Oskoletik ateratzeko garaia dator
Oskoletik ateratzeko garaia dator
Itsurik txarrena, ikusi nahi ez duena. Arazoa dagoela onartzea omen da irtenbidea topatzeko lehen urratsa. Zalantzarik gabe, emanda dago lehen pauso hori gurean: geroz eta zabalduago dago euskalduntze-prozesuak geldialdian sartzeko arriskua duela, eta premiazkoa dela zerbait egitea. Euskalduntzen ardura duten guzti-guztiek azaldu dute kezka hori: Hizkuntza Politikako Sailburu Ordeak, Euskaltzaindiak, Topalabeak, euskalgintzako eragileek, eta baita norbanako askok ere.
Eztabaida zabaldu da eta pozgarria da ikustea, ñabardurak ñabardura, adostasun zabala dagoela euskaldunon artean, bai diagnostikoan, bai helburuan. “Berdintasuna izan behar dugu helmuga” esan du Gemma Sanginesek oraintsu, Hizkuntza-aktibismo tailerrean. Hautatzen dugun hizkuntza bata zein bestea izan, hiztunok hizkuntz eskubide eta aukera berdinak nahi ditugu gure hizkuntza erabiltzeko. Benetako askatasun praktikoa nahi dugu hizkuntza hautatzeko orduan: euskaraz jardutea erdara erabiltzea bezain erraza eta posiblea izan dadin. Gaur egun, ez da horrela. Horregatik ez da hazi euskararen erabilera.
Proposamenak egiten hasi dira adituak. Argi dago ezinbestekoak direla adituen eta euskalgintzaren ekarpenak, eta baita politikarienak eta agintarienak ere. Funtsezkoa da iraganeko diskurtso zatitzaileak gainditzea eta elkarlanean aritzea asmoarekin bat egiten dugun guztiok, bakoitzak bere arloan, eta denok ondo koordinatuta. Erdal hiztunen konplizitatea ere beharko da hizkuntz ohiturak aldatzeko. Beraz, bidea ezin da izan erdal eta euskal hiztunen arteko gatazka, kolaborazioa baizik; elkarrekiko errespetuan eta enpatian oinarritutako lankidetza, hiztun ezberdinen arteko bizikidetza sanoa bermatzeko.
Hori esanda, euskal hiztunok ezin dugu gure erantzukizuna delegatu, guri dagokigu hizkuntz jokabide eredugarriak erakustea. Korrikaren abesti batek dio “Txori ezin zen eta izan ginen sator, ezkutua uzteko garaia badator”. Sator izateari utzi diogu askok, eta plazara atera gara euskaldun, baina, sarritan, barraskilo-konplexua barneratuta: erdara somatu bezain laster, antenak bildu, kuzkurtu, eta oskol barruan ezkutatzen gara. Hori da askotan ingurukoei transmititzen diegun hizkuntz jokabidea. Aspaldi esan zuen Jon Sarasuak ezinbestekoak direla baliabide psikologiko eta emozional berriak. Psikologoek diote asertibitatea lantzea komeni dela, eta konfiantzaz, ilusioz eta enpatiaz aritzea. Eskura daude TELP eta Hizkuntza-aktibismoa bezalako tailerrak gaitasun horiek ikasteko eta entrenatzeko. Agian, onuragarria litzateke ezagutza hori zabaltzea euskaldunon komunitatean. Modan dauden hitzak erabilita, ahaldundu egin behar dugu hiztun-komunitatea, nolabait: saretu, trebatu, motibatu eta aktibatu, ereduagarriak izan daitezen gure hizkuntz jokabideak. Bestela, antzuak gerta litezke euskararen erabilera hedatzeko beste ahalegin guztiak, arrakastaren gakoa euskal hiztunon aktibazioa izan baitaiteke. Lehenik geuk egin, eta gero besteei eragin.
barraskiloak
Gauza pila bat esan ezer ez esateko eta gero lema handien lehiaketa: koskolatik ateratzeko unea, elefantearen paradigma…
Antza denez, kasu batzuetan ez dut mezua ondo transmititzen: gure arteko elkarlana ( eta ez lehia edo gatazka ) eta euskal hiztunon asertibitatea.
Eskerrik asko ekarpenagatik
Gure arteko elkarlana? Erdaldunen konplizitatea lortu? Bizi guztia hemen bizi eta pitzik ikasi ez duen maketoarekin elkarlana eta konplizitatea? Euskal arraza tontoa ote den pentsatzen dut azkenaldian eta zenbait azterketa genetikok azpimarratu dutenez Europako gene zaharrenak ditugula etab…. ni dagoeneko hasi naiz pentsatzen tontoak garela, gizarte antolatu bat sortzeko ezgauzak alegia. Nafarroako Santxo errege harengandik hasita: Afrikako errege baten laguntza eskaera jaso ondoren hor doa egunero bizia amargatzen dion Gaztelako erregeari aholku eske. “Bai, bai joan zaitez laguntzera, nik zainduko dut bitartean zure Erresuma”, erantzuna. Joan da ba gure erregea Afrika aldera eta bitartean Gaztelak Nafarroa erresumako zati handi bat bere egiten du. Zertan zebilen gure erregea? Euskaldunon gizalegea, hitza eta beste ez dakit zenbat gauza demostratzen? Balio du bost! Gurea ez dugu defenditzen. Nik ez dut berdintasunik nahi, nik Euskal Herrian euskara nahi dut euskararen aberria delako eta punto.
