Euskaldun pasiboa ala erdaldun aktiboa?
Euskaldun pasiboa ala erdaldun aktiboa? –
Ez da batere erraza hainbeste indar duen sistemari aurre egitea, eta are gutxiago, denboraren poderioz garatzen ditun sustrai beltz eta ilunei sega sartzea. Dena dela, eta ahal dugun denbora eta neurrian egurra -teoriko-politikoa noski- eman beharrean gaude. Ez baitira, huts hutsa, María Chibitek zuzentzen duen gobernuak edo Irungo Udalaren erabakien aurkako jarrerak euskararekiko, gure hizkuntzari egiten zaizkion erasoak.
Orain, gaur, sutan gaude bai, baino beste zerbait behar dugu. Hego Euskal Herriko Instituzioen ahuldadean, ezinean, baitugu arazo nagusia.
Nik gaur hemendik jotzeko asmoak ditut:
Estatuek betidanik erabiltzen dute bere hizkuntza tresna bezala. Horrela inposatzen dute eskola, hezkuntza eta bere inguruak, beraz tresna gisa, hizkuntza, menderatze sistema guztien eraikuntzarako, behar beharrezkoa dute. Hori horrela izanik, ondoko helburua argia da; desberdinak ahulduz desagertzea, nahiz bizitzen ditugun demokrazia modernoak beti uka. Laburbilduz; hizkuntza beti izan da eta izango da koloniaren zutabe.
Arlo honetan, Moncloa “berreskuratu” dutenek, eta batez ere hizkuntzarekin -harreman zuzena dutenen artean- urrats berriak emateko gogoz sartu direla diote. Dena dela, esandakoak ez dira hain berriak, badituzte aurrekariak.
Agian norbaitzuk ez dute pozez hartuko, baina gaur hizkuntzarekiko mahai gainean dauden erabakiak eta bihar lege izango direnak ikusiz, espainiarrentzat hain miresgarriak diren Isabel eta Fernando, “Errege Katolikoak”, Estatu espainoleko demokraziaren gobernu guztien aitzindari eta “maisu” bilakatzen ari dira.
“Errege Katolikoak” Euskal Herria eta baita Galizia konkistatu zituzten garaian erabilitako metodologia berbera dute eredu gaur ere. Orduan – gaur bezala – herri bat konkistatzen zutenean, lehen begiratu beharrekoa zen, ea konkistatzailearen hizkuntza berdinekoak ziren ala ez.
“Errege Katolikoak” egindakoen arabera, desberdinekoa baldin bada, hauek hartu beharreko neurri batzuk: disidenteak desterratu eta espetxeratu. Pilaka kanpora bidali behar dira eta alderantziz, etorkin jende ahalik eta gehien bat eraman bertara bizitzea. Hau da inbaditu, kolonizatu egin behar da. Jakina, gainera noblezia burugabetu eta kanpokoak jarri eta abar luzea.
Hau da, besteak beste, “Errege Katolikoak” Euskal Herrian eta Galizian erabilitako metodologia, indarrez konkistatutako lurraldeak kolonizatzeko.
Poliki, poliki, lerro hauetan agertzen ari direnak baino hurbilagoko denborak, ezagutzak eta baita esperientziak ere sumatzen dira. Ez bai daude hain urrun Franco diktadorearen menpe, bizi eta ezagututakoak
Galiziar txiki bezain gaiztoak, ongi ezagutzen zituen bera jaiotako lurraldean Isabel eta Fernando famatuak egindako sarraskiak. Beraz ez da batere harritzekoa, helburu berberak izanik, berak Euskal Herrian eta Galizian gauza bera egin izana. Beranduago eta galiziar “maisuari” omenduz, Afrikako iparraldean, HasanII Saharan indarrez inposatutako kolonizazio berbera.
Ez du ezertarako balio egiari bizkar emateak. Aspaldidanik dakigu indarrez eraikitako estatuak, berez sortzen duten disidentziari, “separatista” edo ta “terrorista” deitzen duten tendentzia oso hedatua dagoela. Ez da berria, garai bateko Sobietar Batasunean, Ukrainiarekin hasi eta beste hainbat errepublika indar zentralisten eragina jasaten ari dira. Zenbat urte dira ba Sizilia berezitu zutenetik? Frantzian, Espainian, Ipar Irlandan, Belgikan, Kanadan eta beste lurralde gehiagotan, gatazka sozialek, dimentsio etnikoa dute. Hainbat “probintzia” eta “Autonomia” nazio agertzen dira, eta neurri batean edo bestean, estatu nazional bat bereganatu nahi dute.
