa arrazista liteke batzuentzat, boskimanoak etnia bezala ezaugarritzea ordea haien ezaugarri zintzoen onespen eta babesa da” bai justu diferentzia horrek beti estonatu nau.
Bestetik jakin ezazu 60 urtetako hamarkadan Lafitte kalonjak behin erran zigula frantziako estatistikekin konparatuta uztaritze inguruan suizidio tasa oso altua zela baserrietako etxekandereen artean eta etxeko mutil donadoen artean batez ere. Bitxiki ez zigun arrazoirik eman, bainan asko geroago pentsatu nuen jende horientzat izango zela bizimodu komunitario tradizionalaren galeraren aurreko sofrikarioaren seinalea.
Ba ez dugu bakarrik mintzaira bat galdu baizik eta mundu-ikuskera bat ere.
Amona, oso ausarta zara inolako argudiorik eman gabe kaka botatzeko, anonimotasunetik, defenditzen dudan ideiari eta niri neuri.
Ba beitu, zuk aipatutako “asimilazio-prozesua” (ingelesez) googletu eta, bi klikekin, heldu naiz genozidiora eta etnozidiora:
Kultur asimilazioa da prozesu bat zeinaren bidez gutxienen talde edo kultura bat gehiengo sozial baten antzeko bilakatzen baita edo beste talde baten balioak, portaerak eta sinesmenak bereganatzen baititu. Historian zehar kultur asimilazio modu desberdinak egon dira; akulturazio moten adibideen artean, borondatezko eta gogoz kontrako asimilazioa sartzen da.
(…)
Kultura asimilazioa berezkoa edo bortxatua izan daiteke; azken hori gertatzen da kultura nagusi batzuek asimilazio bortxatua helburu duten hainbat bide erabiltzen dituztenean.
https://en.wikipedia.org/wiki/Cultural_assimilation
Asimilazio bortxatua da gutxiengo erlijioso edo etnikoak kulturalki asimilatzeko gogoz kontrako prozesu bat, zeinean gobernuak harrarazten baitizkie kultura menderatzailearen parte diren beste komunitate finkatu eta oro har handiago batzuen hizkuntza, identitatea, arauak, azturak, ohiturak, tradizioak, balioak, mentalitatea, pertzepzioak, bizimodua eta, askotan, erlijioa eta ideologia. Halaber, legedian, hezkuntzan, literaturan eta gurtzan hizkuntza berria indarrez ezartzea asimilazio bortxatutzat hartzen da.
(…)
Asimilazio bortxatuari kultur genozidio eta etnozidio ere esaten zaio.
https://en.wikipedia.org/wiki/Forced_assimilation
Josu
“Non ez da egon ethnocidioric?”
Eta etnozidioak garai eta toki askotan gertatu baldin badira iradokitzen duzun bezala, zure ustez guk zer konklusio atera behar dugu horretatik?
Ez al da ba genozidioa zer den edo zer ez den zehaztea alferrikako eztabaida?
Denok dakigu euskarak historian zehar zer nolako zapalkuntza pairatu duen, hortaz, jar dezagun arreta horretan.
Ez da alferrekoa. Oinarri batzuk finkatu nahi ditut argudioekin eta konplexurik gabe postulatu ahal izateko Frantziak eta Espainiak politika genozidak aplikatu dituztela, eta oraindik aplikatzen dituztela, euskaldunen kontra, eta zilegi zaigula kontuak eskatzea haien krimenengatik, egia, aitortza eta erreparazioaren markoan.
Franciaco Euscal Herrian nabariago guerthatzen çait genocidioa edo ethnocidioa gaur egun ere.
Lehen Guerlan euscaldun gazte asco lehenengo postuan jarcen cituzqueten bretoinequin batera. Hau, ança denez, ecin da erran Francian. Haien delictua francesez ez jaquitea!
Josu, ehen mundu gerlan Frantzia guziko laborariak ziren aurreko frentera igorriak, langileak industria eta armagintza ibilarazteko atzean uzten zituztela. Gainera laborariak gogorragoak adoretsuagoak eta diziplinatuagoak zirelako fama zuten. Gertatzen da Bretainia eta Euskal herria , biak, ziren laborari tasa handiena zuten eskualdetarik. Memorioz Uztariteko monomentuan ikusten dira laurogei pasa hil (2322 biztanleentzat ) Kenduz emaztekiak eta zaharrak eta gazteak asko zirenak erran nezake soldaduen %15a inguru hil zela enbaliertuak aparte. Gerla ondoko lehen koontaketan, 1921n 2105 biztanle gelditzen ziren bakarrik baina iheslariek eta zauriengatik laster hildakoek esplikatzen dute gelditzen den diferentzia.
Baina berez hau ez da etnozidioaren froga. Gainera frogarik ez dugu behar, zeren eta, Konstituzioa, legeak, antolakuntza administratiboa guzia eta eremana den politikoa bere osotasunean da etnozidio Frantzian barnean daukaten nazio menperatuentzat ukatzen baitute beste naziorik existitzen denik frantsesaz aparte.
Nunbait kontziente dira egiten dutenaz edo behintzat erreportxatzen ahal zaiela egunen batean eta horrengatik, pentsatzen dut, dirua piskat zabaldu dute euskararentzat azken 30 urte hauetan beren burua xuritzeko.