Oso ondo ulertzen ditut zure haserrea eta frustrazioa: hortik pasatu gara eta pasatzen gara gehienok. Bakoitzak bere ingurunea dauka, nire errealitatea ( Bizkaia ) honelakoa da: euskaldunak %30,3 + euskaldun hartzaileak %20,8= %51,1; kale-erabilera %9,4. Nire herrian ( Arrigorriagan ) kale-erabilera %6 da, hau da, “erdara praktikatzaileak” %94. Beraz, erdaraz aritzen diren-garen pertsona asko eta asko ez dira-gara “pitzik ikasi” ez dutenak, eta ez dira-gara “maketoak”. Horietariko batzuk oso hurbiletik ezagutzen ditut: senideak eta lagunak dira, eta denetarik dago, abertzale eta independentistak sutsuak, 8 abizen euskaldun dutenak… “Maketo”en artean, berriz, euskaldun peto-petoak ezagutzen ditut. Euskal Herria euskalduna nahi dut nik ere, baina ez dut uste hori lortzeko bidea gatazka denik ( are gutxiago %6a %94aren kontrakoa bada ). Nire iritzian, euskara biziberritzeko helburuarekin bat egiten dugunon arteko elkarlana sustatu behar dugu, %94 horren gehienen konplizitatea lortu; eta, horrez gain, euskaldunok hizkuntz jokabide eredugarria erakutsi. Badakit: zenbat buru, hainbat aburu. Besarkada bat
Erabilera %6a, ta ezagutza? Askoz haundiagoa bada euskaldunaek euskara gehiago erabili dezakete, beraz aitzakiak aitzaki…
Eztakit maketo edo kolonoak izango diren, baina maketo,kolonoek… bezala egiten dute zure lagun hoiek, ta nire lagun askok ere.
Ta nik urte mordoetan ere.
Bizkaian, ezagutza %51a, beraz erabili nahi duenak biztanleriaren erdia du hitzegiteko, bizi osuan ez zun denborarik izango hoiek guztiekin 15 minutu jarraian aritzeko.
Oso erraz diozu “gauza pila bat esan ezer ez esateko”. Halako deskalifikazio demagogikoen aurretik, eztabaida ezazu Karmeloren proposamena (edo proposamenak). Zergatik ez da ona zure ustez? Niretzat nahiko bide onetik doa, eta berak proposatutakoa gabe, garbi dago ez goazela aurrera. Hori (ere) ez dela nahikoa, badakigu; baina hori gabe ez dugu ezer. Ez?
Konfrontazioa behar da, etsaiari etsai deitu. Hori galtzen duen gizataldeak, beste ezer gehiago gabe desagertu egiten da. Palestinak zergatik dirau herri bezala? Etsaiari etsai deitzen diotelako. Berdintasunean eta elkarlanean hasiz gero honezkero desagertu ziren. Euskaldun askok Katalanak dituzte eredu, begira ezazue albisteetan Katalunako hauzitegiak zein arau indargabetu dituen. Arau horiek hemen planteatzen hasiko banintz sutan erreko ninduzuen.
Ez al dago gu guztion barruan etsai txiki bat?
Ze berdintasun, ze asertibitate, ze aktibazio…? Demonio!!! Gauden unean eta egoera soziolingustikoan, edo euskara erabiltzera bultzatzen duen ingurunea sortu edo erdara gailenduko da beti, eta hori horretarako boterea dutenek ezarri (inposatu, bai) egin behar dute. Ez al dira abertzaleak? Ez al dira euskaltzaleak? Kokoteraino, bai, KOKOTERAINO, euskal hiztunak erruduntzen dituzten mezu “berdinzale” hauetaz. Botere publikoek neurri irmo eta argiak hartu behar dituzte ja, gaur bihar baino hobeto, bestela gureak egin du.
“Erabiltzera bultzatzen duen ingurunea sortu edo erdara gailenduko da beti”: ados horrekin, erabat. “Kokoteraino euskal hiztunak erruduntzen dituzten mezu berdinzale hauetaz”: mezu honetan ez dut horrelakorik esan, beraz eskertuko nuke ez identifikatzeko nire iritzia euskal hiztunak erruduntzen dituzten mezuekin. Gaizki azaldu dut edo ez duzu ondo ulertu. Piromano batek su ematen badio basoari, errua piromanoena da, baina sua itzaltzeko erantzukizuna, askotan, suhiltzaileena eta inguruko biztanleena. Ez da Einstein izan behar jakiteko euskara erabiltzen dugunok ez garela erabilera txikiaren errudun. Hala eta guztiz ere, nire iritzian, badugu gure erantzukizuna, suhiltzaileak berea duen moduan: hizkuntz jokabide eredugarria erakustea. Ziur zuk hori bete egiten duzuna, baina beste askok ( batzuetan nik neuk, esaterako ) ez. Horien ( nire ) erantzukizuna ere bada hizkuntz jokabide eredugarria erakustea. Ados egongo gara horretan.
“Botere publikoek neurri irmo eta argiak hartu behar dituzte”: ados. Hala ere, ez nintzateke itxaroten begira geratuko, badaezpadan. Pentsa zer gertatzen ari den iparraldean. Inori itxaron gabe, hobe lan egiten jarraitzen badugu egoera eraldatzeko.
“Inposatu” aditza ez dut gogoko, gustu kontua da. Euskararen aurka daudenek ( jakin badakit ez dena hori zure kasua ) erabiltzen dute maiz “inposatu”. Erdaraz hitz egin nahi duenaren hizkuntz eskubide eta aukera berdinak eskatzen ditugu euskara erabili nahi dugunok: hori ez da inposizioa, hori justua eta bidezkoa da. Inposizioa da erdara erabili behar izatea, nahitaez, gaur egun askotan gertatzen den moduan.
