NAIZ espainol
Nork irakurtzen du prentsa ‘sarean’? Asko ez, 35 urtetik gorakoek. Izatez gerotan, hortik beherakoek. Nor ibili liteke, ibiliko da, sortu berria den Naiz web gunean? Ibiltzez gero, Euskal Herriko (edo gure diasporako) 35 urtetik beherakoak. Baina, EAE-oso-ko eta Nafarroako zonalde ‘euskalduneko’ 35 urtetik beherako %90 da, gutxienez, euskal elebidun hartzaile, eta %75, euskal hiztun elebidun ere bai (edb, eas…). Hortik kanpoko Euskal Herrian ere hala moduzkoak izango dira gunearen balizko bisitariak.
Zergatik dago orduan Naiz % ?99an espainolez? Zein dira Naizeko hauek? ‘Ezker abertzale’? Izango dira. Instituto Cervanteseko ezker abertzale edo. Hamaika ikusteko. Ez da nahikoa Gara, Deia, Noticias, Onda Vasca… guztiak espainol mantentzea. Gazteak ere gehiago espainoldu behar ditugu oraindik. Vade retro! Hainbeste urteko biolentzia mota hori behar izan dugu honetarako? Ze Euskal Herria duzue zuek buruan?
Erantzun esperoan…
Bittor Hidalgo. Donostia
—————–
1. Joan den uztailaren 4an bidali nien eskutitz hau Berria eta Garako zuzendariei argitaratzeko eskariz:
“Eskertuko nizueke eskutitz polemiko hau argitaratu ahal izango bazenute zuen egunkarian. Hala izan litekeelakoan, adeitasunez agurtzen zaituztet”
“Bittor”.
2. Egun horretan bertan erantzun zidaten Garako iritzi sailetik ondokoa:
“Kaixo Bittor,
“Naizen %99 espainolez dagoela esaten duzunean, ez duzu egia esaten. Une honetan bertan, NAIZ+ atalean testu-post gehienak euskaraz daude; Iritzia ataleko bederatzi blogetatik, bost euskaraz eta lau gazteleraz; eta Agenda ataleko zati handi bat, euskaraz.
“Egia da Naiz.info/informazio atalean gehientsuena gazteleraz dagoela, baina inolaz ere %99a. Bere garaian GARA.net-ek zerabiltzan parametroetan jarraitzen du.
“Edonola ere, zure mezua Naiz.info kudeatzen dutenei pasako diegu, kontuan izan dezaten
Ondo izan”
3. Eta nire egun bereko erantzuna:
“Agian zehaztu beharko nuen NAIZ.info ORRIALDEKO (sarrera orrialdeko?)?
“Nolanahi 99 horrek (% ~99) ‘~’, zeinu bikoitz bat darama ‘gutxi gorabehera’ esan nahian. Nolanahi, berriro joan naiz www.naiz.info orrialdera eta apustu egingo nizuke zenbat hurbil dagoen orrialdea % ~99 espainoletik. Kontatuko dugu? Hemen erantsiko dizut orria hasi nahi baduzu. [erantsi nuen]
“Hala ere zure erantzun anonimoak esan nahi du ez duzuela onartzen nire ‘eskutitza’ ‘Garan’n argitaratzea?
“Eskertuko nizuke erantzuna ere.
“Ondo izan,
“Bittor”
4. Hurrengo egunean, uztailak 5, jaso nuen Naizeko arduradunaren erantzuna:
“Kaixo Bittor
“Barkatu hain berandu erantzuteagatik, baina orain arte ezin izan diogu gaiari heldu. GARAko iritziko sailak bideratu dit zure gutuna. Lehen erantzun bat eman omen dizu[t]e, baina horrek ez omen zaitu asebete.
“Esan behar dugu zure gutuna ez dela gure taldean argitaratuko. Egiarekin bat ez datozen datuak zabaltzen dituelako eta zure adieraz molde batzuk desegokiak ikusi ditugulako.
“Interneten errealitateaz ere hitz egin beharko genuke, erabiltzaileen urteak eta eremuak direla-eta egiten dituzun aipamenak direla-eta, baina ez dugu oraintxe horretarako denborarik. Datu bat besterik ez (gutxi gorabeherakoa): urte hauetan guztietan gure orrialdeetara (gara.net funtsean) 5.000.000 erabiltzaile sartu dira. Denak ez dira euskaldunak, bistan da.
“Edonola ere, egia da euskararen erabilera dela-eta izan ditugula kritika gehiago. Horregatik, NAIZ kaleratuta horietako bati eman nion erantzuna doakizu jarraian. [Erantzun horren aurretik espres eskatzen zait hau ez aireratzeko, eta ez dut hona traskribatuko. Eta amaitzen du eskutitza:]
“Edonola ere, gure posizioa ez da finkoa, berraztertzeko eta berregokitzeko prest gaude. Ez ginen atzo hasi eta, espero dezagun, bihar ez d[el]a izango amaiera. Sortu dugun lanabes berriak garapen aukerak emango ditu, gainera.
“Adeitasunez
“Iñaki Altuna, NAIZeko arduraduna”
5. Nire erantzuna egun berean I. Altunari:
“Eskerrik asko erantzunagatik. Lasai irakurriko dut, eta pentsatu.
Nolanahi lehen bezala segitzen zait batere bidezkoa ez iruditzen zuen ukoa ‘iritzi bat’ argitaratzeari, zentsura hutsa, funtsean ‘zuen kontrakoa delako’. Ze ni prest egoten segitzen dut nire sinadura hutsarekin defenditzeko eta eztabaidatzeko eskutitzean esaten dudana, nahiz zuri iruditu ‘Egiarekin bat ez datozen datuak zabaltzen dituela’.
“Baina horretaz ere konturatuko zara ‘iritziak’ daudela, eta seguru asko zuk ere badakizu jada bizitza altura hauetan ‘EGIA’k ere ertz ugari izan ohi duela. Aipatzen duzun beste arrazoia nire eskutitza ez argitaratzeko (‘zure adieraz molde batzuk desegokiak ikusi ditugulako’), iritzi zentsura hutsa da noski. Eta pena ematen dit, egun osoa ‘demokrazia’ falta salatzen ari ohi zaretenengandik ere halakorik jasotzeak. Baina bakoitzak jokatu ohi du inkisizioan berak aukeratutako rola.
“Ez adiorik
“Bittor”
Epilogoa:
Zalantzan izan naiz hilabete osoan eskutitzarekin batera honen inguruko eztabaidatxoa argitaratu edo ez. Azkenean egitea erabaki dut, geroenean ere ondo garbituta etxetik kanpo haizeztaturiko trapuek eragin ohi dutelako kiratsik gutxien.
Inork ikusi nahiko ditu jarrera honetan nire asmo ezkutuagoak edo, baina ni konformatuko nintzateke delako Naiz ‘abertzalea’ (ere) euskaldun bihurtuko balitz, bazenute. Edota Espainiarako ari zarete webgunea egiten, ‘handik’ ‘behar bezala’ ezagutu ahal izan gaitzaten? Soy? Utikan
Eranskina:
Delako eskutitza nolanahi ez zuten ere Berria argitaratzen (eta ez da izango bestelakoak ez dizkidatelako), eta badaezpada jatorrizko ‘gutuna’ berbidaliaz idatzi nien harriduraz edo uztailaren 18an:
“Egunon. Gaur 15 bidali nizuen hemen erantsitako eskutitza argitaratzeko eskatuz eta jakin nahi nuke argitaratzeko asmorik baduzuen, edota ez, edota zer, harrituta hamabost egun pasata. Agian ez zenuten jaso nire orduko eskaera. Ez dakit. Esango didazue.
“Ondo izan
“Bittor”
Egunean bertan jaso nituen ondoko bi mezuak,bata atzerapena azaltzen, bestea argitaratzeari ukoa argitzen:
“Barkatu, oporretatik itzuli berria naiz eta oraintxe ari naiz emailak erantzuten,
ondo izan,”
—————-
“Kaixo,
eskertzen dizugu iritzia bidali izana, baina beste etxe bat gurean kritikatzea ez dugu egoki ikusten, hedabideen arteko elkar-errespetuzko jokabidea edo zaintzen ahalegintzen gara. Nahi izanez gero, haiengana bidali zure kritika eta haiek erantzungo dizue.
“Mila esker,”
Erantzun nien esanez hori hala izatekotan, bazeukatela ere lehentxeago esatea, eta pena handia eman zidan ‘beste etxe bat gurean kritikatzea’ eufemismoak.
Ezin dugu beraz euskarazko egunkari bakarretik esan ez zaizkigula euskaldunontzako batere mesedegarri iruditzen gure lurrean, gure indarrekin, gure jendearentzat ‘espainola’ gure artean barra-barra zabaltzen duten hedabideen joko maltzurra?
Edota agian Berriakoek ere ‘beste etxe bat’ baino, ‘bere etxe’ jotzen ote duzue Naiz? Ez dut uste halako zentsurarik ezarriko zenutenik (ezartzen duzuenik) beste hedabide espainol batzuen inperialismo linguistiko espainolaren gainean aritzen garenean.
Eta pena ematen dit, ze ez dakit hori den hasiera bateko sortzaile Joxemi Zumalaberen, Martin Ugalderen, edo beste hainbaten hasierako nortasun pluraltzale eta irekiaren espiritua…
Ondo izan, nolanahi ere
Bittor
Ni ez nago ados zurekin.
