Faxismo berriaz –

“Ez beldurrik izan”. Erresistentzia sendoa eta eraginkorra eraikitzeko baldintza da. Faxismoa beldurraren eraginez  nagusitzen da; beldurra sortzen du, beldurraren bidez  eratzen eta kateatzen du herria. Beldurrik ez izatea: hori da gaur egun basakeria faxistaren itzuleraren aurrean egin behar duguna; jendartean, gure artean ere, gure eguzkipean, esateko gauza izan behar dugu Inposatuta datorkigun hizkera hutsaren espetxea hausteko beldurrik ez izatea eta aginteari barre egitea, faxisten maskara groteskoarekin edonon agertzen dela ere.
Beldurrik ez izateak esan nahi du pasioak askatzea eta, horrela, atxikimendu faxistaren prozesuak hutsik utzi dituen forma linguistiko horiek betetzea. Badirudi mendea ilundu egingo dela: beldurra baztertzea, erresistentzia sortzea, batez ere itzalak uxatzea da, hitzen zentzua birkonkistatzea. Gauzez, errealitateez, askatasunaz betetzea. Subjektibatzea. Baina eragiketa nagusia faxismoa beti hura dela onartzean datza, esplotazioaren eta subiranismoaren indarkeriaren errepikapena da beti – ilusioz birproposatua dator, moralaren espirituaren eta betebeharraren beharrezkotasun gisa inposatzeko, baina heriotza-kultura baten oinarria da –. “Gora heriotza”, horixe da faxismoaren ordena hitza.

“Gora bizitza”, beldurrik ez duenaren erantzuna da.

Toni Negri

Aspaldi honetan, urtetan bazterrean egondako faxismoaren arazoa lehen lerroan jarri zaigu. Atzokoa eta gaurko faxismoa fenomeno bera dira? Badute antza baina ez dira gauza bera?

Hara zer digun Enzo Traversok gaian aditua:

Baga: Behatzaile gehienek uste zuten krisi ekonomiko berri batek izugarri azkartuko zuela faxismoaren aldeko joera orokor hori, eta agertoki berri eta lazgarri baterako prestatu beharko genuela. Krisia gertatu zenetik, hau da, 2020ko hasieratik, COVID-19aren pandemiak atzeraldi globalean murgildu du planeta. Baina, aldi berean -zorionez-, adituen diagnostiko tamalgarria ez da bete. Jakina, munduko krisi baten erdian jarraitzen dugu, eskuin muturreko mugimenduak ez dira desagertu eta oraindik hainbat deslotura posible daude. Hala ere, gaur egun argi geratzen da itxuraz ezinbestekoa den faxistatze-dinamikan atzerakada nabarmena egon dela. Aldaketa horren adierazlerik nabarmenena da Trumpek 2020ko Azaroan izan zuen porrota.

Trantsizio-prozesu baten erdian gaude, eta prozesu horren emaitzak oraindik ezezagunak dira eta irekita daude: edo XXI. mendeko New Deal bat, klima-aldaketari aurre egiteko eta berrogei urteko neoliberalismoak eragindako eraldaketak iraultzeko gai gara; edo eskuin muturrerantz bira bat suertatzen da, gure planeta iragarritako hondamendira eramango duena.

Egungo testuinguruan, bi emaitzak guztiz posibleak dira.

Biga. Antonio Gramsci marxista italiarrak Nicolas Maquiaveloren berrikuspen kritikoan azaldu zuen bezala, dominazioa tresna errepresiboen eta hegemonia kulturalaren konbinazioa da, erregimen politiko bati zilegi eta ongintzazko agertzeko aukera ematen diona, tiraniko eta zapaltzailearen ordez. Politika neoliberalen zenbait hamarkadaren ondoren, klase nagusiek izugarri handitu dituzte beren aberastasuna eta boterea; baina legitimitatea eta kultura-nagusitasuna nabarmen galdu dituzte ere.

Faxismo klasikoa mundu gerrak erabat suntsitutako kontinente batean sortu zen, eta gerra zibilen giroan garatu zen, estatu guztiz ezegonkorren barruan eta gatazka politiko zorrotzek geldiarazitako mekanismo instituzionalekin. Bere erradikalismoa boltxebismoarekin izandako konfrontazio batetik sortu zen, izaera «iraultzailea» eman ziona.