“Inposatu” aditzari buruz Gemma Sangines: http://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/audioak/osoa/3867632/gemma-sangineslehen-hitza-euskaraztelp-tailerrakfaktoria/
Erdal hiztunen konplizitatea ere beharko da hizkuntz ohiturak aldatzeko. Beraz, bidea ezin da izan erdal eta euskal hiztunen arteko gatazka, kolaborazioa baizik; elkarrekiko errespetuan eta enpatian oinarritutako lankidetza, hiztun ezberdinen arteko bizikidetza sanoa bermatzeko.
Orokorrean erdal hiztunari gaztelerarekin balio badio, ez du enpatiarik izango, ta baldin badu, ikasi behar duenean bukatzen zaio.
Ez dut inoren enpatiarik behar, ez dut beraien errukia behar, ez dut beraien mesederik behar, EHn daude ta euskara ikasi beharko zuten derrigorrez, beste guztia nahiz ta irentsi behar izatea, beraiek aprobetxatzen duten egoera da besterik ez, ta beraiek gutaz aprobetxatzen badira, ze enpatia izan behar dut beraiekin?
Nire familian euskara ez dakitenik ez dut beraz…
Ikas dezaten, dohainik izatea eska dezaten…. Bestela euskaldunak EH zatitu beharko genuke (ez mapan), hau da, euskaldunak euskaraz beti, ta ez dakiena hor konpon.
Berriro zerbait ahaztu dut.
Ze enpatia dute gazteleradunek atzerritik etorritakoekin? Ta beste hizkuntza duten atzerritarrekin? %100a pentsatzen dute derrigorrez ikasi behar dutela gaztelera, gaztelera gabe paperik ematearen kontra daude gehien gehienak, gaztelera ikasi gabe lana ematearen kontra daude gehienak, gehiago lan duina bada….
Baina beraiekiko enpatia behar dugu? Beraiek beraiekin dutenean soilik?Ahal banu hemen euskara gabe ez zun inor lanik egingo, ta gosea sahieztu nahiko bazuten euskara ikasi beharko zuten guztiak, hemen jaioak barne.
Oraintsu Bilboko ikastetxe batean egon naiz eta inkesta bat egin diet 16-17 urte duten ikasle batzuei. Talde euskaltzalea da, euskaraz ikasten dute, baina erdara erabiltzen dute euren artean. Ikasle gehienek nahi dute euskara erdara baino gehiago erabili, eta batzuek beti erabili nahi dute euskara. Gazteleradunak eta erdara-praktikatzaileak dira gehienak, baina ez diet nik enpatia gabeziarik somatu; eta kriston enpatia sentitzen dut beraiekiko, agian neu ere hortik pasatu izan naizelako. Ahal dudan guztia egingo dut gaur egun erdara-praktikatzaileak diren gazte horiek euren nahia bete dezaten eta euskaraz egin dezaten.
Nire odoleko familian ere ez dago euskaraz ez dakienik, baina ez dut meritutzat hartzen hori: Zeberioko eta Arrigorriagako baserrietan haziak gara, eta ez Bilbon. Ados zurekin gauza batean: nik ere nahi dut Euskal Herritar guztiok ikastea euskara eta uste dut ahal beste erraztu behar dela hori.
Euskaraz ikasten duten “ikasle gehienek nahi dute” euskaraz egin eta gero erdara egiten dute euren artean?
Autoengainu dosi handiegia dugu.
Zer pentsa ematen du egoerak, bai. Gauzak argitzeko, inkesta egin duen ikasle talde horrek borondatez aukeratu du euskararen erabilera lantzea, eta borondatez etorri zen jardunaldira. Ziur aski, ezin da esan ikasle gehienek jarrera berdina dutenik. Inkestaren arabera, euskara ez erabiltzeko lehen arrazoia lotsa da (%51); bigarrena “Kuadrillan ez dago ondo ikusita”; hirugarrena, euskara gaitasuna. Kontuan izan behar da nerabeak direla eta Bilbon bizi direla.
Gazteleradun elebakarrekin ez dut enpatiarik, bai ordea (nahiz ta ados ez egon beraien jarrerarekin) euskara dakitenekin ta aldiro gazteleraz egitera behartuak diranekin, ta nerabei ez diet eskatuko helduak egiten ez dutena.
Niri euskaraz bizitzen galarazten didana ez da gaztelera erabiltzen duen euskalduna, euskara ikasi nahi ez duen erdalduna baizik.
Denak jakingo balute, lotsa desagertuko zan ta euskaraz bizi nahi dugun friki “gutxiak”, nahiko ta sobera izango ginake besteak euskara erabiltzera bultzatzeko, baina nola bultzatu ikasi nahi ez duena? Ikastera behartuz.
Ongi izan.
Eremu ez euskaldunetan euskararen maila ez da oso ona, euskara irakasteko era aldatu beharra dago. 5 urte euskaltegian ikastea 16-18 urte ikastolan ikastea baino eraginkorragoa da. D ereduan ikasteagatik ez dira tituluak eman behar, tituluek euskara-maila ziurtatu behar dute, beraz titulu horiek eskuratzeko ikastolan azterketa ofizialak egin beharko lirateke (B1 DBH4 eta B2 Batxilergoa amaitu baino lehen).
Euskara hitz egiterakoan sortzen den lotsa euskaraz gaizki mintzatzearen beldurrak sortzen du, gainera titulu bat eskuratzeko aukerak euskara praktikatzeko motibatzen du
Oso interesgarriak aipatu dituzun datu horiek, Karmelo. Eta iruditzen zait partez nahikoa ongi azaltzen dutela inguru erdaldunduotako gaztetxo elebidunen jarrera eta praktika.