Lehenik eta behin NAIZ-GARA antzeko gauzak dira, talde berdinetik sortuak, eta dirudienez batek bestea ordezkatuko du epe ertainera mundu digitalean. Irakurri nuenez, GARA papereko egunkaria izango da eta internet bidez agian ordainez jarri dezakete. NAIZ azken orduko albisteak zabaltzeko balioko du eta baita ere balio erantsi bat emateko bestelako albisteei: iruzkinak, jendearen edukiak, etab…
Zure planteamendua ikusita, badirudi errealitate hau planteatzen dezula:
– GARA-NAIZ eta BERRIA euskeraz
– Deia, Noticias, Onda Vasca… gazteleraz
Ea ba. Argi dago komunikabide horiek guztiak badaukatela kutsu politiko-ideologiko argi bat. Konkretuki aipatu dituzun horien artean bi talde bereizi ditzazkegu: batzuk EAJ ingurukoak eta bestetik ezkertiar-abertzaleak (nahiz eta BERRIA agian baden GARA baina askoz “neutralagoa”).
Zure proposamena jarraituz, ezkertiar-abertzaleak (GARA/NAIZ eta Berria) euskeraz izan beharko lirateke. Orduan, lortuko zenukeena, ideologia hori soilik euskaldun mundura murriztea da. Euskeraz ez dakien inork ezingo luke gazteleraz jaso “mundu” horretako albisterik internet bidez.
Zuk diozu jadanik internet bidez irakurtzen dutenen artean %90ak badakiela euskeraz etab, azken finean: ez dela beharrezkoa talde ideologiko horretako egunkari digital “erdaldunik” hego euskal herrian.
Nere gurasoek, lagun askok etab, irakurtzen dituzte egunkari digital askotako azalorriak. Denak ez dira euskaldunak. Askok 35-40 urte baina gehiago dute. Beraz, zure diagnosiarekin ez nago ados. Helburu bezela da agian Tuterako gazte eta ez gazteak irakurtzea. Hortaz, euskeraz jarri ezkero, jende askori kenduko zenioke informaziorako aukera; edo gutxienez, informazio eskeintza zabal honen aukera.
Ez zaizkit holako kritikak gustatzen. Hau da, bikain, lagundu ditzagun euskerazko komunikabideak (Berria, Argia, Euskadi Irratia, etab), bultza ditzagun euskerazko komunikabide gehiago, primeran. Baina horrek ez du esan nahi gaztelerako mundutik atera behar garenik.
pd: gai hau askotan atera da, ta askotan erantzun dute GARAn. Agian horregatik ez diote berriro zabaldu nahi izan.
“oporretan” nik uste nuen BERRIA euskaldun denona eta denontzat zela, eta hara non ikusten dudan ezker abertzalekoa dela.
Bestalde, zuk esandakoa esango balu sozialista edo peneubero batek ETB2ri buruz, sekulako egurkada zibernetikoa jasoko luke. Hain da erraza bi exigentzia maila ezartzea, besteei eta norberari.
Nik argi daukat, pentsamendu aldetik ezker abertzalekoa naizen arren Gara nagusiki gazteleraz den bitartean ez dut erosiko. Gararen webgunea ere ez dut bisitatzen arrazoi berberagatik. Naizen berri izan nuenean begiratu bat eman nion baina hau ere gaztelerazentrikoa iruditu zitzaidan eta nirekin jai dute. Egin egunkaria 1977an sortu zenetik gaur egun arte euskarak aurrera pauso handiak eman ditu eta hainbat esparru berritara zabaldu da baina Egin/Euskadi informacion/Garan/Le journalen ez da eboluzio handirik egon euskarari dagokionez eta bigarren mailako izaten jarraitzen du.
Ez da oreka erraza. Nolanahi den ere, gaurko ez bada biharko, Kataluniakoa erreferentzia interesgarria da. Katalunian hasieran egunkari gehienak gaztelera hutsean ziren. 1997tik aurrera, sozialisten inguruko “El Periodico” egunkaria gaztelerazko edizioarekin batera, katalanezkoa ere ateratzen hasi zen, gobernuak diruz ongi lagunduta. Kioskoetan eroslearen esku zegoen bat ala bestea hartzeko aukera. 2011n, “El Periodico”rekin batera, Katalunian irakurle gehien dituen “Lavanguardiak” egunkari soleradunak hartu du bide hori. “Lavanguardia” 1881tik izan da martxan, espainol hutsez. 2012an, sorpresa, gaur da eguna “Lavanguardiak” saltzen omen dituen aleak gehiago direna katalanez, espainolez baino.
Broagg, ba aitortu dut Berriak ez duela GARAk duen hain besteko kutsu politikoa; baina nonbaiten klasifikatu beharko banu bai, ezkertiar eta abertzale munduan sartuko nuke nik. Zuk ez dezu ala uste? Martxeloren ideologiaz ere ez dezu inolako “aurreiritzirik”? EAJkoa izan liteke igual? 😀
Baina beno, ez det hortan oinarritu eztabaida. Gauza da komunikabide pribatuak informatzeaz gain, ikuspuntu eta ideologia konkretu bat zabaltzeko ere erabiltzen direla maiz. Eta hori da koska, nori zabaldu nahi zaion ikuspuntu jakin bateko informazio hori, eta non jarri nahi den muga.
Euskera hutsean badaukagu kalitatezko egunkaria: BERRIA. Gehiago baleude hobe (beste tankerako aldizkariak edo irratiak, izan baditugu), baina nere ustetan GARA/LJPB bezalako komunikabide erdaldunak ere beharrezkoak ditugu. Bestela erdaldunek ez lukete izango ikuspuntu zehatz bateko informaziorako aukera.
Azkenik, EITB ez da komunikabide pribatu bat. Komunikabide publiko bat da eta, hau bai, euskal herritar guztiena izan beharko luke. Honon inguruan ba ez dago eztabaida makala… hemen, gainera, ez gaude albistegietaz eta informazioaz bakarrik hitz egiten ari. Bertan eduki mota asko daude, beste kate eta lekuetan bilatu ezingo genituzkenak. Hortaz beste eztabaida sakon eta ezberdin bat da. Ezin konparatu GARArekin eta honen helburuekin.
Ta adibidez “Nirekin jai”k dioena, ba erabat aukera koherentea iruditzen zait. Euskalduna bazea, euskeraz badakizu, ba hortxe dezu BERRIA edo ARGIA edo nik zer dakit. Zuk nahi dezuna.
Ez detena ulertzen da zergatik GARAri exijitu behar zaion euskeraz izatea. Zergatik uste dezuen ona dela ikuspuntu hortako informazio hori murriztea bakarrik euskaldun munduari, eta erdaldunek ba bestelako erdaldunen komunikabideak irakur dezatela (El correo, Deia, etab). Hori azaltzen badiazue, ba igual elkar ulertu dezakegu.
oporretan, zure ikuspegiarekin ados nagoke hein batean. Ironiaz esan nahi nuena zen ikuspegi horrekin zuritu nahi izaten dela ildo politiko batzuen jarduna (ez da igual zure kasua) eta ez zaiela onartzen beste ildo politiko batzuei.
Bittorren eta nirekin jai-ren posturak guztiz koherenteak iruditzen zaizkit.
Euskaltzale ezkertiar baten kontraesanak azaleratzeko ahalegina aitortu behar zaio Bittorri. Ziurrena gutunaren “tonua” egokiagoa izan liteke baina ulertzen dut urte askoren amorrazioa daudela bertan (eta Bittorrek beste askori eskatzen dizkionak, ustez euskararen aldekoek ez betetzeak dakarren amorrazioa). Nik bi kontu bereizi nahi ditut, batetik ez argitaratzearena: Bittorrek bere izenean argitaratuko lukeenez ez nuke gaizki ikusiko Berriak argitaratzea, baina egia da nik ez dudala gogoan sekula Berriak beste komunikabide bati buruz horren kritika gogorrik argitaratu izana. Dena den ardura hori Gara-Naizek izan beharko lukeela iruditzen zait. Beraien ezezkoaren argudioak ezabatzea gomendatuko nizuke Bittor, % 99a dela arazoa, egin azterketa eta zenbaki zehatzak eman, oraintxe Naiz.info-n: 5 berri nagusietatik bakarra euskaraz (kirolari buruzkoa) eta ondoko zutabeko txikiagoetan 5etik bi euskaraz (bata mundua eta bestea kultura arlokoak). Hirugarren zutabean dauden 7 laukitxoetatik 3 euskaraz (bi kulturakoak-edo eta hirugarrena kirolari buruzkoak). Beraz % 99a dela esatea igual gehiegitxo izan daiteke baina argi dago Naizek euskararekiko dabilen jarrera ETBren jarreratik oso hurbil dagoela (euskara bigarren edo hirugarren mailakoa da eta kultura eta kiroletarako balio du ia soilik). Gai garrantzitsuenak gazteleraz lantzen ditu. Horrelako datuak argitaratzeko aitzakiarik ez lukete izan behar.
Bigarren kontua: Gara-Naiz euskaraz izan behar du? Euskaltzale garenok hala nahiko genuke. Baina egia da Euskal Herriaren hizkuntza egoera dagoena dela. Nik zalantzarik ez dut Gara-Naiz egiten dutenek euskararen aldeko jarrera dutenik, baina beren praktikan ez dute erakusten. Zalantzarik gabe Gara-Naiz euskara hutsez izatetik gaur egun erakusten duten praktikara tarteko pauso asko daude: euskara kopuruz handitzea gutxienez gazteleraren pare jartzeraino eta hori bezain garrantzitsuena dena, euskara gai guztietan erabiltzea bai politikan, egunerokotasunean, kirolean, kulturan edo dena delakoan.
Azkenik, Oporretanek planteatzen duenaren aldetik, egia da euskaraz ez dakien euskal herritar asko dagoela, horietako batzuk gainera ezkertiar eta abertzaleak, baina horiek ere planteatu beharko lukete zer dela eta ez diren gai egunkaria euskaraz irakurtzeko. Euskaldun berri asko dago Euskal Herrian (edozein adinetakoak) zergatik ez ezkertiar eta abertzale bat?