Higa. XX. mendean, faxismoa nazioa «birsortzeko» proiektu bat zen, komunitate etniko eta arraza-komunitate homogeneo gisa ikusita. Hori bada faxismoaren muina, ez litzateke okerra gaur egungo eskuin muturreko mugimenduak faxistatzat definitzea, ageriko ezberdintasunak gorabehera, faxismo klasikoaren oinordekoak bezala.

Izan ere, lexiko faxista aldatu egin da, jakina, eta berak «imajinatutako komunitateak» ezaugarri berriak edo, hobeto esanda, mito berriak erakusten ditu. Arerioen aurka defendatu edo berrezarri behar den ustezko jatorrizko garbitasun bat izendatzen du: immigrazioa -ordezkapen handia-, arraza-inbasioa, feminismoak eta LGBTQI aktibismo-taldeen eraginez, balio tradizionalen galbideratzea, islamismoa eta haren agenteak (terrorismoa eta «islamiar-ezkertiartasuna») eta abar.

Tiro: Faxismoa ideologia eta iruditeria utopiko batean  oinarritzen zen,  «gizon berriaren» mitoa eta handitasun nazionala sortuz . Eskuin muturreko mugimendu berriek ez dituzte zutabe horiek guztiak: 1930eko hamarkadako Europako erorketarekin alderatu ezin den hegemonia krisi baten ondorio dira; bere erradikalismoak ez du «iraultzaile» itxura ere hartzen, eta bere kontserbadurismoak -balio eta kultura tradizionalen defentsa, «Identitate nazional» mehatxatuak eta «desbideratze» sexualen aurkako errespetagarritasun burges bat- ez du inolako etorkizunik utopien ideietan. Horregatik, egokiagoa iruditzen zait post-faxistatzat deskribatzea, ez neofaxistatzat.

Horrek esan nahi du ez dagoela arrisku faxistarik? Inola ere ez. Egia esan, orainari ikuspegi historiko  batetik begiratzen badiogu, ezin dugu aukera hori baztertu. Eskuin muturreko mugimenduen, alderdien eta gobernuen gorakada ikaragarriak argi eta garbi erakusten du faxismoa alternatiba bilaka daitekeela.

Horren inguruan interesgarria da, Italiari buruz Sthefane Prezioso historiagile eta Lausanako Unibertsitateko profesoreak diona:

“Mussoliniren bilobek” zabaldutako diskurtsoaren hutsalkeriari mesede egiten diote eszena publikoan normalizatzeko aldarriak gero eta zabalduago daude”

Esate baterako, Corrado Augias La Republicako kazetariak bezala, Fratelli d ‘Italia “eredu europar, liberal eta kulturalki aurreratuan oinarritutako alderdi kontserbadore” bilakatzearen aldeko iritziak.

Deigarria da Corrado Augiasen artikulua Giorgia Melonik Santiago Abascalen alderdiaren hauteskunde-mitin batean emandako hitzaldia baino hilabete batzuk geroago agertu izana. Izan ere, Melonik  behin eta berriz azpimarratu zuenez, Fratelli d ‘Italiaren eta VOXen helburuak berdinak direla: “Gure identitate guztia erasotzen ari dira”, adierazi zuen, eta “Greta Thunbergen ideologia ekologistaren” eta “fundamentalismo klimatikoaren” aurka egin zuen, baita “genero-ideologia” deitu zuenaren aurka ere. Haren arabera, haren helburua “emakumea desagertzea eta, batez ere, amatasuna amaitzea” zen. “Emakumeak defendatzea”, jarraitu zuen, “segurtasunik ezaren eta indarkeria etniko gero eta handiagoaren aurrean isilik ez geratzea ere esan nahi du”. Beraz Enzok dionarekin bat, nazioaren birsotze edo errenazimendua baino, diskurtso guztiz defentsiboa, “besteen” beldurrez eraikitakoa

Ezker “farisiakoa” ere abiapuntu horretatik erasotu zuen, bere ustez, “nortasuna, gizabanakoaren zentraltasuna eta gure zibilizazioaren lorpenak suntsitu nahi dituena”. Eta indarkeriazko crescendo batean, bere sinesmen politikoa azaldu zuen: “Bai familia naturalari, ez LGBTQI  lobby-ari; bai identitate sexualari, ez genero-ideologiari; bai bizitzaren kulturari, ez heriotzaren amildegiari; bai Gurutzearen unibertsaltasunari, ez indarkeria islamistari; bai mugen segurtasunari, ez immigrazio masiboari; bai gure herriaren lanari, ez nazioarteko finantzei; bai herrien subiranotasunari, ez Bruselako burokratei; bai gure zibilizazioari, ez suntsitu nahi dutenei”.