.
Lotsa batetik. Inork euskara erabiltzen ez duen herri eta hirietan, euskara erabiltzeak asko markatzen du. Nortasun eta ideologizazio maila handiak behar dira Bilbon, Gasteizen edo Altsasun euskaraz egiteko, gizarte arauaren aurka baitoa, besteak beste.
.
“Koadrilan ez dago ondo ikusita”. Ez horixe. Euskaraz egitea arautik kanpoko ekintza arraroa baita, behartua, erabaki konszientea eta ahalegin handia eskatzen dituena, areago euskara hizkuntza “inposatua” dela dioen diskurtsoak hain indar handia duen eremuetan. Dena dago erdaraz, musika, telebista, imternet, irratiak… Zertara dator bada euskaraz jardutea?
.
Gaitasuna. Erabakugarria da gaitasun erlatiboa ere. (Euskal) elebidun gehien gehienok ere, erraztasun handiagoa dugu erdaraz euskaraz baino, normala den bezala, erdaren itsasoan bizi baikara, erdarazko hedabidez inguratuta, erdarazko lan munduan murgilduta, eta aisialdia ia guztia ere erabat erdarazkoa…
.
Gazte askok euskaraz egin nahi lukete, duda barik, baina EZ DAGO BALDINTZA EGOKIRIK horretarako. Areago, norbanakoak, astronauta baten gisa ikusia izan baino, beste edozer nahiago duen adin tartean.
Eskerrik asko azalpenagatik. Zurea irakurrita, hobeto uler daiteke “nahia” eta “praktikaren” arteko aldea.
Bi plano nahasten dituzue, mikroa eta makroa. Fisikan eta arlo askotan gertatzen da, gertakizuna mikro edo makro ikuspegitik begiratuta aztertu behar izaten da. Gazteei buruz diozuna, alegia artaldea eta zeinen zaila den artaldetik ateratzea, Bilboko giroa etab. fenomeno guzti horien azterketa mikro ikuspegitik egindako azterketak dira. Eta mikro plano horretan daude aipatzen dituzun TELP tailer horiek ere. Bata diagnosia eta bestea konponbiderako tresnak, baina biak daude mikro plano batean. TELP tailer horiek oso gertutik ezagutzen ditut, beraz badakit zertaz hitz egiten dudan. Tresna interesgarria izan daiteke baina zuk ere jakingo duzu ondotxo ezin zarela oso urrun joan. Motibazioa, euskaldunen konpromezua areagotzea etab aipatzen dituzu, denak mikro plano batean daudenak. Gauza guzti horiek oso ondo daude baina gauza guzti horietan energia eta diru mordoa gastatu ondoren, ahituta zaudelarik, konturatuko zara agian %0,5eko hobekuntza lortu duzula EH osoan (oso zenbaki optimista) eta konturatuko zara bide horrek ez duela gehiago ematen, beste zerbait egin beharra dagoela %80a hobetu nahi baduzu. Jarraituko dut idazten…
…. makroa, gizarte oso baten bilakaera soziolojikoa aztertzen duena. Hemen edo munduko beste toki batean oso antzeko gauzak gertatzen dira. Kultura handi batek bere itzalpean beste kultura bat hartzen duenean EHan edo munduko edozein lekutan gauza beretsuak gertatzen dira. Eta mugimendu makro horiek direnak dira eta mikroplanoko tresnekin ezer gutxi egin dezakezu, motibazioa landu, kontzientzia sortu, beste kulturakoei errespetua eskatu, konplizitatea landu… oso ondo, baina mugimendu makroak direnak dira eta hor eragiteko makro planorako tresnak behar dira. Nik ezagutzen dudan tresna bakarra politika da. Erabaki politikoak behar dira eta lehenbailehen gainera. EHan hizkuntza ofizial bakarra, euskara, horrek suposatzen dituen neurri guztiekin batera. Horrek ez du esan nahi helburua elebakarrak izatea denik, ez izan hain memeloa. Horrek kalapita handiak sortuko dituela? Bai noski, baina d eredua sortzeko edo etb sortzeko ere kalapitak sortu ziren baina orain gauza normalak dira. Ba, neurri honekin ere berdin.
Eta nola ezarriko duzu soilik euskara hizkuntza ofizial bezala? Politikoki, zuk proposatzen duzun eran, ezin da ezarri, Espainiako konstituzioa gaztelera ezartzen baitu Dena den hori ezartzea ondo legoke eremu euskaldunean, baina erdara nagusi den eremu ez euskaldunetan ez. Eta ezartzekotan pixkanaka, baina ez dut uste babes handirik izango duenik euskara erabiltzen ez duten eremuetan.
Ados. Horretan arrazoi osoa daukazu. Hizkuntz politika mikroa sustatzen dute EAEko agintariek, eta horretan kateatuta dabil euskalgintza ere, oro har, boluntarismoaren arrastoan. Lidergo politikorik gabe euskarak ez dauka etorkizunik, eta gaur gaurkoz, ez dago halako lidergorik.