Beraz ez dago luze begiratu beharrik, gaur egungo mugak menperatzaile diren klaseen interesei dagozkiela eta ez herrikoi diren nahiei. Horregatik, potentzia handiek harrokeriaz aldarrikatzen duten batasun horrek, etnien, nazio eta herri txikiagoaren zapalkuntza adierazten du. Eta nola ez, honek begi bistan edo gordeta dakarren bortxa errepresiboaren erabilera.
Ez da harritzekoa beraz, beti egia estali nahi izatea, eta horregatik maiz entzutea; sentiberatasun asko ditun gizarte berria eraiki beharrean gaude, berdintasunean bizitzen ikasi beharra dago, aipatzen dira behin eta berriro. Baita entzuten dira “euskaldun pasiboa” izaera aldarrikatu eta bermatzen dituzten hitzak. Baina euskaldunari, – euskara duenari – “gaztelau pasiboa” izateko aldarria eta bermea ez dut oraindik entzun.
Ezagutzen ahal duzue planeta honetan, beste lurralderik, bertakoak diren herritarrei, beraien hizkuntza ez jakiteko eskubidea bermatzen duenik?
Beraz, berdintasun nahiko berezia saltzen ari zarete. Beste zerbait agertu ezean, – eta ez dut espero – hori inposaketaren beste aurpegia besterik ez dela uste dut, beste bat.
Euskaldun espainiarrak beraien sistema politikoa eredugarria balitz bezala defendatzen dute, baina egia oso bestelakoa da. Estatu espainoleko Autonomiak, indarrezko konkista eta kolonizazioa ezkutatzen duten zatiketa abstraktua besterik ez da.
Edo ez?
Indarrez lortutakoa kudeatzen duen sistema demokrazia ote ba?
Ez zarete denak berdinak, hainbeste badakit, eta ongi jakin ere, baina ez al dizue lotsarik ematen hain demokrazia nazkagarriaren eredu izateak? Ze pena.
Euskaldun pasiboa ala erdaldun aktiboa?
Euskaldun pasiboa ala erdaldun aktiboa?
Euskaldun pasiboa ala erdaldun aktiboa?
Eta egoera honetan, ez al gara gai izango nazio ikuspegitik interes komun bakar batzuen inguruan batzorde, koordinakunde, erakunde, mugimendu, alderdi edo dena delakoa sortzeko? Nire partetik hauek dira nire gutxienekoak: euskara eta lurraldetasuna.
Bikain, Josu. Goikoei “nazionalista” adjektiboa gehituko nieke, guztietan suntsikorrena dena. Berak dira nazionalista bakarrak, eta horren ondorioz besteoi deitzen digute “nazionalista”. Oinarrizko manipulazio makiaveliko bat besterik ez da.
Euskal nazionalismoa ez da existitzen. Ez da inoiz existitu. Existitu den nazionalismo bakarra gaztelarra izan da. Hau da, Estatu espainiarra nazio gaztelarrarekin berdintzearen nahia. Gu ez gara nazionalistak, eta ez gara sekula izan. Gugan egon den gauza bakarra bizirauteko nahia izan da, eta hori ez da nazionalismoa.
Badugu ordua errealitateaz ohartzeko eta gure diskurtsua aldatzeko, darabilguna gure aurka baitijoa. “Nazionalismo” hitzak daukan pisu semantikoarekin, geure buruari “nazionalista” deitzen jarraitzen badiogu, inoiz ez dugu aurrera egingo. Beren erretorika indartzea besterik ez dugu lortuko.
Has gaitezen berei deitzen nazionalista, hori baita egi bakarra. Berak dira nazionalista bakarrak. Espainiar estatua eta frantziar estatua, ez gu. Euskal nazionalismoa ez da existitzen.
Ongi Julen, baina nola deitu beharko ginateke orduan euskal estatu federalista nahi luketeenak?
Gero zure ustez euskal nazioa existitzen da ala ez?
Euscal Republica nahi lutenec Naffarroaco Resuma deithu behar lerauqueote beren statuari.
Bercela, negar eguin deçaquete eta leçaquete orain eta bethi.
Kaixo Beñat. Euskal nazioa existitzen da, noski. Existitzen ez direnak espainiar eta frantziar nazioak dira, hauek estatuak baitira. Estatu hauek artifizialki nazio bihurtu nahi dute, baina horretarako beren baitan existitzen diren nazio naturalak suntsitu behar dituzte.
