Euskara batuaren aldarrikatzaileari egiten zaion boikot politikoari buruz

segundu batzuk
Fito Rodriguez
- Euskara

Euskara batuaren aldarrikatzaileari egiten zaion boikot politikoari buruz –

Donostian 2012ko urtarrilaren 14an hil zen Jose Luis Alavarez Enparantza, baina, zoritxarrez, Txillardegiren bizitza osoko lanari, ekarpenari eta borrokari errespetu gutxi izan zaio orain arte, areago, hark egindako funtsezko ekarpenak, haren izena eta izana ezkutatzen saiatu dira hark euskara eta euskal kulturaren subordinazioa behar adina salatzeaz gain, hura gainditzeko bide eraginkorrak eskaini zituelako, hizkuntzaren estandarizazioaren beharra barne.

Hizkuntza baten gutxitze prozesua faktore jakin batzuek aipatu hizkuntza ahultasun-egoeran jartzen dutenean gertatu ohi da. Horrela, hizkuntza horren erabilera, garapena eta transmisioa etorkizuneko belaunaldietara kolokan jartzen da eta, horrekin, sostengu linguistikoa apurtzen zaio, hizkuntzak ez baitira hiltzen, baizik eta baztertuak geratzen direla eta euren erabilera sozialean erabilgarriagoak diren beste batzuekin ordezturik gera daitezkeela.

Hori guztia kausa politiko, sozial, ekonomiko edo kulturalengatik gertatzen da, eta Txillardegi, euskararen kasuan, diagnostiko multipolar hori egiteko gai izateaz gain, hori konpontzeko bideak proposatzeko gauza ere izan zen.

Alde batetik, Frantziako eta Espainiako estatuen politikak eta legeria kritikatu zituen; izan ere, gobernu batek hizkuntza ofizial bat ezartzen duenean edo hizkuntza nagusi bati mesede egiten dioten hizkuntza-baldintzak ezartzen dituenean, hizkuntza gutxituak desabantailan geratzen direla bistakoa da. Horren adibide dira «asimilazio» linguistikoko politikak, hezkuntza, zerbitzu publikoak eta administrazioa estatuko hizkuntza nagusian egitera behartu dutenak, eremu ofizialetan hizkuntza gutxituen erabilera alde batera utziz edo debekatuz.

Hark hizkuntza normalizatzea proposatu zuen, hizkuntza nagusi batek minorizatua edo baztertua izan den hizkuntza baten erabilera osoa berrezartzeko, gizarteko esparru guztietan (hezkuntza, administrazioa, bitartekoak, kultura, etab). presentzia sustatuz. Prozesu hori lortzeko, hizkuntza estandar baten oinarriak ezarri zituen, hau da, testuinguru formal eta publikoetan erabiliko den hizkuntzaren forma adostua eta arautzailea.

Euskararen batasun eta koherentzia linguistikoaren alde lan egin zuen, eskualde ezberdinetan erabiltzen den hizkuntza batek aldaera dialektalak edo tokikoak izaten baititu («Krutwigen lapurtera klasikoa ezetsiz, batetik, eta ultra-bizkaitarrek nahiago zutenari ere bidea moztuz. Gaurko euskal hiztunen multzo nagusiaren hizkera hobetsi zuen Batuarentzako ardatzat, geografikoki erdialdeko euskalkiei lehentasuna emanez…» ?Txillardegi (2006). “Euskara Batuaren norabideaz“, in “Andolin Gogoan” UPV/EHU)–.

Aldaera horiek naturalak badira ere eta hizkuntza aberastu arren, testuinguru formaletan eta hedadura handiko testuinguruetan erabiltzeko, hala nola hezkuntzan, administrazio publikoan edo komunikabideetan, beharrezkoa zen eredu estandarra proposatuz, hizkuntza eremu guztietan modu koherente eta eraginkorrean ulertu eta erabiliko zela ziurtatu zuen.