Bat nator Bittor Hidalgok adierazitakoekin. Estimatu behar zaio kontuak argi izateaz gainera, publikoki adierazteko —adierazten saiatzeko, tartean hedabideen zentsura baitago— adorea izatea. Mila esker, Bittor, eta eutsi gogor. ‘Oporretan’i galdetu gura nioke ea zer dela-eta hartzen duen BERRIA ezkertiar abertzalekoentzat… Nik neuk behintzat euskaldunon egunkaritzat daukat eta perfektua ez da, jakina, baina erdarazko beste egunkari eta sasiegunkari guztiak baino aski duinagotzat dut. Gogora datorkit EGUNKARIAren sasoietan zelan, euskaldun periodikoa [bakarra] ez leitzeko, batzuek ‘argudiatzen’ zidaten ‘EAJ-rena’ zela eta bestetzuek, berriz, ezker abertzale ohikoarena izatea.
Aitor, ez nuke nahi eztabaida gai honetan oinarritzea. Zuk uste baduzu BERRIA egunkariak ez duela joera politiko-ideologikorik eta euskalduna dela besterik ez (bai PPko euskaldunena eta baita EAJkoena ere, ideologia ezberdinekin ekidistantzian), ba primeran.
Eneko, gaur egungo errealitatea da euskeraz ez dakiten erdaldun asko daudela, ideologia anitzekoak eta horiei ere informatu nahi diela GARA/NAIZek. Ez da soilik GARAren dilema. Egunero ikusten ditugu politikari abertzaleak gazteleraz hizketan, egunkari abertzaleak gazteleraz, politikarien propaganda gazteleraz, etab…
Gai izan beharko ginateke ulertzen hauek guztiak beraien mezua euskaldunen mundutik haratago zabaltzeko erronka dutela. Horregatik, aldi berean euskera hutsean ezin dira izan, beste erronka hori ez luketeelako beteko.
Adibidez BERRIAk lehentasunak alderantziz ditu. Erronka nagusia euskaldunentzako euskeraz izango den egunkaria ateratzea da. Horrek mugak jarriko dizkio bere zabalketari, badakigu euskeraz ez dakienak ezingo duela irakurri, baina euskaldunoi eta euskaldun berriei zerbitzu bikain bat eskeintzen digu.
Berriz diot, BERRIA bezalako eredua beharrezkoa da eta halako gehiago baleude, hobe. Baina horrek ez du esan nahi GARA/LJPB bezalako ereduak soberan daudenik.
Bi kontu: 1.Gara-naiz % 85,3 erdaraz emateak mezu garbi gordina adierazten die gaurko gazte euskaldun baina gehienez desideologizatuei: GAUZA INPORTANTEAK ERDARAZ eta euskera txokoetarako edo deusetarako ez.
2. Politiko abertzaleek deklarazio erdarazkoak abertzale guztiengana heltzeko egin behar izatea AITZAKIA MERKEA baino ez da, zer edo zer ezinbesteko, primizia edo dena delakoa bada, AZPITITULUAK ETA ITZULPENA jartzeaz arduratuko dira laster baten hedabide erdarazkoak, Katalunian egiten den moduan.
Amaitzeko, zorionak Bittor, zurea bezalako eredu gehiagorekin ez gaituk hilak!!
Punturen bat:
1. Egia esam, lehen eskutitza idatzi nuenean ez nekien delako NAIZ, GARA.NET-en edo ordezko nahi zutela, nahiz imajinatzen nuen soka horretakoak zirela.
2. Bestetik, pozten naiz erantzunekin, ze uste dut garrantzizkoa dela guretzat halako kontuez eztabaidatzea.
3. Ez dut naik nahi Deia, Gara, Correoa, Diario Vascoa, Noticias, Onda Vasca… espainolez izatea, nik horiek ere euskaraz nahi ditut, eta ez mesprezu eginez jada garen 1.000.000 luze euskaldunoi.
4. Ondo iruditzen zait gogoratzea Tuterako lagun erdaldunez, edota norberaren gurasoen lagun euskara gabeez. Baina horiek gogoratu, eta aipatu 1.000.000 luze hori euskaldunak hankartetik pasatzen segitzea guri espainola inposatuz Tuterako lagunaren izenean… Kontatu dizkidate txiste hobeak…
5. Guri 1.000.000 euskaldunoi euskarazko zerbitzua emanda, hortik aurrera oso ondo beste guztia ere, baina edozein aitzakiarekin etxekalte aritzea… Edota izango da gure etxea ez dela denontzako euskarazkoa? Pentsatu dezala norberak…
6. Hitz egitea eta entzutea sanoa da, batez ere norberarenekin bat ez datozen kontuak direnean. Orduan ikasten da gehiago, ez? Dakiguna mila aldiz errepikatuta ikusteak, entzuteak, ni behintzat aspertzen nau pixka bat, eta eskertu ohi dut saltsa. Inork segi nahi izanez gero…
Ondo izan
Bittor
Hainbeste jende badago gararen ideologia abertzalearekin Euskara ez dakitenak arazo haundi bat dugu, badakit mundu guztia ezin dula Euskaraz ikasi baina abertzalea izanda ez legoke jende gehio euskera ikasten ari behar? Hau da, pixkat kontraesankorra iruditzen zait euskal abertzalea izatea eta ahal duzuna egitea euskara ikasteko,beno uletzen dut jende ugari zerbait beharrezkoa ez bazaio ez du ikasiko, beraz euskeraren alde daude baina beti dago/egongo da aitzakiren bat euskera ez ikasteko.
Eta medio gehienak gazteleraz badaude, baita euskeraren defendatzaile sutsuak diren medioak jai daukagu
Edo beharkotasun bat sortzen dugu euskararekiko edo hemen dena galduta daukagu, jendeak ez badu euskara beharrezkotzat ematen gauz asko izango ditu aurretik ikasi edo egiteko.
Sugar, ni ez naiz GARAkoa ezta ezker abertzaleko politikaria, baina pentsatzen det ez dutela murriztu nahi GARAren ideologia abertzalearekin bat egiten dutenentzat soilik. Gainera, hau ez da beltza edo txuria, batzuk gertuago daude eta beste batzuk urrunago. Guztiok ezagutzen degu euskal herriko aniztasun ideologikoa.
Agian euskal herriko jende (erdaldun) asko joan da bere ikuspuntua aldatzen GARAri esker. Edo agian, gutxinez, gai jakin batzutan beste errealitate bat zegoela konturatu dira GARAri esker.
Horrela balitz, eta nik uste baietz, merezi du ildo horretako gaztelerazko komunikabide bat egotea; bestela lehen esandakoa, erdaldun hauek ikuspuntu hauek ez lituzkete irakurriko/ezagutuko. Berriz diot; ez dute zergatik izan behar abertzale edo euskaltzale “puruak”.
Honekin lotuta, komunikabideak politikan estrategikoak dira. Denok dakigu GARA ez dela “apolitikoa”. Euskera hutsean egitea, beraz, apostu txar bat litzateke nere ustetan, eta badirudi beraiek ere hala pentsatzen dutela.
Beste gauza bat da agian euskerazko edukiak geroz eta gehiago izan beharko lituzkeela, gizartearen errealitatearekin bat eginez. Baina, tamalez, euskal errealitate linguistikoaren errealitatea da oso oso poliki hazten dela euskaldunen kopurua.
Beharkotasun bat sortu behar degula ez euskaldunek ikasteko beharra izan dezaten, ados. Euskara leku gehiagotan behar dugu, gehiago erabili, ezezagunekin euskeraz hasi, merkatari euskaldunak lagundu, euskal kultura bultzatu, etab etab… Baina lehenik asumitu beharko genuke erdaldunei nahita nahiez iritsi behar zaizkien mezuak emateko orduan, erdara erabili beharko dugula. Erdaldunak soilik %10-20 direnean, agian asumitu dezakegu haiei ez iristea alderdi baten mezu politikoa edo ideologia konkretu bateko informazioa. Baina %50 den bitartean, ez dut ikusten beste aukerarik.
Ez da Garari egindako kritika, guk guztioi zuzendutakoa baizik, baita nik ikusten dudana, jedneak gauz asko ikasten ditu behartuta dagolako edo uste duelako beharko duela, bestela askotxo dira inungo ahaleginik egiten ez dutenak.
Bai Euskal Herria oso anitza da baina niri oso kontraesankorra iruditzen zait pertsona bat abertzalea denean (Euskal Estatu abertzal bat nahi duna) ahal badu ez egitea bere esku dagona Euskera ikasteko, baina erran dudan bezala behartzen ez badituzte askoz zailago izango da.
Funtzionario izateko derrigorrez Euskera ete gaztelera beharrezkoak izango balira jende gehio Euskera ikasiko luke agian behar duelako edo opozizio bat egin nahi duelako….
Baina gaztelera bakarrik derrigorra bada, askotxo beste gauz batzuk ikasiko dituzte gaztelerarekin nahiko dutelako.
Bizi dauden hizkuntz guztiak inposatzen dira, bain legez, bai gurasoak pasatzen dizutenean…. Gauza da ze nolako maila dago inposaketa horretan.
Ama Euskaldun bat bere hizkuntza irakatsiko dio bere umeari baina ikastolan edo beste leku batean gaztelera ikastera derrigortua egongo da, ama erdalduna bada inork ezin dio inposatu Euskeraz ikasteak.
Inposaketa maila da gakoa.
Garak oso lan ona egiten du Euskal abertzaletasuna zabalduz eta badakit momentuz gaztelerarazko komunikabideak behar ditugula, gauza da berandu ez egitea eta azkenean bakarrik bizirauteak gazteleraz argitaraturiko aldizkariak. Eta hortan politikari guztiak erru asko dute, Katalunian ez dago funtzionario bakar bat Katalana ez dakienik, gaztelera ere. Eta hemen? Ba hori.