Giorgia Meloni eta bere jarraitzaileak benetako gurutzada bat egiten ari  dira zapalduen aurka; gerra bat, soldatapeko pertsonen bizitza- eta lan-baldintzen aurkakoa (lan-dekretua, Antonio Tajani Kanpo Arazoetako ministro eta Forza Italiako buruzagi berriak definitutako gutxieneko soldataren arbuioa, alferrekotzat hartuta, Italia “ez baita SESB”), manifestazio-eskubidearen aurkakoa (hegaztiaren aurkako dekretua), greba-eskubidearen aurkakoa (garraioen errekisizioa), emakumeen aurkakoa (Lega, Fratelli d ‘Italia eta Forza Italiako parlamentariek uko egin diote Istanbulgo Hitzarmena berresteari), LGBTIQI pertsonen aurkakoa (berriena, sexu bereko gurasoekin atzerrian jaiotako haur baten filiazioa transkribatzeari uko egitea), Migratzaileak erreskatatzen dituzten itsasontziak urrutiko portuetan lehorreratu behar direla bermatzeko beharraz ez hitz egiteagatik.

“Globalki, establishment kapitalistaren porrotak, baita bere aurkari erreformistenak ere, atea irekitzen ari zaizkie eskuin muturreko hauteskundeei eta indar faxista hasiberriei. Nahiz eta etnonazionalista, autoritarioa eta erreakzionarioa izan, eskuin berri honen zati handiena ez da faxista. Ez dira masa-mugimenduak eraikitzen ari demokrazia burgesa eraisteko, diktadura ezartzeko eta langileen eta zapalduen borrokak zapaltzeko. Horren ordez, demokrazia burgesaren barruan hauteskundeak irabazten saiatzen ari dira, eta Estatua gizarte-ordena berrezartzeko erabiltzen ari dira, lege- eta ordena-politiken bidez, hainbat errugaberen aurka, bereziki pobreziatik, krisi politikoetatik eta klima-aldaketatik ihes egiten duten etorkinen aurka”.

Estatu Batuetan, Europan, Indian, Txinan, Errusian eta beste estatu batzuetan, eskuin muturra populazio musulmanari erasotzearekin obsesionatuta dago bereziki. Ia salbuespenik gabe, eskuinak ordena soziala berrezartzea agintzen du, familia balioak feministen, trans pertsonen eta LGBTQ aktibisten aurka ezarriz.”[1]

Gurutzada horrekin batera, gerra ideologiko bat dago, “nazioaren aurkakoak” kriminalizatzen dituena, hau da, marxistak, klima-mugimenduak (ekoterrorista gisa definituak), feministak, LGBTIQI mugimenduak, GKEak, arrazismoaren aurkako erakundeak, antifaxistak edo, oro har, aurrerakoiak. Hori egitean, Francesco Lollobrigida Nekazaritza ministroaren hitzak erabiltzeagatik “italiar etnia baten existentziaren ebidentzian” oinarritutako nazio-nortasunaren ingurumariak ere definitzen ditu..

Beraz, horiek dira neofaxismoaren aldarriak, oso muturrekoak, denak instituzio liberaletik eginak. Oraingoz ez baitu aldarrikatzen haien suntsipena, bere erabilera baizik, gurutzada berriaren alde. Gogoratu ditzagun faxismo-nazismo-falangismo zaharrak estatu diktatorialak zirela. Badago alderik oraingoz.

Toni Negriren aipu batekin hasi dut iruzkin hau, eta berarekin bukatu nahi dut:

Faxismoak betierekoa dirudi eta, izan ere (labur bada ere), haren jazarpena jasatea pena luzeegia dirudi. Baina hauskorra da faxismoa. Libre bizitzearen grinei aurre eginez, iraun dezakeen guztia. Askatasuna faxismoaren aurka inposatzen da nahitaez, askatasunarekin beste grina politiko indartsuak egongo direlako, hala nola berdintasunarena eta anaitasunarena. Udaberria itzuliko da eta berriaren benetako urtaroa izango da. Izan ere, faxismoa beti berdina bada, askatasunaren udaberria beti da berria, beti anitza, beti dohainez betea.

[1] Ashley Smith. Viento sur.

Faxismo berriaz  Faxismo berriaz  Faxismo berriaz  Faxismo berriaz  Faxismo berriaz  Faxismo berriaz  Faxismo berriaz