Bat nator zurekin makro-mikro kontuarekin, baita ere, diozunean mikroan eragitea ez dela nahikoa, makroan eragin beharra dagoela. Baina, nire ustez, makroan eragiteko indar sozial handia erakutsi behar da, presio egiteko alderdi eta instituzioei, eta, gustatu ala ez, oraingoz ez dago nahikoa indarrik horretarako. Hori lortzeko, pedagogia sakon eta handia dago egiteke, eta, nire ustez, hori mikrotik egiten hasi beharra dago: jendeari hurbilekotik eta ezagutzen duenetik eragin behar zaio lehenbizi, gero, horretan eragiteko ikuspegi zabalagoa eta aldaketa sakon eta orokorragoak behar direla ikustarazteko. Esan nahi dut: maila mikroan aritzea ez da izan behar soilik motibatzea eta ahalduntzea (sentsibilizazioa, TELP eta abar) edo zure herrian hainbat esparrutan euskararen erabilera areagotzea ; helburu horiez gain, mikroa erabili behar da pedagogia egiteko: makroa aldatu beharraren pedagogia egiteko, hain zuzen. Gainera, ez dira kontrajarriak, osagarriak baizik: herrian euskara erabiltzera animatzen duzunean jendea, eta hori gauzatzeko zein zaitasun dituzten ohartzean, kontzientziatu egiten da jendea aldaketak ere orokorragoak (makroak) izan behar direla.
Bai, Eneko, baina EAEn boluntarismoan hezi zaigu, onkerian, eta arduradunek argi eta garbi zehazten dizkigute jardun mugak. T(H)ELP ikastaroak sustatzera ere ez dira heltzen hizkuntz politikaren arduradunak, oso-oso neurri mugatuan ez bada.
Maila mikrotik hasi beharra dago, zer erremedio, EAJ ez baitago prest urrunago joateko, eta EHBilduk ere oraindik ez dituelako barne-erresistentziak gainditu urrats horiek egiteko.
Eta etsigarria da ikustea, euskalgintzako zenbat eta zenbat profesionalek (irakasleak, teknikariak, itzultzaileak, euskaltzainak…) muga horiek nola barneratu eta onartu dituzten.
Esan gabe doa, Nafarroan Telp ikastaroak beharrean, HELP ekimenen behar gorrian gaudela. Uniformista espainiarren diskurtso erasoko eta iraingarriari erantzuteko ere gauza ez garelarik. Eta Iparraldean, enpin…
Nik uste dut euskaldunok komunikabideak kontrolatu behar ditugula, hor dago kakoa. Euskara kontuetarako milaka miloi euroko aurrekontua izango banu ez nuke TELP tailerra eta antzekoetan askorik gastatuko, komunikabideak kontrolatzera joango nintzateke, Espainia eta Frantziako komunikabideak eta anglosajoien komunikabide batzuk ere bai. Lobiak behar ditugu. Edozein neurri berriren aurrean komunikabide espainiarrek ito egiten gaituzte eta horri aurre hartzea da garrantzitsua. Oso geurea da gutaz bereak eta bi esaten hasten direnean isilik gelditzea. Eta hori aldatu beharra dago, kritika guztiak anulatu behar ditugu. Hor norbanakoak ere egin dezake zerbait sare sozialetan etb-etan. Euskara ezertxo ere ikasi ez zuten iraleko ikasle haiek kaleratzeko mehatxua jaso zutenean eta itxialdi batekin erantzun zutenean eta zarata mediatikoa atera zutenean nik ez nuen ikusi euskaldunon aldetik Angeles Iztuetarenganako defentsarik komunikabideetan, isilik egon ginen eta badakizue esaera, “quien calla otorga”. Hor euskaldunok burrundan atera behar genuen, iraleko fakturak eskuetan ikasle haiek lotsagorritan jarri behar genituen komunikabideetan, anulatuta, kaleetan “irakasle parasitoak kalera!” pintadak, sekulako presioa denok batera inolako zatiketarik gabe. Madrid-eko politiko handikiak erosi eta horrelako egoeretan gure aldeko adierazpenak eginez jarri, Espainiako kongresuan zatiketak sortu politikoak erosiz, nahasmena sortu, atzerriko komunikabide anglosajoietan EHaren aldeko mezuak zabaldu, Espainia fatxa, atzeratua, misojinoaren irudia zabaldu alde guztietatik, etsipena zabaldu espainiarren artean.
Gehienarekin bat nator. Gure hedabideak GURE mezuarekin, zeren Gararena, Noticias taldearen edo Txalaparterana, batzuetan negargarria izaten baita.
Oso interesgarria hemen esaten ari dena. Maila mikroan bakarka jarduteak estresa eta sufrimendua ekartzen dizkio banakako euskaldunari, eta nahiz eta bere burua trikimailu psikologikoez hornitu egoera gatazkatsuei aurre egiteko, makroan ez bada behar dena egiten, erreta amaituko du seguruenik. Edo hurrengo belaunekoak ez dio lekukoa hartuko. Kontua da, nola eragin maila makroan? Hori berez ez dagokigu guri, ez baitugu botererik. Hala ere, ideia berriak generatu, helburuak aldarrikatu eta presioa egin dezakegu. Saia gaitezke gaia blogetako komentarioen frustraziotik ateratzen, eta guri interesatzen zaizkigun terminoetan sozializatzen. Brainstorming arin bat eginik, honelako gauzak bururatu zaizkit:
– Alderdi politiko euskalduna sortzea.
– Iritzi talde bat sortzea, lobby bat, bi mailatan diharduena: euskaldunentzat eta ez-euskaldunentzat (espainolez, frantsesez, ingelesez).
– Aldarrikapen zehatzak gizarteratzea: Espainia-Frantziek egindako kalte kulturalagatik euskaldunak ekonomokoki konpensatzea; legez erdarak eta euskara maila berean egotea EH guztian; gutxieneko euskaldun kopurua duten lekuetan euskara lehentasunezkoa izatea, legez; euskara derrigorrezkoa izatea funtzionario eta politiko guztientzat; merkatuko produktu guztietan euskarak presentzia minimoa izatea (%50); euskararen ikaskuntza doako, neurgarri eta inzentibatua izatea (adibidez, etorkinentzat, paperak lortzeko erraztasunen bidez), copyright tasen exentzioa produktu kultural euskaratuetarako, eta abar.