Ondo izan.
Estaturik gabeko herrietan emoten diren eztabaidak dira hauek. Imajinatzen al duzue Espainian edo Frantzian horrelako eztabaidarik? Nik ez behintzat. Etsaiak gu baino askoz argiago ditu gauzak. Bihotzak kontrakoa pentsatuarazten didan arren, etsaiaren KONTRAKO politika egiten hasten ez bagera, zoritxarrez euskarari belaunaldi pare bat baino ez zaizkiola geratzen uste dut.
Aupa OPORRETAN!
GARAren eztabaida alde batera utzita, orain dela ia 40 urte sotutako EGINen bide bat egina duena espainolez, kontua eta eztabaida orain da ea orain sortzen den internet bidezko halako albistari berriak (NAIZ hala iragartzen zen, eta ez GARA.NETren jarraipen) baduen inongo justifikaziorik gaur egun espainolez.
Espainolezkoa nahi bazuten, segitzea asko zuten GARAri zuzenean lotutakoarekin. Edo beste gabe, GARA digitalean ere ematen.
Eztabaida da ea orain sortutako albistari digital bat (ZuZeu bera bezalakoa, edo Sustatu, edo…), batez ere gazteenek darabiltena, papera zaharragoek gehiago erabiltzen duten bezala, eta EAEko eta Nafarroa Garaiko eskualde ‘euskalduneko’ 35 urtez azpitikoa % ia 100ak (%90etik oso gorak, datu zehatzetan), euskara ‘oso’ ondo ulertzen duenean, eta gehienak euskal ereduetan ikasiak direnean, eta hortik kanpo bai eta ere Euskal Herri osoko beste jende askok, ea inongo justifikaziorik baduen ESPAINOLEZ egiteak, eta ez behingoz EUSKARAZ (40 urteko ia ESPAINOL hutseko paperezkoaren ondoren gainera).
Eta nik nahi nuke hau eztabaidatu, eta azkenean LORTU, NAIZ berria euskaraz egitea (euskaraz ere behintzat, espainolezko bertsioa egiten segi nahi badute ere). Ea denon artean lortzen dugun. Ze uste dut bere artean ere jende asko dagoela kezka horrekin. Presioa egin behar.
Ondo izan
Bittor
Uste dut ez dela egokia norberari komeni zaion moduan datuak erabiltzea. Ez da egia Naizen soilik %14,7 euskaraz izatea. Garanet-ek baino askoz ere gehiago egiten du euskaraz eta eremu batzuetan (Naiz+) euskara nagusi da. Horrek ez du esan nahi egurra eman behar ez zaionik (batzuek hemen diote euskara hutsean izan behar zuela, eta eredua dela okerra, dena delakoa ehunekoa), baina ekarpena handiagoa litzateke egiazko datuak erabilita. Edo gutxienez, gezurrak alde batera utzita.
Oso optimista Bittor euskararen ezagutzaz/erabileraz/ulermenaz ematen dituen datuak. Ez ote dira bakarren batzuek irakaskutza ereduaren porrota ezkutatzeko erabiltzen dituztenak? Ez dakit horiek ere hain ausartak diren.
Gure burua tranpa egin diezaiokegu, baina horrek ez du ezer ekarriko eztabaidari.
Egunon Jagoba.
1. Pozten naiz pentsatuta zu ere ados zaudela eskatzen NAIZek euskaraz beharko lukeela. Horretan saiatuko gara elkarrekin. Bai?
2. Beste eztabaida interesgarri bat da zuk ziurtzat ematen duzun “irakaskuntza ereduaren porrota”, eta honen ‘ezkutatzea’, hau kontrajarriaz nire ikuspegi nonbait “oso optimista… euskararen ezagutzaz/erabileraz/ulermenaz ematen ditu[da]n datu[ei]”.
Zergatik iruditzen zaizu porrota, Jagoba, irakaskuntza eredua? Zure inpresioa da? Edo datuak dituzu edo…? Ziur hobetu beharrik edo hobetu litekeenik baduela irakaskuntzak ere euskarari dagokionean, eta honetaz eztabaidatu beharko genuke. Baina porrota?
Nik sekulako garaipentzat daukat azken 30 urtean EAEn eta Nafarroa Garaiko zonalde ‘euskaldun -deituriko’ irakaskuntzan egin duguna. Ez?
Eta salatzekoak direnak, gogor, iparraldeko edota Nafarroako zonalde ‘mistoko’ eta ‘ez euskalduneko’ irakaskuntza eredu kolonizatzaileak dira guztien gainetik, ez?
Horietan lortu izan bagenu egitea EAEn eta Nafarroa Garaiko zonalde ‘euskaldunean’ lortu duguna, ez ote genuke orain beste Euskal Herri askoz ere homogeneoagoa, askoz ere euskaldunagoa.
Hor jarri beharko ditugu, batez ere, gure indarrak, ezta? Baita ere besteak hobetzen… Baina geratu beharrekoa, ja, iparraldeko genozidioa eta Nafarroako Gobernuaren politika espainola dira, ezta?, Euskal Heriaren alde.
Nahi baduzu, hasiko dugu eztabaida irakaskuntza ereduaz. Ona da hitz egitea.
Zure erantzunaren zain
Ondo izan
Bittor
Irtenbide on, garai berri bat zabalduko lukeena gainera, euskarazko eta erdarazko bertsioak jartzea litzateke. Ez dut uste inolaz ere gogo falta denik, baizik eta horretarako dirua eta baliabideak falta direla. Hori bai litzatekeela erakunde publikoetatik diruz lagundu beharreko apustu estrategikoa!
Abertzaleok beraz gure dirua ‘espainolez’ egiteko erabili behar dugu, eta euskerazkoa bakarrik egingo genuke, gobernutik laguntzen baligute. Ondo pentsatua. Hala, euskeraz egiten ez badugu, kulpa gainera ez da gurea izango, gobernuarena izango da. Bingo! Eureka! Asmatu dugu. (Barkatu ironia, ze ziur zuk borondate on guztiz egin duzula zure iruzkina, baina…, hori bururatu zait zurea irakurrita.)
Ondo izan nolanahi
Bittor
Barkatuta dago ironia. Eta egia da, bai, borondate onez egindako iruzkina da neurea. Zeu ere borondate onenaz ari zarela uste dut, nahiz eta batzuetan, behar bada, zakartasun punttu batekin. Planteatzen duzuna hemen eztabaidatzea zaila da: esango nuke, kasu honetan, zuk printzipioak -goraipagarriak- eta erruak dituzula batez ere gogoan; nik, berriz, esperientzia jakinak eta kalkuluak. Pisutsu samarra izateko arriskua neure gain hartuz, lehenagotik egindako iruzkin bat errepikatzea besterik ez zait bururatzen:
“Ez da oreka erraza. Nolanahi den ere, gaurko ez bada biharko, Kataluniakoa erreferentzia interesgarria da. Katalunian hasieran egunkari gehienak gaztelera hutsean ziren. 1997tik aurrera, sozialisten inguruko “El Periodico” egunkaria gaztelerazko edizioarekin batera, katalanezkoa ere ateratzen hasi zen, gobernuak diruz ongi lagunduta. Kioskoetan eroslearen esku zegoen bat ala bestea hartzeko aukera. 2011n, “El Periodico”rekin batera, Katalunian irakurle gehien dituen “Lavanguardiak” egunkari soleradunak hartu du bide hori. “Lavanguardia” 1881tik izan da martxan, espainol hutsez. 2012an, sorpresa, gaur da eguna “Lavanguardiak” saltzen omen dituen aleak gehiago direna katalanez, espainolez baino.”
Bidenabar, Bittor, ongi ekarria azken inkesta soziolinguiestikoari buruz lehengo batean egin zenuen irakurketa baikorra, ehuneko handi batean ados bertan esaten zenituenekin. Segi pixkor.
Kazetaritzan lizentziatua naiz, eta gaur, artikulu honen harira, anaiak galdetu dit ea ez al litzatekeen posible izango eduki guztiak bi hizkuntzetan jartzea. Nik ez daukat zalantzarik, kazetaritza euskaraz ikasi dugunok gai gara albiste bera bi hizkuntzatan idazteko, eta ez dut uste denbora eragozpena izango litzatekeenik, albistea euskaraz idaztekotan (kazetaritza lana egin izan dudanetan hala idatzi ditut), ia iturri guztiak itzuli behar baitira, eta denbora horretan albistea bi hizkuntzatan idaztea ez zait ezinezkoa iruditzen, egingarria iruditzen zait.
Lantxo hau egin dut, ea datu dantzakin amaitzen dugun.
Oraintxe Naizen:
– Hamaika albiste lehen portadan. Horietatik bost euskaraz. Ondoko errepotaietan (Sakonean deitzen diete), 7etatik 3
– London2012ko orrialde bereziak euskara presentzia nabarmena du. Adibidez, euskaldunei egindako jarraipena euskaraz da.
– Naiz+ atalean euskara da nagusi. Gaur, normalean baino gutxiago. Ehuneko oso handitan ibiltzen da.
– Iritzi sailan. Lau artikulu daude nabarmenduta. Horietatik bat bakarrik euskaraz
Blogetan euskaraz hutsean aritzen direnak, soilik gazteleraz aritzen direnak eta bietara aritzen direnak daude. Azken lauetatik (horiek agertzen dira iritziko portadan) bat bakarrik da euskaraz
– Agendan 20 bat ekitaldi daude nabarmenduta. 7 dira euskara hutsean
Hori ez da nahiko? Eskasa da? Eredua dago erratua? Badago zertaz eztabaidatu datuak asmatu gabe.
Kattalinek pista on bat eman du, adibidez.
