Burtsako crash berria? –

Tximeleta efektuak Balore Burtsa bezalako sistema konplexuetara eramanda, albo-eragina izango luke etorkizun mediatorik aldez aurretik antzemateko ezintasuna, erabiltzen dituzten eredu kuantikoak aurreko ereduetan oinarritutako simulazioak baino ez liratekeelako (Minskyren Finantza Ezegonkortasunaren Teoria).

Horrela, aldagai oker bat bakarrik sartzeak edo ustekabeko aldagai bat bat-batean agertzeak eragiten du eredu horien errore-marjina simulatutako denbora-unitate bakoitzean anplifikatzea, ehuneko ehuneko muga estratosferikoa ere gainditzeraino, eta horren paradigma izango litzateke egungo burtsa-burbuilaren hurrengo eztanda, beste behin ere Keynesen maxima betez: «Merkatuek irrazionalki iraun dezakete zuk kaudimenez iraun dezakezun baino denbora gehiagoan».

Egungo burtsa-burbuilaren sorrera

Egungo burbuila Wall Stretten euforiaren (eta munduko gainerako burtsen estrapolazioaren bidez) alaba izango litzateke, munduko banku zentral handien moneta-politiken ondoren, merkatuak ehunka mila milioi dolar eta eurorekin bete baitzituzten ekonomia suspertzeko itxaropenarekin, are gehiago arriskurik gabeko kokapenek (AEBen edo Alemaniaren zorra) inbertitzaileei ezer ordaintzen ez zietenean.

Arrazionaltasun mugatua

Inbertitzaileek errealitatearekiko duten deskonexioak merkatuen irrazionaltasun irrazionala justifikatzera eramango lituzke, espekulazio finantzarioko mundu birtual bat sortuz, ekonomia errealarekin (windhandel edo airearen negozioa) zerikusirik ez duena eta egungo errentagarritasunak biziarteko eskubide gisa estrapolatzera eramaten dituena.

Horrekin batera, Moody ‘s kalifikazio-agentziek sinesgarritasuna galdu zuten, 2002ko krisia aurreikusi ez zutelako, eta erregulatzaileek ez zutelako kontrolik izan. Horri esker, merkatuak ez zion jaramonik egingo burtsan kotizatzen duten konpainien rating-murrizketari, ez eta Fed-en abisuei ere, Yanet Ellen presidentearen ahotik ohartarazi baitzuen «burtsen eta bono-merkatuen balorazioak oso handiak direla eta bi merkatuetan arrisku potentzialak daudela».

Euforia espekulatiboa

Hala ere, espekulazio-prozesuak etorkizunean irabazi handiak izango dituelakoan erostera bultzatzen du, eta horrek oinarri factual orotatik urrun dagoen goranzko espiral bat eragiten du, eta aktiboaren prezioa maila estratosferikoetara iristen da, azkenean burbuilak eztanda egiten duen arte (crash), aktiboen salmenta masiboaren eta eroslerik ezaren ondorioz. Horren ondorioz, prezioak bat-batean eta bat-batean jaisten dira (maila naturaletik beherako mugetaraino), eta horren paradigma izango litzateke Silicon Valley Bankeko Fed-ek (SBV) berriki egindako esku-hartzea eta munduko gainerako bankuetan gerta daitekeen kutsatze mimetikoa.

Kutsatze efektua eta psikosi saltzailea

Inbertitzaile handiek altueraren bertigoa sentitu zuten, eta arriskuarekiko esposizioa murrizten hasi ziren. Ondorioz, akzioen kotizazioetan beheranzko eragina izan zuten, eta, ondorioz, psikosi saltzaile bat sortu zen. Horren ondorioz, industrialen Dow Jonesek jauzi egin zuen airean, eta mimetismoz burtsako crash iragarri bat sortu zen, estratosferako argiek itsututako milioika inbertitzaile txiki eta ertainen hondamendia ekarriko zuena (tontoenaren teoria).

Eztanda horrek ondorio onuragarri hauek izan beharko lituzke: konpainiei estrategiak berriz definitzera behartzea, egiturak doitzea, finantzak berrezartzea eta kreditua merkatuaren aurrean berrezartzea, eta albo-kalte gisa enpresen finantza-anaiarik eza, eta horren ondorio nagusia porroten deklarazioan eta munduko langabezia-tasen hazkundean.

Burtsako crash berria?