Badakit horietako batzuk, berriak baino, zahar-berriak direla, baina inoiz plazaratu badira berehala desagertu dira hizpidetik (normalean proposarzaileak atzera egin eta polemika amaitu eta gero). Modu bat egon beharko litzake beti pil-pilean egon litezen.
Oso aberasgarria da eztabiada. Nire iritzian, maila mikroa ez da nahikoa, baina ezinbestekoa da eta gure esku dago; beraz, ekin; horretan bat nator Enekorekin. Maila makroak eragin itzela dauka, eta hor ere eragin behar da. Gaur egun lagundu baino gehiago, kalte egiten dio euskarari maila makroak. Aginte politikoaren eragina Iparraldean eta Nafarroan –orain artean, behintzat- kaltegarria izan da gehienetan, eta EAEn, batzuetan, ere bai. Hori da nire 52 urteko eskarmentua. Ez da ahaztu behar, egun, Madrilen eta Parisen dagoela azken erabakia. Beraz, ezin da miraririk espero: aginte politikoak ez dio goitik-beherako soluzioa emango euskalduntze-prozesuari ( agian erratuko naiz, horrela bedi! ). Aurrekoak ez du esan nahi maila makroa ahaztu behar denik, alderantzizkoa baizik; horretan ados “euskaldun bat”ekin. Indarrak batu behar dira maila makroan eragina izateko, gaur ez baitago indar nahikorik: euskal hiztun aktiboak+euskaldun pasiboak+erdaldun euskaltzaleak. Gillenen iritzi-lobbyaren ideia gustatu zait. Beste alderdi politiko batek zatiketa handiagoa eragingo luke, eta zailtasunak izango lituzke euskaldunak batzeko. Lobbyaren erdigunean euskal hiztun aktiboak egon daitezke, eta lobbyaren zeregina maila makroan eragitea litzateke: alderdi politikoetan, aginte-erakundeetan, komunikabideetan, iritzi-liderrengan…Lobbyen oinarrian elkarlana eta aniztasuna egon ohi dira, ezberdinen arteko koalizioa, helburu partekatu batekin. Horretara helduko bagina…
Arrazoia edukitzeaz gain, arrazoia dugula ongi azaldu behar dugu. Juan Kruz Lakastaren artikulua Berrian. Kontuan hartzekoa: http://www.berria.eus/paperekoa/2156/007/001/2016-02-28/urdailaren_mintzoa.htm
Mikroari beti eragin beharko zaio, baina “makrorik” gabe, etsipena da emaitzarik ziurrena.
Makroak gure esku ere badaude eta, teorian behintzat. Udala makroa da, mankomunitatea ere bai, foru aldundiak, Jaurlaritza edota Nafar Gobernua. Horiek guztiak egitura makroak daude, eta gure historia hurbilean lehen aldiz, abertzaleen eskuetan daude Hegoaldeko erakunderik garrantzitsuenak, ehunka udal barne.
Udalek eurek sekulako eragina (eta legimitatea) daukate hizkuntzen erabileran, beste arlo askotan bezala. Arazoa, beraz, ez da botererik ez daukagula. Arazoa da alderdi abertzaleek ez daukatela oraindik euskararen aldeko hizkuntz politika eraginkor baterako egitasmorik. Areago, uste dut EAJ-k ez daukala asmorik ere, Gipuzkoako salbuespenak salbu.
Nire ustez, euskaltzaleontzat premiazkoa da lobby eraginkor bat antolatzea, ahalik eta aniztasun handienekoa, ahalik eta zabalena, alderdien kontroletik babestuta. Hortik alderdi eta erakundeetan eragiteko, maila makroan euskaldunon aldeko politika eraginkorrak egiten has daitezen behingoz.
Erabat ados. Beste adibide bat: lan-munduan sindikatuek dute eragin itzela, eta ez dakit noraino duten, horietako gehienek ere, hizkuntz politika eraginkorrik
Oraintxe jo didazu urdailean, Karmelo.
Sindikatuek badaukate hizkuntz politika eraginkorra, erasokorra, gaiztoa, euskararekiko erdeinuzkoa… UGT eta CCOOz ari naiz, noski.
Gureek, ostera, euskararen aldeko politika mehea daukate oso. Eta sekulako garrantzia dauka sindikatu abertzaleek egungo inertziak aldatzea.
Ni neu ELAkidea naiz, eta ikaragarria da oraindik hizkuntzaren arloan daukagun defizita, baina aitortu behar dut era berean, urrats esanguratsuak egiten hasi dela sindikatua, euskararen erabilera normalizatzea aldera. Nori berea.
Nik lobbyarekin lagunduko nuke neure ahalmenen neurrian. Kontuan hartu behar da, bestalde, badaudela Kontseilu eta EHE bezalako elkarteak. Oso garrantzitsuak iruditzen zaizkit, baina esango nuke arazoak dituztela gizartean oihartzuna eta eragina izateko eta botereguneak astintzeko. Akaso administrazioek konpetentzia gisa ikusten dituztelako, eta ezker abertzalearekin lotzen?
Kontseiluak bere baitan biltzen ditu euskararen arloan dabiltzan eragile garrantzitsuenak, eta, beraz, hor badugu lobby-a osatua. Kontua da batzuetan ez duela nahi beste oihartzun lortzen eta ez duela behar beste jende mobilizatzen; eta hori izan daiteke, agian, sarritan ez duelako lortzen bertan partaide direnen inplikazio nahikorik, eta hor badute zer landu.