Kattalin aipatzen duzunez, erantsiko dizut zuri ere Kattalini erantzundakoa:
“Abertzaleok beraz gure dirua ‘espainolez’ egiteko erabili behar dugu, eta euskerazkoa bakarrik egingo genuke, gobernutik laguntzen baligute. Ondo pentsatua. Hala, euskeraz egiten ez badugu, kulpa gainera ez da gurea izango, gobernuarena izango da. Bingo! Eureka! Asmatu dugu. (Barkatu ironia, ze ziur zuk borondate on guztiz egin duzula zure iruzkina, baina…, hori bururatu zait zurea irakurrita.)
Ondo izan nolanahi
Bittor”
Aupa,
Eskerrak norbaitek datuak jarri dituen mahai gainean, bestela eztabaida honek askotan euskalgintzak egiten dituen purrustada hutsetan geratzeko arriskua zeukan. Naizen euskararen eta gazteleraren erabilera ulertzeko, ez da bakarrik Naiz edo Garan zentratu behar, eta haren portzentajetan. Komunikabide guztiek egin behar duten hausnarketa da hau, komunikabide guztiei dagokiena da euskararen normalizazioa. Berdin berdin Berriari zein Garari, EITB-ri, zein beste edozeini.
Datu asko hartu behar dira kontuan eztabaida honi heltzeko. Batetik, Euskal Herriko errealitate soziolinguistikoa kontuan hartu behar da. Esaterako, Berria eta Argia posible dira, Gara ere hor dagoelako; bestela hor gure herriko sentsibilitate nagusia den (oso anitza eta patatin patatan) eremu batek ez luke informaziorik jasoko. Euskarazko komunikabideak posible dira ere gaztelerazkoak daudelako, gureak. Dagoen errealitate soziolinguistikoan gure komunikabide guztiak euskara hutsez izatea akats larria litzateke (eta hortik doa batzuek hain inkontzienteki hainbeste txalotutako Eguigurenen proposamena, EITB euskara hutsez izatearena: noski, bakarrik espainolez dakitenei haien komunikabide “neutro”ek informatzeko! notejode)
Gauza guzti horiek kontuan hartu gabe, Bittorrek gaia proposatu duen bezala proposatzea desegokia baino ikaragarrizko manipulazioa da. Gai hau ez da Gara edo Naizen ardura hutsa: komunikabide guztiek diseinatu behar dute gure herria euskalduntzeko proiektu bat, errealitate soziolinguistiko anitza kontuan hartuz. Hori egin ezean, komunikabideak beste gabe porzentajea euskara gehiagoz izan behar dutela proposatzeak ez du ezertarako balio, zerbait gehiagotan pentsatu behar da.
Hortaz, purrustadak pixka bat albo batera utzi eta eremu erdalduneko jendea euskarara nora erakarri pentsatu behar da. Gara horretarako bitarteko ezinegokia da (porzentajeak diren bezalakoak direla kontuan hartuta ere).
Beste gabe, ondo segi!
Hau Andoni Olariagarentzat bereziki, saiatu denez gero:
Goazen zatika, Andoni:
1. Diozu: “komunikabide guztiei dagokiena da euskararen normalizazioa”. Ados gara beraz zerbaitetan. Ondo hasi gara.
2. Diozu: “Berria eta Argia posible dira, Gara ere hor dagoelako”. Eta hori ez dut horren ‘argi’ ikusten.
• Ze, pentsatuz pentsatu nahi dudan bezala, hedabide hauek maila handi batean ‘irakurleok’ mantentzen ditugula -beste diru asko ere maiz ‘irakurle kopuruaren’ arabera biltzen dituzte…-. Berria eta Argia mantentzen ditugu ‘euskaraz irakurtzen ditugunok, eta euskarazko hedabideok mantendu nahi ditugunok’.
• Eta aldiz, Gara (eta Korreoa, eta Diario Baskoa, Noticias…) mantentzen dituzte, hauek ‘espainolez irakurtzen dituztenak, eta espainolezko hedabideok mantendu nahi dituztenak’. Mutatis mutandi.
3. Antzera diozu: “Euskarazko komunikabideak posible dira ere gaztelerazkoak daudelako, gureak.”
• Batetik, ez dakit konturatu zaren edo ‘lapsus calamia’ izan duzun, baina ‘gureak’ diozu ‘espainolezko komunikabideez’ ari zarenean, eta ez diozu ‘gureak’ ‘euskarazko komunikabideez’ ari zarenean. Zuk jakingo duzu zergatik.
• Bestetik, berriro antzera diozunez, badirudi argi duzula ‘euskarazko komunikabideak posible direla espainolezkoak daudelako’. Eta hori ez dakit, tontakeria bat den, sinplekeria, manipulazio hutsa… Ze horren arabera lirudike gure helburu lehena gaur egun ere oraindik ‘espainolezko komunikabideak’ indartzea litzatekeela, hori bai, ‘gureak’, gero norbaitek ‘euskarazkoak’ egin ahal izan ditzan.
Noski, horregatik daude erratuak, eta dituzte hainbeste arazo eta buruhauste Argia edo HamaikaTBk. Ez dira oraindik nonbait konturatu, ez direla oraindik posible ‘euskarazko komunikabideok’ oraindik ez daudelako halako espainolezko hedabide ‘gureak’ -hori bai-‘. Joan eta konbentzitu beharko dituzu bere akatsaz.
4. Diozu argi: ‘gure komunikabide guztiak euskara hutsez izatea akats larria litzateke’. Eta agian duzu arrazoi. Baina dirudienez GARA/NAIZekoei ez zaie asko axola ‘bere komunikabide guztiak espainol hutsez izatea’’ -‘espainol hutsez’ baino, erantsi dezagun ‘eta euskara sinboliko diglosikoaren presentziaz ñabartuta’ itxurak behintzat egiteko -norbaitek jada ‘datuak’, mahai gainean jarri dituenez, datu ‘manipulatu gabeak’ (ez baita %99 espainolez, %90 inguru baino). Ze GARAk egunkari bakarra ateratzen du, eta hori espainolez egiten du (poxpolinak gorabehera). Eta orain NAIZ berria abiatu du (agian poxpolinen bat erantsita?) espainol hutsez. Ez dute GARA euskaraz (ere) ateratzen edo NAIZ (ere) euskaraz ateratzen. Esatea euskaldunok badugula jada ‘Berria’ -eta Berria ez da nik dakidala Gara-rena -edo bai?- (baina hori beste eztabaida bat litzateke, ezta?)-, eta konformatu behar dugula… Zuek konformatzen ez zaretenean Korreo, Diario, Noticias, Pais, Liberation, Munduak, Revolución…, espainolez eta frantsesez itotzen gaituztenekin, eta justifikatu oraindik oso ondo dagoela NAIZek oraindik gu gehiago espainoltzearekin…
5. Eta egia da zalantza gabe diozunean “Bittorrek gaia proposatu duen bezala proposatzea desegokia baino ikaragarrizko manipulazioa da”. Eta izan ere, nik oso helburu garbiz idazten nuen idazten nuena. Nik nahi nuen, eta nahi dut oraindik, NAIZ euskaraz egitea (gero gainera espainolezko bertsioa egiten badute, frantsesezkoa, ingelesezkoa edota mandarinezkoa, gehiago edo gutxiago gustatuko zait, baina beste kontu bat da, ezta? Zuk ez duzu hori nahi Andoni, NAIZ euskaraz egitea? Hala bada kalearen bi aldetan egongo gara.
6. Arrazoi guztia duzu ere diozunean “eremu erdalduneko jendea euskarara nola erakarri pentsatu behar da”. Ez da gaizki. Eta EAEn eta Nafarroa Garaiko zonalde ‘euskaldun’ deiturikoan, azken hogeita hamar urteotan lortutakoa ikaragarria izan da, baita ere beste neurri batean izanda ere Nafarroa erdialdeko berpiztea, edo hegoaldeko abiadak, iparraldean… Badugu zeregina horretan (eta EAEn ere…, noski).
• Baina pentsatu beharko dugu ere nola sendotu ‘eremu euskalduneko jendea -1.000.000tik oso gora gaur egun-‘ gure artean jada hainbeste zabaltza lortu dugun euskaltasunak -gazteen eta helduen artean- ihes egin ez diezagun ate zirriztuetatik. Eta ‘gure’ espainol hutsezko -eta euskara sinbolikozko- hedabideek ez digute horretan batere laguntzen. Ez NAIZek. Eta ez ONDA VASCAk (beste sortu berri bat aipatzeagatik). Espainolez ere egin behar dela? Egin dezatela. Euskarazkoa egin eta gero. Inozoak gara, baina…, ari gara ikasten, ez? Katu saldu badigute erbi izenean, kasu…!
Euskalgintzaren zati batek, esan nahi nuen hasieran. Badaezpada.
Badago hemen jarri diren iruzkinen artean jorratu ez dugun gaia: errantagarritasun ekonomikoa. Tamalez GARA/NAIZ proiektua, irizpide politikoetatik haratago, BIDERAGARRIA behar dugu. Hau da, hemendik 2-3 urtera GARA/NAIZ egotea nahi badugu ez du diru (gehiegirik) galdu behar(eta langileek, akziodunok eta irakurleok uste dugu ezinbesteko proiektua dela).
Eta hona hemen Euskal Herriko egoera tristea, ez dakienarentzat: GARA euskaraz argitaratuko balitz, urte erdia ere ez luke aguantatuko, zorretan ito baino lehen. Euskaldunok ez dugu erosiko. Nahikoa da BERRIAren egoera ekonomiko larria aztertzea horretaz konturatzeko. Euskara ez da errentagarria, GARAk gehiago salduko luke %100 erdaraz publikatuko balu. Badira urte batzuk, Egin egunkariak merkatu azterketa bat egin zuen , irakurleok zer nahi genuen jakiteko. Ondorio tristea: euskaraz gutxiago nahi zuen jende asko bazegoen.