Egunen batean krimena burutatukoan erran ahal izaiteko:
“ezda gure falta, begira ahalegindu gara euskaldunak laguntzen, aski zuten euskaraz hitz egitea eta QUITTO “
Adisquide gascoin eta euscaldun batec contatua deraut ecen euscaldunen, gascoinen eta bretoinen artean hildacoen percentagea ascoçaz altuagoa içan cela berce leku batzuetaco laboraruena baino. Haiec lehenac lehen hil citzatençat. Ethnocidioa populatione hauequico. Nola ez ciren guero francestuco euscal familiac bakoitzac hildacoren bat edo batzu baldin bacituzten “Patria”ren alde hilac.
Ba, interesgarria litzateke tasa hori konparatzea Oil herriko laborari eskualde ez industrialisatu batekin kontu hori zabaldu baino lehen. Egia erraiteko, mesfidatzen naiz zalantzasko arrazoiak asmatzeaz. Egia bermatua, eta errealitate arruntena konprenitzea nahikoa dugu egun guziko naturaltasun arruntenean egiten den etnozidioaz jabetzeko.
Beñat, nik ez dut dudarik Frantzia genozida handia dela. Horregatik lau haizetara zabaldu behar dugu Xzidioaren diskurtsoa (jarri nahi duzuna Xren lekuan), diozun beste honi aurre egiteko: “aski zuten euskaraz hitz egitea eta QUITTO”, zeinaren bidez euskaldunen bizkar uzten baitute erantzukizun guztia, eta are errua.
Zoritxarrez, horrelakotsu esanak entzun dizkiet, aldeak alde, Frantxoa Maitiari eta, tristeago, Itxaro Bordari.
Ethnocidioa iruditzen çait egoquiena euscal casua adiaraztecotz, ceinaren ondorio bat baita ethnosuicidioa. Norberac bere herri proprioa hilcen uztea, ethnocidarequin nola edo hala collaboratzea.
Argudio egoqui eta intelligentac iracurriric, neure eritzia aldatu dut.
Salhatu behar dira ethnocidio eta ethnosuicidioa.
Batera ere, gure memoria eta euscararic hoberena recuperatu eta çabaldu.
500 urthetan ceharco euscara ossoa çaindu eta ikassi behar dugu, nor içanen bagara.
Berce herri anhitzec ez dute ukan opportunitate hau.
Tabula rasa eguin da hemen euscararequin eta politicarequin.
Içan gaitecen burujabe!
Norbanacotic hassiric.
lasai badakit ez duzula dudarik Gilen. Aldiz, gure aldean, 1789ko Iraultzatik beretik, gure herritarren artean etnozidaren negazioa joaiten handituz asimilazioarekin batera.
1789ko gure arbasoek hitza bera ez zuten ezagutzen baina beren protesten eta portaerengatik ageri da ulertzen zutela zer egiten zieten. Geroztik eguneroko bizitzak eremaiten dituen ohitzea konpromisio kolaborazio eta abar ahultzen du bortxaketa jarraiaren kontzientzia.
Kontzientzia horren beherekada akzelatu da duela hogeitamar nun estatuak hasi den seduzio eta integrazio politika bat ezartzen, dirua ikastolentzako, euskalgintzarako eta abar.
Pentsatzekoa da beherekada horrek goia joko duela delako elkargoarekin anitz abertzale ohiei emaiten baitie euskal aktoreak izaiteko ilusioa. Nola nahi duzu eguneroko etnozida arrunta kontzientzia atxik dezazaten ( sekulan izan badute) estatuko administrazioekin beren soldata bermatzen duten butjetak negoziatu beharrean direlarik. Aski marxista egona naiz jakiteko kontzientzia hori nihauk galduko nukeela. Aipatzen dituzun bi horiek bezalakoak ikusiko ditutzu gero ta gehiago.
Ba gero iraganeko edozein gertakari historiko itxura salatzeak ez du arriskurik, aldiz 1789ko iraultzaren erasoa, gaurko egoeraren sorgia, edo gaurko izatezko etnozida arrunta gordina eta ixila salatzea arriskutsuagoa da lanpostu eta tegoera onen begiratzeko.
EAJ eta EHBilduren arteco harremana ethnoSUIcidio honen eracusle palpablea da.
Noren errua?
Nirea ez.
Gilen, osso çucen çaudela emaiten du:
https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20201213/euskal-herria-ha-sido-victima-de-un-politica-intencionada-para-empujar-a-la-gente-a-la-emigracion
Josu, exodo horren nondik norakoak lan honetan jorratzen dira, 22. orrialdetik aurrera:
https://www.google.com/url?q=http://www.euskara.euskadi.net/appcont/sustapena/datos/Hiribarren.pdf&sa=U&ved=2ahUKEwjf1Kqcu8vtAhULA2MBHRj8DMMQFjAEegQIBRAB&usg=AOvVaw3FiT1ymNyWA5Ks9tQTbQbH
Bai testu horrek ongi esplikatzen du nola Iraultzaren erasoak eta ondorioz ezarri duten erregimen etnozidoak ekarri dituzte miseria ekonomikoa eta morala. Hoiek dute eragin exodoa, denbora berean Hego Amerika ideki zela Iparraldetikako etorkinei. Kolpe horretatik, Iparraldea, Lapurdi batez ere, ez zen sekula xutitu. Azken hamarkadetan, tragedia horren errautsak nehork ez du maite inarrostea ezta gure polikariek ere.
Gilen, Anhitz esquer!