Resigaroa

Resigaroa arawak familiako jatorrizko hizkuntza da, eta orain dela gutxi arte elkarrizketak entzun zitezkeen Peruko Loreto departamentuan; orain arte diogu, zeren eta, hemendik aurrera, asko jota, bakarrizketak izango dira. Rosa Andrade, 67 urteko emakumea, pasa den azaro amaieran hil zuten, eta hizkuntza honetako emakumezko azken hiztuna zen; bere anaia soilik geratzen da orain.

Andrade resigara zen, eta aita okaina; bi komunitateak desagertzeko zorian edota desagertzera kondenatuta daude aspaldidanik, kautxoaren industriaren erruz, batipat. Hegoamerikako herrialde askok beraien independentzia ofizialaren bigarren mendeurrena ospatzen ari direla edo ospatu dutela, enpresa askoren kolonizazioa bere gorenean dago. Lehengaiak geroz eta eskasagoak dira munduan eta badakigu, eta kautxoa lortzeko egin diren astakeriak ere ez daukate izenik. Hala kontatzen zuen Iñaki Larrañagak Zuzeun bertan duela bost urte: “XX. mende hasieran mendebaldeko konpainiek “kautxuaren sukarra” bizi izan zuten, eta ordura arte ezezagun ziren lurretara barneratu. Bertan, indigenak esklabu gisa erabili zituzten horien lurretatik ahal zen kautxu gehien lortzeko. Ustiapen masibo hori lortzeko asmoz konpainiek hartutako jarrerak milaka indigenen heriotza ekarri zuen. Alta, ihes egindakoak ere izan ziren…”

Hizkuntza batean, gehienbat, aldaketa ekonomikoek eragiten dute, historian mila eta bat aldiz errepikatzen den patroia da. Nire kezka da Euskal Herria hartzen ari den norabideak, besteak beste, nola eragingo dion euskarari, epe luzera begira. TTIP edo CETA bezalako itunen ondorio soziokulturalak sozioekonomikoak bezain larriak izan daitezke; azpiegitura handiek testuinguru soziolinguistikoa aldatzen dute; munduak bizi duen egoera korapilatsu honetan euskal gazte askok egin dute alde bizi hobe berri baten bila, eta beste txokotako asko datoz asmo berarekin hona. Gure gazteek beraien hizkuntza eramaten dute, geratzen diren askok ez diote baliorik ematen lan munduak ez diolako aitortzen, eta datozenek ez dute geurea ikasten, orokorrean, ez baitaude gure esku berau beharrezko bihurtzeko bitartekoak. Estatu bat, adibidez. Ez gaude blindatuta.

Donejakue bidea sortzearen atzean erabaki ekonomiko bat egon zen, erromes guztiek ez zitzaten beraien sosak ekialdean bakarrik utzi. Eliza eta latina gogor sartu ziren orduan, eta badakigu mendeetan zer eragiten dioten euskarari. 

Eliza, kautxua, itun ekonomiko edo azpiegitura..

Euskara eta ekonomiaren elkar elikatzea eta beharrezkotasuna garatzea hil ala bizikoa zaigu; eta zer esango dizuet ba, niri gure instituzioetako agintari batzuek horretaz ez jabetzeak arduratzen nau.

Ongi dakigu, bai, zer gertatzen den erreserbetan. Hau ba da Aroztegiaren kontra daukaten arrazoi bat… PENAGARRIA! pic.twitter.com/pqfKe9Wh6p

— Koldo Martínez (@komaur) March 13, 2016

Resigaroa