Ongi etorriak Euskal Herriko egoera tamalgarrira.
Bide batez esatea ni GARA, NAIZ edota BERRIAren arduraduna banintz, inola ere ez nuke horrelako gutun bat publikatuko. Eta inola era ez da zensura (zure komunikabidean ez duzu ailegatzen den guztia publikatu behar, jakina) edo adierazpen askatasunaren kontrako ezer.
Konturen bat (DARMEALTA zuretzako -hori bide da DARTA sinadura hori-.
1. Guztiz ados zurekin diozunean: “Tamalez GARA/NAIZ proiektua, irizpide politikoetatik haratago, BIDERAGARRIA behar dugu. Hau da, hemendik 2-3 urtera GARA/NAIZ egotea nahi badugu ez du diru (gehiegirik) galdu behar(eta langileek, akziodunok eta irakurleok uste dugu ezinbesteko proiektua dela).”
Nik horixe esan nahi nuen (esaten nuen) nire eskutitzean gutxi gorabehera, zuk esaten duzuna: “langileek, akziodunok eta irakurleok uste duzu[ela] ezinbesteko dela proiektu ESPAINOL hori”. Ba, zuentzat. Zuek eufemismoz esaten baduzue, ongi? Nik gabe esaten badut gaizki?
Gero, eskutitzak ez argitaratzearena eta hori, norberarenekin bat ez datozen iritziak isiltze hori eta, ezagutzen dugu ondo ‘talante’ demokratiko handiko beste jendeetan ere, eta salatzen. Hemen ere bai, ezta?
Ondo izan
Bittor
Andoni Olariaga, ados zuk diozun gauza batzuekin, baina ez al duzu uste EGIN/GARA/NAIZ-ek 30 urteren ondoren euskalduntzeko pauso gehiago eman behar zituela/ematen hasi behar lukeela? Euskara kuota beretan gabiltza prentsa elebidunaren izenean Eginek eta Deiak euskara zokoratu zutenetik. Hori lotsagarria iruditzen zait niri behintzat, eta Eginen lehenik eta Garan ondoren akzioduna naiz. Kritika guzti hau dator, egitan pentsatzen dudalako Garak gehiago egin behar lukeela euskaraz, Deian esperantzak aspaldi galdu nituen.
Nik egitan zaplasteko handia jaso dut Naiz ikustean, aurreko hilabeteetan horrenbeste iragarri ostean, eta horrenbesteko espektatibak sortu ostean, GARA berria iruditu baitzait, diseinuz aldatuta, blogekin eta iruzkinak egiteko aukerarekin ‘a grosso modo’. Nik egitan espero nuen, horrenbeste saltzen ari diren “Nuevos tiempos en Euskal Herria” hauetan euskarari garrantzi gehiago ematen ziotela, baina badirudi ezetz. Horregatik diot dezepzionatu nautela ikuspegi honetan.
NAIZ eta GARAn albiste garrantzitsuak erdaraz ematera kondenatuta daude, euskara dudarik gabe, lorontzi bezala erabiltzen baitute. Ongi deritzot jende ezkertiar eta euskaraz alfabetatu gabeek egunkari bat behar dutela informatzeko ez daitezen El Correora edo Deiara joan, baina ez dut uste GARA/NAIZen euskara errespetuz tratatzen dutenik.
Erraza da baloiak etengabe kanpora botatzea, baina autokritika bat behar da GARAn gai honekiko. Bestela, zure arrazoia jarraituz, egin dezatela osorik gazteleraz, eta guk jarraituko dugu Berria eta Argia kontsultatuz.
Poztu naiz Abel, zurea irakurtzean. Eta ni oraindik sinistuta nago (egon nahi nuke), presioa eginez gero, oraindik lortu genezakeela NAIZ euskaraz egitea (logikoena delako, eta konbentzitu ditzakegulako, eta ‘ekonomikoki’ espainolezkoa baino askoz garestiagoa ez delako).
GARAren, EGINekin hainbeste urteko bidea eginda, beste kontu bat da (zuk DEIArekin ere diozun bezala). Agian NAIZekin saiatuta lortu genezake.
Ondo izan
Bittor
Bai, egin dezagun autokritika, besteei eskatu beharrean.
GARAk euskara hutsean astekaria atera zuen, Gaur8. Euskarazko astekari irakurrienetakoa, irakurriena ez bada. Halere, erakundeen diru laguntzen jaitsieran berak jasan du murrizketarik handienetakoa. Norbaitek esan al du ezer? Euskalgintzan? Hemen idazte ari garenok? GARAk, jakina, betebehar guztiak bai, eta eskubideak, bat bera ere ez.
Egia esan, ez nuen ezagutzen, ez dut ezagutzen GAUR8 euskarazko astekaria. Webgunea ere badu. Oraintxe sartu naiz webgunean eta ikusi dut lehen aldiz. Segitzen da ateratzen? GARArekin batera erosi behar da? Noiz? Ez zaio ziur NAIZi egindako propaganda egin. Edo ni behintzat ez naiz jabetu, eta egoten naiz holakoetara…
Ondo izan
Bittor
Gutxieneko zorroztasuna beharko litzateke, ezta? Ehunekoak arinki botatzen dira, produktuak ez dira ezagutu ere egiten… Horrela uler daiteke euskararen aldeko lanari dagokionez azkenaldian ezagututako datu txar batzuk. Euskalgintzak bere inguruan halako portaera eskasak sortu baditu, beharbada, autokritikarako beharra hor ere badago.
Eta ez didazu/diguzu ezer kontatuko GAUR8ri buruz? Zorroztasunik gabe jarraitu beharko dugu? Euskalgintzaren ‘halako portaera eskasak sortuz’ (What do you mean exactly?)? Ze autokritika egin behar du ‘euskalgintzak’, edo ‘euskalgintzak bere inguruan sortu dituen halako portaera eskasak’? Egia esan ez dizut ulertzen.
Eta GAUR8ri buruzko informazio eskea egitazkoa da. Ziur blogean ari den beste hainbatek ere ez duela beri zehatzik.
Bittor, zure idatzi guztiak Bittor Hidalgo delako baten izenean daude. Ez al da hori nahikoa, idatzita dagoena zeuk idazten duzula jakiteko, besteokin bezala? Zergatik errepikatzen duzu zeure izena idazki bakoitzaren ostean? Bittor izena gorrotatzera eramango gaituzu azkenean, hainbestetan argitaratuta ikusirik. Ariketa bat nahi baduzu, konda itzazu sarrera honetan bertan zenbat bider agertzen den Bittor izena argitaraturik. Ez da normala, kontaketa azkar batean 57 aldiz irakurri dut Bittor, sarrera honetan, nik orain jartzen ditudanak kontatu gabe.
Orain irakurri det aipatzen dezuna, izenaz. Ez det inoiz pentsatu hortan.
Alderantziz, bai, pena haundie ematen dit jendeak iritziak ematen dituenean sinatu gabe, ezizenez…, eta ez dakidanean norekin ari naizen. Ez dakit. Pentsatuko det diozunaz ere, baina sinatu besterik ez ditut egiten mezuak, ez? Hori iruditzen zait normalena. Ez dakit.
Ondo izan
Bittor (beste sinadura bat)
Ez didazu ulertu. Niri oso ondo iruditzen zait zeure izenez sinatzea diozun guztia, baina ez hainbestetan. Iruzkin bakoitzean bi-hiru aldiz BiTTor, beti Bittor, ehunka aldiz Bittor… badakigu zeu zarela, hasiera beretik. Zertarako hainbeste errepikapen? Ez zara konturatzen kaltea baizik ez dizula eragiten?
Blogak, iritzi artikuluak, eta irakurleen bestelako ekarpenak, horiek guztiek ez dute zerikusirik NAIZen edo GARAn euskarak duen presentziarekin. Edo beste modu batera esanda, horiek dira ia presentzia osoa. Albiste nagusietara edo erreportajeetara joz gero, ikusten da zein den euskararen erabilera hedabide horretan (ala horietan?). Eta kontua ez da kopurua bakarrik, zein albiste dago euskaraz? Bada, inork pozarren aipatu dituen “azaleko 7 erreportajeetatik 3” horiek KOBAZULOEZ, PASTORALEZ edo MENDI MARTXEZ dihardute. Ondoan espainolez 4: MURRIZKETAK, ARABIA SAUDI, SUTEA, ERREPRESIOA… tankera ezberdinekoak oso.
Eta jarrai genezake, baina hemen kontua da batzuek errentagarritasunari BAKARRIK begiratzen diotela; hori bai, ezin omen dugulako GARA edo NAIZ gabe bizi. Baina, parametro horietan sarturik, ondo informatuta egoteko ez dira nahitaezkoak, badira-eta beste batzuk espainolez, ingelesez… eta euskaraz! Baina betiko abertzale askok ertzain bati, PPSOEko politikari bati, edo beraien gustukoa ez den beste inori euskara ez dakiela leporatu bai baina eurek ikasten ez duten bitartean… jai dugu.
Argian irakurri nuen, Bildu bozkatu eta DV irakurtzen zuela askok.
Gaur egun, ez dago euskaldun izatea ordezkatzen duen erdarazko prentsa idekirik.
Erdarazko tresna bat beharko da, neurri batean beste kutxu espainolistako prentsak ordezkatzeko. Jendeak euskaraz irakurtzeko ohitura hartu behar du eta baita euskara ikasi ere. Hori bideratzeko tresna garrantzitsua izan liteke erdarazko prentsa euskalduna (kontraesankorra bada ere).