Nik uste, partaideen inplikazioa lortuz gero, gai izan daiteke jende asko mobilizatzeko eta aldaketa “makroen” beharra erdigune politikora eramateko; hain zuzen ere, “mikroan” ari diren eragile asko dituelako bere baitan. Ikusi hemen: http://kontseilua.eus/bazkideak/
Ni ez nator bat horrekin, Eneko. Kontseilua euskalgintzako erakunde garrantzitsua da, baina ez du lortu euskalgintzaren ahotsa izatea, ezta bere bazkide direnena ere, gauzak diren bezala. Euskaltzaleen lobby batek “euskalgintza” deitzen denetik askoz haratago joan behar luke gainera. Pertsonalitate eta talde euskaltzale andana biltzera jo beharko luke. Orain arteko eskemetan kateatuta jarraituz gero, akabo.
Ados nago zurekin, “euskalgintzatik” haratago joan beharra dago, bainaindar metaketa hori “euskalgintzatik” hastea ez zait astakeria iruditzen. Eta diozunean “ez du lortu euskalgintzaren ahotsa izatea, ezta bere bazkide direnena ere”. Ez dio balioa kentzen Kontseiluari berari, baizik eta adierazten du gauza batzuk gaizki egin dituztela, bada has daitezela ondo egiten!
Ez dut auzitan jartzen Kontseilua, baina daukan eragina dauka, eta errealitate horretatik abiatu beharra daukagu. Askoz erosoagoa litzateke niretzat ez ikusiarena egin eta ohiko mantrak errepikatzea, baina gauzak bestela dira.
Eta niri ere ez zait astakeria iruditzen indar metaketari euskalgintzatik ekitea (nondik bestela?), baina harago joateko izan dadila, eta lidergoak eskuratzeko borrokak alde batera utzita mesedez, faborez, arren…
Karmelok gorago aipatutako Lakastaren artikulutik:
“Eta uneotan sostengu zabalagoaren premia latza dugu. Urgentea da, gutxienez, aldaketaren aldeko gehiengo sozialaren sostengua lortzea. Gai honetan oposizioarekin lerratzen ari diren aldaketaren aldeko indarrei kontradikzioak eragitea. Indarrok birbideratzea…”
Bide batez, bihar kontseiluak aurkeztuko du Hizkuntza Eskubideak Bermatzeko Protokoloa. Ea zer den eta nola hartzen duten erdal zonbiek eta euskal txepelek.
Funtsean bat gatozela esango nuke: maila makroak erabat markatzen ditu gure hizkuntza-hautuak eta, beraz, hil ala bizikoa da horretan eragitea. Indarrak biltzeko jardunean, berriz, dinamika mikroak mesedea baino ez dute egiten.
Karmelo, ez pentsa nik mikroplanoa eta mikroplanoko tresnak gutxiesten ditudanik. Nire Euskal Herria sortzeko softwarea euskaratzen dut adibidez nire denbora librean eta zinez diozut asko betetzen nauela lan horrek. Gero deskargak aztertzen ditut eta nondik egin diren begiratzen dut, ez dakizue zelako ezustekoak izaten ditudan… zenbat deskarga atzerritik!! Eta hain urrun dauden estatuetatik gainera!
Beraz marmarrean aritzen naizenean/garenean, “dena gaizki dago” itxura emanez, ez naiz ezer egin gabe politikarien zain nagoen pertsona bat. Mikroplanoan aritzen garenok makroplanotik espero ditugu mirariak eta makroplanoan aritzen diranek mikroplanokoengatik espero dituzte mirariak. Eta horrela gabiltza!
gende euskaldunen gehiengoa ez du euskara erabiltzen erosoago sentitzen delako erdaraz.Nire uste apalean euskera batua ankamotz gelditzen eta premiazkoa da euskalkiak ikastolan irakastea bestela ez dira euskaldun aktiboak sortuko.
Beste alde batetik eredu linguistiko guztiak desargertaraziko nituen eta bat bakarra jarri katalunian bezala non haurren ehuneko ehunak bi hizkuntz ofizialak ikasten dituen.
Eredu linguistiko bakarrarena guztiz ados. Oraintxe bertan A eredua euskara ikasi nahi ez duen jendearentzat bereziki prestatutako eredu bat da, besterik ez. Eta ez hasi esaten A ereduan euskara irakasten dela, zeren oso gustora egingo nuke hitzaspertu bat A ereduan euskara irakasten duten irakasleekin. Ez dakit ze demontre egiten duten irakasgai horretan! Ikasleekin larrua jo edo horrelako zerbait behar du izan. Nik ezagutzen dut garai bateko UBIn (gaurko batxilergoko bigarren urtea) Lengua ikasgaia bakarrik gainditu ez izanagatik ikasturtea errepikatu behar izan zuen pertsona bat. Gero unibertsitatean ezagutu nuen eta karrera osoan ez zuen penko bakar ere atera ikasgaiak gaztelaniaz izanagatik ere. Gaztelaniaz berak edozeinek baino hobeto… eta hala ere hori jasan behar. Eta A ereduko putakumea txuleria guztiarekin elebakar-elebakar Euskal Herriko Unibertsitatean arro-arro pasiatzen! Tok inposaketa! Baina gero irakaslea izatea erabakitzen badu, lasai, irale ordainduko diogu eta.
