Maria Chiviteren euskararekiko desafekzioa –

Duela gutxi Foru Parlamenturako hauteskundeak egin ondoren, Maria Chivitek gidatutako gobernu berriak pragmatismo politikoak markatutako bidetik ibili beharko du: “Hasi behar dena egiten, gero posible dena eta bat-batean, ezinezkoa dena egiten ariko zara”. Euskarari dagokionez, UPN-PSNren lehen gehiengo parlamentarioak beti defendatu du 1986ko Euskararen Legeak ezartzen zuen zonifikazio linguistikoa mantentzea, Nafarroako pluraltasuna errespetatzeko berme gisa. Horrek, praktikan, oraindik indarrean dauden esparru linguistikoak inplementatzea ekarri du, nahiz eta hormen arrakala sintomak izan. Hori dela eta, Chiviteren Hirukoak utopiaren eta beharraren arteko hautua egin beharko du.

Utopia litzateke Euskal Autonomia Erkidegoan Euskararen 10/1982 Oinarrizko Legearekin aplikatutako eredu uniformista ezartzea, “lurralde osoaren euskalduntze bideratua” lortzeko, foru-lurralde osoko Haur eta Lehen Hezkuntzako ikasleek hezkuntza hirueleduna (gaztelania, euskara eta ingelesa) eskuratu ahal izan dezaten, azken batean Nafarroan euskararen koofizialtasuna ezarriz eta, bide batez, erdaldunen gehiengoa (biztanleria osoaren % 75) euskaraz eta ingelesez murgiltzera erraztuz.

Beste ertzean, beharraren planoa dago. Horren ondorioz, Euskarari buruzko 18/76 Foru Legea aldatuko litzateke, eta foru-lurralde osoan irakaskuntza-arloan hautatzeko askatasuna “de facto” ezarriko litzateke. Horren ondorioz, D ereduko ikastetxeen mapa erradiala zabalduko litzateke Nafarroa osoan, eta itunpeko 15 ikastolak Hezkuntza Publikoaren Sarean sartuko lirateke.

Era berean, premiazkoa da funts ekonomikoak eta euskararen erabilera gizartearen esparru guztietan sustatzeko kanpainak areagotzea, komunikabide inprimatuetan eta ikus-entzunezkoetan ikusgarritasuna lortuz, euskararen euskalkiak iraunarazteko eta hedatzeko neurriak hartuz eta oposizioetako merezimendu-lehiaketan euskararen balorazioa Erkidegoko gainerako hizkuntzekin parekatuz eta, horrela, euskara meritu gisa baloratu ez zen Erizaintzako azken EPEa bezalako egoerak saihestuz.

Hala ere, Chiviteren Gobernua Administrazio Publikoetan euskararen erabilera arautuko duen foru dekretu berri bat prestatzen ari da. Bertan, eremu ez-euskaldunean euskararen balorazioa desagertu egingo da, eta D Ereduko matrikulazio jaitsierarekin eta PSNk zein UPNk ingelesaren alde egindako apustu argiarekin batera, Nafarroan euskararen etorkizuna zalantzazkoa izango dela iragarri du. Horren paradigma Paderborn Lezkairu Ikastetxe Publikoaren inaugurazio berria izango litzateke, D eredua aukeratzeko aukera opakatua geratuko litzatekeena.

Euskararen marjinazioaren testuinguru honetan, UPNk eta PSNk gurutzadan jarraitzen dute, euskararen kartografia zabaltzea galarazteko, eremu ez-euskalduneko hautesleen botoak lehiatzea helburu, eta horren paradigma litzateke PSNk eta Navarra Sumak ezezkoa ematea Mañeruko Udalak eremu mistoan sartzeko egindako eskaerari.

Euskararen Lege zaharkitua aldatzeko beharrezkoa den adostasun politikoa lortzen ez bada, lingua navarrorumak geldialdi progresibo batera joko du ezinbestean, eta 30 urterako agertokia marraztuko da, non Nafarroako ipar-mendebaldeko ohiko uhartetxo geografikoetara eta foru-lurraldeko herri eta hiri ezberdinetan sakabanatutako unada ideologiko-sentimental txikietara mugatuko den.

Maria Chiviteren euskararekiko desafekzioa