Halaber, euskararen prestigioa bultzatu zuen, euskararen normalizazioak hizkuntza gutxituak hizkuntza menderatzailearen errespetu eta balio bera jasotzea eskatzen duelako. Hizkuntza estandarra izateak lagundu egin du helburu horretan; izan ere, arau-barietate batek literatura-, akademia-, lanbide- eta administrazio-esparruetan erabiltzeko aukera ematen du, eta prestigioa eta ikusgarritasuna ematen dio. Horrek hizkuntza gutxituarekin eta hiztunekin lotutako estigmei edo aurreiritziei aurre egiten laguntzen du, bizitza publikoan haien erabilera bultzatuz.

Hizkuntza estandarra funtsezkoa da hezkuntza formalean. Gramatikari, ortografiari eta lexikoari dagokienez arau komun bat ezartzean, hezkuntza-materialak eta alfabetatze-programak sortzea errazten da. Horri esker, hizkuntza gutxituko hiztunek beren hizkuntza ikasi ahal izaten dute, testuinguru formal eta instituzionaletan parte hartu ahal izateko. Gainera, arau idatzia eta estandarizatua izateak irakaskuntzaren uniformetasuna eta kalitatea ziurtatzen ditu.

Estandarizazioak hizkuntza ikasteko eta erabiltzeko funtsezkoak diren hiztegiak, liburuak, aplikazioak eta bestelako erreferentzia-materialak sortzea errazten du. Gainera, modu estandarizatua edukitzeak aukera ematen du hizkuntza teknologia berrietara hobeto egokitzeko, erabiltzaile gehiagorengana iristen diren software, interfaze eta baliabide digitalak bihurtuz.

Horri esker, euskara batua legeen, justiziaren eta administrazio publikoaren esparruan erabiltzeko aukera dago, eta hori funtsezkoa da hizkuntza testuinguru jakin batzuetan ofizialtzeko eta legez onartzeko. Arau bat izateak erraztu egiten du dokumentu ofizialak, legeak eta erregulazioak itzultzea, eta bideragarri egiten du estatuko erakundeetan eta erakunde publikoetan erabiltzea.

Gainera, maila guztietan erabil daitekeen hizkuntza estandar bat sortzeak komunitate baten kultura- eta hizkuntza-harrotasuna suspertzen laguntzen du. Hiztun guztiak ordezkatzen dituen hizkuntza estandarra izateak kide izatearen sentimendua indartzen eta nortasun partekatua sustatzen laguntzen du. Hori garrantzitsua da normalizazioaren testuinguruan, hizkuntza estandarizatua erabiltzeak egungo gizartean baliabide moderno, erabilgarri eta garrantzitsutzat hartzea eragiten baitu.

Ildo horretan, estandarizazioari esker, hizkuntzak presentzia du komunikabideetan, hala nola telebistan, irratian, prentsan eta, batez ere, Interneten. Komunikabideetan ikusgarritasun hori izateak lagundu egiten du hizkuntzak onarpen handiagoa eduki eta eguneroko bizitzan presentzia handiagoa izan dezan.

Txillardegi da, gaur egun, Wikipedian, liburutegi birtual eta unibertsal handian, hainbat hizkuntzatan gehien aipatzen den euskal idazlea, baina oraindik ere izena ukatu egiten zaio bere jaioterriko liburutegian, Donostian, arrazoi estralinguistikoengatik beto politikoa ezarri zaiolako horretarako eskaera ugari eta kualifikatuak egin arren, egungo erakunde politikoek mendekotasun lotsagarria gainditu egiten ez dutelako.

Horregatik guztiagatik, Txillardegiri buruzko herri ekimenak laguntza handia dira, apalak baina oso egokiak, idazle, politikari eta linguista baten figura gizarteratzen segitzeko, izan ere, eman nahi izan zaion baino askoz ere errekonozimendu handiagoa merezi baitu.