Ados zuekin. Ez naiz hezkuntza-gaietan aditua, eta beldur ematen dit proposamen zehatzetan sartzeak. Nire iritzian, hezkuntza-sistemak bermatu egin beharko luke euskara erabiltzeko gaitasuna, Euskal Herri osoan. Uste dut datu nahiko daudela frogatzeko D eredua dela horretarako hoberena, eta uste dut D ereduko ikasleek antzeko gaitasuna lortzen dutela gainerako ikasgaietan. Beraz, ez diet zentzu handirik ikusten beste ereduei. Zer arrazoi profesional eta objektibo egon daiteke beste ereduekin jarraitzeko?
Euskalkien gaian, zalantzak ditut. Batua barik, ez dut pentsatu nahi non legokeen euskara. Beraz, nire iritzian ikasle guztiek ikasi beharko lukete “ondo” euskara batua. “Ondo” esaten dudanean esan nahi dut hainbat erregistro ikasi beharko luketela, formalak eta informalak… Horretan, irakasleen gaitasunak du eragin handia. Euskalkia irakastea edo ez, beharbada, inguru soziolinguistikoaren arabera erabaki daiteke. Esaterako, herrian edo inguruan euskalkiaren erabilira handia bada, irakatsi; bestela, ez. Ez ditut berdin ikusten Zeberioko eta Bilboko egoerak. Euskalki batua edo herriko euskara? Nire gusturako, herriko euskara, bizia. Baina , agian, mundu perfektuan herriko euskara ez litzateke ikastetxean ikasiko, etxean eta kalean baino…
Euskalkiek indarra dute, indarra! Eta zenbat hitz har ditzakegun euskalki ezberdinetatik gurearekin nahastuz glamourraz betetako hizkera bat izateko. Arduratzen al gara zubereraz? Hain ezberdina den euskakia! Ez gara ohartzen dugun aberastasunaz. Atzerrira joaten da jendea ingelesa ikastera… Zuberoara eta beste hainbat EHko lekutara joan beharko genuke gure euskalkietan trebatzera! Ezagutzen al ditugu EHko bazter ezberdinak eta bertako euskaldunak? Nola bizi dute EHa? Ba al dakigu? Euskalkiak jakitea EHa ezagutzea da.
nire etxean denok gara euskaldunak,baina euskaldun aktiboak bakarrik nire gurasoak,.anaiok bakarrik euskera batua dakigu,eta ez dugu erlazioa euskeraz egitea lortu
,Nik 23 urte bete nituen artea ez nintzen gaia nire sentipenak euskaraz adierazteko,errazago zitzaidan erdara.Egun batean erabaki nuen gurasoen euskalkia ikastea eta aldaketa izugarria izan zen,Ezingo zenuke ezta imaginatu ere ,Nire esperientzia pertsonalak esaten dit euskalkia dela BIDEA.Benetan esaten dut,Askoz ere euskera arinago eta freskoago,Bi euskerak ikas bittugula usteut
PD:euskalki batu bat egin zatekeen
Aitak esan ohi du: “Guztiak ulertu, norberarena erabili”
Kaixo Julen, ez hartu gaizkitzat ez dudalako gaikitzat erraten.
Zure gurasoak euskaldun aktiboak direla diozu ta beraien euskalkietan erraten dezunarengatik ez?
Orduan nolatan 23 urterekin gurasoen euskalkia ez zenun ezagutzen?
Batua hobetu daitekela (hizkuntz guztiak bezala) ziur nago, baina ez badugu gure sentimenduak ere batuarekin adieraztea lortzen, euskarak jai du.
Ezin dira 25 hizkuntz ezberdin erakutsi, berdin du famili berekoak badira , ta gero denak elkar ondo ulertzea lenengoan.
Liburuak adibidez, euskaldun gutxi gara, ba liburu gehienak euskalki guztietan jarri behar baditugu…
Beraz batu ona ta edozer adierazteko gai dena beharko degu, ta euskalkiak horrekin indartu zitezken ere.
Eskoletan guztiei buruz irakatsiko behar zela uste dut ta zonaldearen arabera bertokoa (baldin badago).
Baina batu indartsu bat behar degu.
Askotan (nire esperientziaz ari naiz), gauza ez da euskara batuarekin sentimenduak adierazteko gai ez garela batuarengatik, gure euskara batuaren maila (nirea adibidez), nahikoa ez delako hori adierazteko baizik.
Askotan ikusten ditut ama hizkuntza duten euskaldunak euskalkiekin batera gaztelera mordo erabiltzen, gai ez direlako? Ez, betikoarengatik.
Ta batukoei berdina gertatzen zaie.
Ongi izan ta pozten naiz zure gurasoen hizkuntza berreskuratzea erabaki zenuelako.
Batua erregistro formala da, idazteko eta egoera formal batean hitz egiteko sortua. Zorionez bai telebistan eta bai irratian beste euskalkiak naturaltasunez entzutea posible da eta hori aberasten gaitu. Dena den uste dut euskaldun zahar askok ez dakitela zenbait gauza euskaraz adierazi eta horretarako erdarara jotzen dute, nahiz eta euskara erabil daitekeen gauza horiek adierazteko, badirudi gutxi axola zaigula hitz edo esaera horiek euskaraz nola esaten diren ezagutzea beraz gero zailtasunak ditugu batuan gauza asko esateko… Zenbait kasutan batuak eragin handiagoa izan beharko luke beste euskalkiengan, bizi garen egoera diglosikoak sortu duen euskañola baztertuz.
Ados nago euskera batua erregistro formala denarekin,nire ustean eremu informala falta da garatzeko eta hori hizkuntza batean naitaezkoa da.Eremu hori garatzeko EUSKALKIA beharrezkoa ikusten dut.Euskal herriko euskalki bat aukeratu daiteke eta euskaldun guztiei irakatsi-
kodo zuazok dion bezala euskalkirik gabe ez dago euskerarik