Gara edo Naiz-ek euskara/erdara tartekatzeak amorrazioa sortzen dit, bi zentzutan gainera. Euskaraz eduki guzia ez dago baina ezta erdaraz ere. Osoki heleanitza izatea da behar dena nere ustez ere, baina ez du kentzen publiko zabalago bat erakarri lezakeen hedabide sare baten beharra.
Eskerrik asko, zure iritzia eta sentimenduak partekatzeagatik.
Ohartxo bat zure kezketako baten inguruan, ez dudalako hau oso ongi ulertzen. Diozunean “Gaur egun, ez dago euskaldun izatea ordezkatzen duen erdarazko prentsa idekirik. Erdarazko tresna bat beharko da, neurri batean beste kutxu espainolistako prentsak ordezkatzeko.”
Agian prentsa ‘ireki’-az ariko zara, ze bestela nire kezka bestela da ‘euskaldun izatea ordezkatzen duen erdarazko prentsa’ askoz gehiago dugula ‘euskarazko’ baino. Eta dirudienez NAIZek ere horretara jokatu nahi duela. Hor daude ‘pribatuak’, GARA eta Noticias taldeko guztiak (Deia, Noticias de Navarra, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Alava), Onda Vasca, Le Journal du Pays Basque, … ‘publiko zabalago bat erakarri’ nahian.
Horiei guztiei, euskaldunon indarrak ‘euskaraz’ jartzeko garaia noiz etorriko zaie?
Ez dira euskarazkoak. Ez dira nereak.
Ondo izan
Gara, DV, Deia… ez dira euskal prentsa. Izango dira abertzaleak, edo erregionalistak edo nahi dutena, baina ez dira euskal prentsa. Eta harrigarria da ikustea politikoki abertzaleena den jendea gure izatearen aurka zuzen jotzen duen hizkuntza baten erabilera defendatzen.
Euskaldunok oilo kaka gara, ez daukagu masa kritikorik ez eta geure hizkuntza aurrera ateratzeko ere. Derigorrezkoa dugu “beste” aldeko erdaldunen eta erdipurdiko euskaldunen babesa aurrera egin dezagun. Borondate politikoak bakarrik lagun diezaguke bizirauten, orain arte Euskararen Legearekin eta abar izan den bezala, baina ez ahantzi gizarte honetan abertzale izatea erraza dela euskaldun izatearen aldean. Gara, Naiz, Deia eta horiek guztiek xede politikoa dute eta ondo dago hori, baina euskaldunok Berria dugu, Argia dugu, Sustatu, Zuzeu , Goiena eta tokiko hedabideak ditugu, eta kito. Denak hilzorian, gainera. Batez ere euskaldunok gutxi garelako eta Toyotak ez daukalakao batere interesik publizitatea bertan jartzeko eta politikariek molestia bezala ikusten dituztelako, tresna estrategiko baino… Horixe da egia eta beste guztia putz: euskarazko hedabideak euskaraz daudenak dira soilik, gainerakoak erdal hedabideak dira, abertzale izanagatik ere. Eurek jakingo dute zergatik. Hala ere, ez zait iruditzen Naiz espainola denik Hidalgok dioen bezala, edo ez behintzat espainolista, baina bada erdalduna, hori bai. Edo diglosikoa, gutxienez.
Barkatu, Kontsesi maittea, hasteko, baina ni ez naiz oilo kaka. Besteok, ez dakit.
Eta diozu “ez daukagu[la] masa kritikorik ez eta geure hizkuntza aurrera ateratzeko ere”, baina ziur dakigularik, 2.000 urtez gora behintzat iraun badugu Pirinio inguruotan (agian 15.000 urte ere), eta azken 30 urtean munduan beste inon ez bezalako hizkuntza berpizten ari bagara (Israelgo juduen kontuaz beste), ‘masa kritikoz’ edo gabe, baina ari gara hizkuntza aurrera ateratzen.
Baina arrazoi guztia duzu esanez “Borondate politikoak bakarrik lagun diezaguke[ela] bizirauten”.
Horregatik egiten zait guztiz salagarri gure ‘euskal’ egoera hala ere kritiko honetan, ‘abertzale’ den inork bere indar guztiak jartzea NAIZ bezalako albistari digital, bai, espainol batean, ‘spanish’ batean, ‘spanish’ez eta ‘spanish’a gure artean barra-barra zabaltzen ari den hedabide batean. Eta ‘espainola’ da ‘espainolez’ ari delako, eta ‘espainola’ barra-barra zabaltzen ari delako gure artean. Nahiz, noski, ‘Espainia’ ez defendatu. Espainia ez, baina espainola bai…
Gutxiagogatik ere deitzen zitzaion orain dela gutxi arte ‘español’ edozeini. Oraindik ere… Baina beste ‘euskaldun’ batzuk ziren horiek. Eta agian horiei esatea ondo ikusia zegoen hainbat jenderen artean. Gero, norberari esaten diotenean…
Ondo izan, maitasunez
(Oraingoan sinadurarik gabe)
…eta klaro, hori horrela dela ikusteak asko pikatzen du, kontraesankorra baita euskaltzale eta abertzale aitortzea zeure burua eta hedabide diglosikoa egitea egunero. Esango duzu: “egoera hauxe da dagoena eta ez dut beste erremediorik hala jokatu eta egoera iraultzea baino”. Baina hori ez dela horrela ederki frogatua dago: erdaraz den ezerk ez du sekula euskara aitzinatzen lagundu. Naiz-ek ere ez dio horretan euskarari lagunduko.
Ezin adosago zurekin.
Egun on izan!
Eztabaidarako puntu batzuk baino ez nituzke aipatu nahi:
-“Berria eta Argia posible dira, Gara ere hor dagoelako”. Ez dut ulertzen, motza izango naiz. Beraz, neuk Argia irakurtzen dut Gara (ia irakurtzen ez dudana) dagoelako? Garak ordaindutakoa al da Argia? Hala bada, ez nekien…
-“Eremu erdalduneko jendea euskarara nola erakarri pentsatu behar da”. Hau ere zail egiten zait ulertzen: batetik, nola erakarri jendea euskarara erdaraz? nekez; eta bestetik, baina arazoa ez al da aurkakoa? Euskaldunen gehiengoak ez al du erdarazko prentsa irakurtzen? Ez al genuke pentsatu beharko nola egin euskaldunek euskarazko prentsa irakurtzea? Ez dut uste erdaraz eginez lortuko denik.
-“Erdarazko tresna bat beharko da, neurri batean beste kutxu espainolistako prentsak ordezkatzeko”. Hori ez dut zalantzan jarriko, baina aurreko puntuan aipatu bezala eta azken datuak ikusita, zein da arazorik handiena? Ezagutza ala erabilera? Biak? Bada egin diezaiegun biei aurre. Iruditzen zait bakarrari begiratzen zaiola eta, gehienetan, euskaldunok galtzaile.
Amaitzeko: zerk eragiten du gehiago? militantziak ala beharrak? Bada pausoak ematen hasteko garaia.
Euskarazko musika laguntzen du erdarazko musika bultzatzeak!!!???
Euskarazko bertsolaritza laguntzen du erdarazko rapsodak sustatzeak!!!!???
Gaelikozko edozer laguntzen omen zuen ingelesez sortzeak…
Nik egitan uste dut hanka sartze handia izan dela NAIZ espainolez abiatzea. Eta jakintsuena denez gero oker egindakoa zuzentzea, oraindik uste dut, garaiz daudela, eta denon mesederako bihurtuko dutela NAIZ euskaldun. Hala nahi nuke. Eta hala egin dezakegu denok presio lortzeko. Denok aterako garelako irabazian. Baita NAIZekoak (eta GARAkoak) ere. Eta bihotzez diot hau.
Nolanahi egun hauetan eztabaida honen haritik bueltaka dabilkidan beste ideia da, GARAkoak, NAIZekoak horren lotsagabe ausartu baldin badira, NAIZ espainolez ateratzen, eta gainera defendatzen (hemen bertan ere hainbatek sutsuki defendatu duen bezala ‘espainolaren beharra’ -hamaika ikusteko-), ez ote den pentsatzen dutelako jada BERRIA, eta honen BERRIA.INFO webgunea, badirela GARAren eta NAIZen euskarazko bertsioak. Edo BERRIA hori bihurtzen saiatzen ari direlako.
Ze azken boladako BERRIA gero eta urrunago ikusten dut hasierako asmo ‘euskaltzale zabaletik’, eta gero eta lerrotuago -nire inpresioa da- ildo politiko jakin bati.
Eta sentitzen dut, ze hori hala bada, denontzako kalte izango da. BERRIArentzako, BERRIA zaleontzako, euskaldunontzako, eta GARAko lerrokoentzako ere.
Nik ez dut gaurko BERRIA ikusten sorrerako EGUNKARIAren -berriro esango dut- Joxemi Zumalaberen espirituan, edota EGUNKARIAren eta BERRIAren sorrera bultzatu dugun kolore desberdinetako euskaltzaleen espiritu zabalean.
Baina ez dut ere gaurko GARA ikusten 1977an askatasun ilusio osoz sortu genuen EGIN haren ildoan. Ildo politiko oso jakin batek fagozitatu zuen EGIN hura. Eta beldur naiz, ildo politiko jakin hori, ez ote den oraintxe ari BERRIA fagozitatzen, fagozitatu nahian, edota fagozitatua duen jada. Hala ari dira? Ez ahal da izango!
Gogorra gertatu liteke eztabaida hau ere, eta ziur biltzen dizkidala etsai gehiago, baina agerian egin beharrekoa dela iruditzen zait. Erortzen dena erortzen dela, eta denon mesedean. Gauzak zenbat eta argiago, garbiago.
Beste gabe…
Gara-Lejournal-Naizek eta neurri are handiagoan Deia-Noticias taldearen hizkuntz politika espainiera betikotzeko politika da. ETB2 ere, gaztelaniaren aldeko apustu sendoa da, ETB1en kaltetan.
