Ikastolen beharrik ba ote da Bizkaian, Gipuzkoan eta Araban? –

Alex Artzelusek Irulegiko Irratian ahotsez egin duen gogoetaldia transkribatzen saiatu gara, interesgarria delakoan. (Azpian duzu entzungai):

.

Aurten ere unibertsitatean ari naiz lanean, euskara irakasten, Bizkaian, Bilbotik hurbil den Leioa herriko unibertsitatean. Hasi berria bainaiz, bistan dena, ordezkapenak egiten ari naiz, eta bidenabar profita dezadan esateko 800 euro miserable izango ditudala, denbora osoan lan eginik ere, lege berri bat onartu baitute. Beraz, ostatu batean baino gutxiago irabazten dut.

Etorkizunean irakasle izango diren gazteei irakasten ari naiz. Hain zuzen, haurren eskolak nola eman behar dituzten esaten diet. Entzutea biziki inportantea dela, entzuten irakastea, gramatika eta hiztegia nola landu behar diren… eta holakoak.

Ikasleek parte hartzen dute kurtsoetan, eta entzuten dute, gehienek. Alta, disgustagarria da euskarak zein presentzia apala duen. Nehor ere ez da euskaraz ari kurtsoetan, nehor ere. Denek elkarrekin espainola mintzo dute errabian, denek. Galdetu nien ea norbait euskaraz mintzo zen etxean, gurasoekin edo, eta karrikan, lagunekin. Eta baziren Bizkaiko herrietako batzuk etxean euskaraz mintzo zirenak. Baina gazte bakar batek ihardetsi zidan euskaraz mintzo zela lagunekin. Menturaz, berrogeitik batek. Halakoa da egoera. Badira Bermeo edo Elorrio bezalako herri aski txikietako gazteak, eta denak espainolez ari direla omen.

Bistan dena, euskaraz mintzo ez den batek ez du maila onik ukaiten ahal, ez baitu sekula praktikatzen. Eta bizitzan edozer ikasteko denek badakigu praktikatu behar dela. Ahoskera edo pronuntziazioa ere penagarria dute, arrunt espainola. Zuek hegoaldekoak imitatzen dituzuen bezala mintzo dira; ez dute kontzientziarik ez maitasunik.

Nik erraten diet euskararen afera borroka dela, feminismoa edo antiarrazismoa bezala, kolonialismoen kontrako borroka bat, espainola ez dela Bizkaiko parte handieneko lenguaia, inposatu dutela, eta hartako mintzo dela egungo egunean. Beraiek izango direla gure etorkizuneko haurren irakasleak, eta euskararenganako amodioa transmititu behar dietela. Baina segi denak espainolez. Zenbait doi-doi ari dira euskaraz emeki ere. Lizentzia ukan nahi dute eta fini. Eta tristea da, baina ez dira ikasleak baizik. Erran nezake beraien unibertsitateko irakasle anitzen euskara maila ere penagarria dela. Orduan zer ikasiko dute?!?

Usu entzuten dut Bizkaia, Gipuzkoa eta Araba duela 40 urte baino aise euskaldunago direla, gazte guztiek badakitela euskara, eskolan denek arrunt euskaraz ikasi dutelako. Dena da positibo. Baina euskaraz jakitea ene ikasleak mintzo diren bezala mintzatzea bada, numero eta estatistika horiek aski irrigarri iruditzen zaizkit.

Eta gero bada diskurtso hori, betikoa. Hor Iparraldean euskara galtzen ari da, ikastoletan ere neke da egungo egunean haurrek euskaraz ikas dezaten. Hegoaldean zenbat euskara entzuten den… Gipuzkoan hein bat, menturaz, baina Bizkaian halakoa da egoera, eta beti eta okerragoa erran nezake.

Ados. Araban eta Nafarroa Garaiko erdian eta hegoaldean XIX. mendean hil zen euskara eta orain berreskuratu nahiz ari dira, eta ez da aise. Baina Bizkaian euskara egungo egunera artio bizi izan da, eta kontzientzia faltagatik galtzera uzten ari gara. Hainbeste, ezen aski euskalduna den eremu bakarra Bizkaian Markina, Ondarroa eta Lekeitio herriek osatzen baitute. Eta nola erdietsiko dugu Euskal Herriaren euskalduntzea ez badugu euskal kontzientzia eta maitasuna lantzen eta irakasten haurrak txikiak direnetik, etxean eta eskolan? Zer euskara ikasiko dute gure haurrek euskaraz abantzu mintzatzen ere ez dakiten irakasleak badituzte?

Eta egunotan ari naiz pentsatzen menturaz ikastolak behar direla Gipuzkoan eta Bizkaian ere. Ados, eskola publikoetan dena euskaraz ikasten dute eskola guztietan, baina ikastoletan bederen hautatzen ahal duzu nor izango den irakasle. Publikoetan lizentzia ukan duen nornahi egiten ahal baita. Aitzina, Euskal Herria osotasunean kontutan izango duen historia edo geografia irakasten ahal dugu, eta ez Euskadi deitzen duten asmakeria afrus hori, ez duena oinarri linguistiko, kultural eta historikorik. Hots, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa bakarrik dena.

Ikastolen beharrik ba ote da Bizkaian, Gipuzkoan eta Araban?