Eginen garaietatik hona, talde editorial horrek ez du urrats seriorik egin euskararen normalizazioaren alde, eta horretarako ez zen beharrezko bezeroak galdu eta galdu ibiltzea. Hedabide erdaldunetik hedabide euskaldunerako tartea handia da, eta gauza asko egiteko aukera ematen du, horretarako boirondatea egonez gero.
Oharra: Lejournalean ez da espainiera betikotzeko politika, bistan da. Frantsesarekin badu nahikoa lan.
JPB-rena jada gehiegizkoa da, Iparraldean bideragarria ez izatetik askoz urrutirago doa euskaraz egunero argitatatzea. Berria zabaltzeko apustua egin liteke. Harpidetza postazkoa da iparraldean (igandeko egoera astelehenean jasotzen da edo egun batzuetan lau egunetako egunkariak jaso daitezke). Kioskoetan ikusten da eta nik ez dagoela edo bukatuta dagoela jakinda ere galdetu ohi dut, denek hori egingo bagenu gehiago erosiko luketeela pentsatuz.
Erdarazko hedabideak euskaratzea galdetu aurretik ez ahal genuke jada dauzkagun euskal hedabideak sendotzearen alde egin behar?
Euskarazko hedabide ez publikoak ari dira urratsak egiten. Hedabideen arteko elkarlana sustatu dute eta horretan sakondu behar da. Adibidez instituzioen aurrean bateratuta azaltzeak abantailak izan ditzake eta baita ekoipenaren trukaketak ere, eduki berdina bi aldiz ez sortu eta hala eduki gehiago sortzeko. Batak besteari jarraitzaileak (irakurle, ikusle , entzule) ekar liezaizkioke. Gaur egun kasu batzuetan, nere ustez behintzat kontrakoa gertatzen da.
Hedabide publikoekin hori nola uztartzen den ikustea da bestea. Hitzarmen publiko baten bidez hedabide pribatuak eduki genitzake adibidez, azkenean eitb-k enpresak azpikontratatzen baititu. Baina enpresa pribatu horiek kooperatibak izan daitezke Argia bezala. Hobe langileek erabakiak hartzen dituzten diru publikoz lagundu hedabide pribatuak, alderdi politiko batzuen irizpideak segitzen dituzten zuzendaritza aldakorreko hedabide publikoak baino.
Eztabaida hau ea eraikitzaleago bilakatzen dugun…
Eztabaida ederra sortu duk oraingoan ere, Bittor! Kar, kar, kar!
Nik, galdera pare bat baino ez: “Zergatik aztoratzen da hainbeste abertzale jendea Bittorrek esan/idazten dituenekin? Zilegi al da, baina, hainbeste desio, amestu, behar, nahi… dugun EUSKAL estatua inposatzaileen hizkuntzan eraikitzea?”.
Segi horrelaxe, Bittor, kontzientziak astintzen!!!
Hizkuntza gutxituak eta hedabideak, hizkuntzaren biziberritzerako bide elebiduna/elebakarra… Eztabaida honek behin eta berriz narama Garabidek argitaratutako eta Alberto Barandiaranek koordinatutako liburuxka eta dokumentalera. Hemen eskura, eztabaida aberaste aldera:
Dokumentala- http://www.garabide.org/irudiak/garabide-eus.avi
Liburuxka- http://www.garabide.org/irudiak/euskara.pdf
Eskerrik asko, Miren. Ikusi gabe neuzkan, eta harritu nau. Baina gustora begiratuko ditut, bat zein bestea.
Gainera konturatu naiz, zu ere parte interesatua ote zaren.
Zorionak
Ondo segi
Hemen gertatzen dena da Ezker Abertzaleak ez duela onartzen bere kontraesanak agerian uztea. Eta normala da kontraesanak izatea, denok ditugu, eta agian, kontraesan horiek dira aurrera egiten laguntzen digutenak, bestela, beti egongo ginatekeelako atzera begira.
Hori bai, aitzineko guztia ontzat emanik, orain ez du balio EAJri edo Ezker Abertzalekoak ez diren abertzale edo euskaltzaleei “espainol” edo gauza okerragoak deitzea halakoengatik.
Denok berdin eta denok egingo dugu aurrera, denon mesede.
Benetan interesgarria Miren Artetxek aipatu liburuxka (http://www.garabide.org/irudiak/euskara.pdf). Hemen, 32-5 orrialdeetako atalak, frankismo ondoko egoeraz mintzo:
Horregatik, agerkari eta argitalpen asko kalera atera zirenean [1976az ari da], itxuraz haientzat ere euskal adjektiboa errebindikatuz, euskal kazetek garbi utzi nahi izan zituzten mugak. “Euskal kazetaritza ahultzeko eta zapuzteko bide bilakatzen den erdal aldizkaririk ‘euskaldunena’ ere ez daiteke onar” irakur daiteke garai hartako editorial batean. Eta hau ere, garai bertsua da, 1976ko alegia: “Euskal ikuspegiz egindako erdarazko egunkari eta astekariak beharrezko zaizkigu. Baina hau ezin daiteke euskararen galeran egin. Euskara indartzea eta zabaltzea nahi baldin badugu euskal komunikabideetan, euskaraz diren komunikabideak alegia, indartu eta zabaldu behar ditugu”.
Laster asko antzeman baitzituzten arriskuak: dena euskal hedabideen aurka zihoan. Erdarazko prentsa abertzaleak irakurleak kendu zizkion euskal prentsari, eta idazleak ere kendu. Euskaraz egiten zen prentsan ez zegoen dirua erdal prentsan bazegoen, eta euskal prentsan egon zitekeen apurra ere harantz mugitu zen, publizitate eta baliabideen eskutik. Dena, euskarari toki anekdotikoa emateko: euskaraz, bigarren mailako albisteak; folklorea edo zuzenean hizkuntzarekin lotutako gaiak. Hizkuntzak, horrela, toki anekdotikoa ez ezik, toki sinbolikoa hartu zuen.
Gauza garrantzitsuak, esaterako politika, ekonomia, kirola… horiek gaztelaniaz agertzen ziren beti.
Intuizioak, beraz, berehala baieztatu ziren. Eta ideia bat nagusitu zen: euskaldunek beren unibertso euskalduna eraiki ezean, proiektu elebidunetatik unibertso erdalduna baino ez zitekeen espero. Edo, garai hartan ere garbi formulatu zen bezala: ikusteke dago prentsa euskaldunak erdaldunak euskalduntzera behar ditzakeen, baina garbi samar dago prentsa elebidunak euskaldunak erdaldun bihur ditzakeela.
Elebitasun orekatuaren mitoa
Garai hartako eztabaidak oso garrantzitsuak eta kontuan hartzekoak dira, hurrengo urteetako ibilbideak horixe baino ez zuelako frogatu, elebitasun orekatuaren mitoa faltsua dela. Hizkuntza hegemonikoa beti nagusitzen dela, edo beti nagusitzen ahalegintzen dela behintzat. Horregatik da hegemonikoa.
Eta, beraz, hizkuntza azpiratuak espazio hegemonikoak bilatu behar ditu. Ez beste hizkuntza edo hiztunak berak ere azpiratzeko, baizik bera azpiratze horretatik atera ahal izateko.
Laburbilduz, garai hartako eztabaida honek guztiak ondokoak erakutsi zituen:
• Euskal hedabideak euskaraz dihardutenak dira.
• Euskararen aldizkako agerpenak adabakiak baino ez dira, eta euskal komunitateak euskara hutsezko eredu autozentratuak behar ditu, barrura begira lan egiten dutenak.
• Prentsa elebidunean, euskararen presentzia normaltasun ezaren adierazle garbia da, hala kopuruari dagokionez, nola edukiari dagokionez. Beharbada bigarrena da kezkagarriena, euskaraz emandako informazio ia gehiena euskal gaiei buruzkoa izanik (gatazka politikoa, euskara edo euskal kultura), euskara ghetto batean irudika baitezake. Halaber, garrantzi handiko gaietatik ia erabat baztertuta geratu ohi da euskara prentsa elebidunean. Eguneko notizia handiak gaztelaniaz edo frantsesez ematen dira beti.
• Denborarekin, euskararen presentziak ez du gora egiten prentsa elebidunean, alderantziz baizik. Hainbat kazetatan, batzuetan diru laguntzen mesedetan, euskaraz argitaratzen hasi ziren gehigarriak edo lanak desagertu egin ziren denborarekin.
Esan dugu 70eko hamarkadaren amaierako erdal prentsa abertzalearen lehorreratzeak asko ahuldu zuela euskal prentsa. Anaitasuna desagertu zen, eta, hilabete batzuez agertu barik egon ondoren, Argiak ozta-ozta eutsi zion. Herria Ipar Euskal Herriko kazeta beteranoa egiten zutenek ere ez zioten etorkizunari trazarik hartzen. Horrela mintzo zen Emile Larre zuzendaria.
“Odol berria behar da. Abtsulutuki odol berria, edo galduko da. Nik 61 urte ditut orain. Baina ez dut ikusten gazteagorik nere lekua hartzeko, agertzen denik ez dut ikusten. Hori beharko du Euskal Herriak gauza horretaz kontzientziatu”.
informazio orokorreko aldizkari gisa, Hego Euskal Herrian, soilik Argiak eutsi zion erronkari, eta Herriak, Ipar Euskal Herrian. Argiaren kasuan, belaunaldi berri baten bidez, argitalpena indartzen joan zen, eta euskaraz idazten zuten kazetari eta idazleen bilgune bilakatu zen.
Baina 80ko hamarkadaren amaieran, beste erronka are zailagoari heldu behar izan zion: euskarazko egunkariaren erronkari.