Euskal nazionalismoa ez da existitzen, euskal nazioa aspalditik existitzen delako. Espainiar eta frantziar nazionalismoak dira gure artean existitzen diren nazionalismo bakarrak, nazio espainiarra eta frantziarra existitzen ez direlako, preseski.
“Naziogintza” eta delakoen diskurtsuak ere oso kaltegarriak dira gure buruarentzat. Edozein kasutan “estatugintza” izango da, nazioa existitzen baita, eta ez dago beraz nazioa egiteko beharrik.
Estatu-nazionalismoek plazaratu diguten erretorika darabilgu denbora guztian, eta beren espazio semantikoan ari gara jolasten. Horrela ez goaz inora. Geure espazio semantikora egin behar dugu jauzi behingoz.
Gure espazio semantikoa sortzea ongi da, arrazoi duzu. Baina hori sobera fite egin nahian kasu ez dena eta denak nahastea.
Adibide sinple bat:
Nola esan dezakezu frantziar nazioa existitzen ez dela? Hexur-estruktura frantziar batek hainbat nazio tipi konkistatu eta asimilatu barnebiltzen ditu ados. Estatu liberal-totalitario batek kontzentziak menderatu ditu ados.
Baina frantsesentzatmomentuz sendimendu nazionalaren bihotza da iragan historian oinarrituzelgarrekin bizitzen segi nahi izaitea. elgarren artean estatuaren agindupean.
Beraz beren definizioaren araberan, iduritzen zait momentuz nazio bat direla eta gu baino gehiago.
Momentuz diot zeren berrikitan sortu eta zabaltzen ari baita komunitate berri bat kontzepzio horren jarraipena kordokan jar lezakeena. Arazoa pil-pilean dago eta ageriko da datozen hauteskundeetan.
Ez nator bat, Julen, egiten dituzun itzulinguru kontzeptualekin. Hasteko, nazio naturala eta artifizialaren artean egiten duzun bereizketa ez dakit nondik atera duzun baina gizakiak zerbait “naturala” badauka zilborra da, hortik kanpo gauza gutxi ditu gizakiak naturalak. Puntu honetan zu zabiltza terminoen karga baloratiboarekin jolasten, zuk diozunez besteek nazionalismo hitzarekin egiten duten moduan.
Estatuak ez du nazio “artifizial” bihurtu nahi, baizik eta Estatuaren bidez nazio konkretu bateko kideek bere menpe hartutako beste nazioen aurka egiten dute, hauek suntsitu eta akulturatzeko asmoarekin, edo behintzat, domeinupean izateko. Espainiako naziogintza-estatugintzaren muin nazionala Castilla izan zen. Berez Espainia gazteldar eliteen garapen inperialista da. Beraz, bai, Espainiar nazioa existitzen da, gazteldarraren bidez eratorria, edo hori da behintzat haien ideia. Espainia eta Frantzia ez dira ezerezetik eraikitako Estatuak, fagozitatzaileak izan arren. Nazioaren izaera nolabaiteko homeostasis batera mugatzea oso arriskutsua iruditzen zait.
Estatugintza eta naziogintza gauza ezberdinak diren arren, gure helburu politikoetara bidean batu beharrekoak dira. Nazioa Estaturik gabe egin daiteke eta Estatua naziorik gabe. Bata prozesu etnikoari dagokio, bestea politikoari. Nazionalismoa nazioaren garrantzi politikoa erdigunean jartzen duen ideologia da, ez dakit horretan zein arazo dagoen “nazionalistak eta abertzaleak” ezberdintasun horretatik harago. Batzuetan, ahal bada etsaiaren “irainak” bereganatu behar ditugu, buelta eman behar izatekotan.
Nazioa mugikorra da eta nazioa ere egin behar da, gure arteko harremanak indartuz, sare ekonomiko-komunitarioak eginez, hizkuntzan trebatuz etab. Prozesua “naturaren” esku uzten badugu kale egingo dugu. Beraz, bai, gure nazioa ere “artifizialki” eraiki behar da, Estatua eraiki behar den beste. Edo beste modu batean esanda, ekintza politiko kontzientearen bidez euskal nazioaren izaera zuztarritu behar da.
Kaixo Beñat eta Enekorix. Frantzia eta Espainia nazioak ez direla diodanean, eta artifizialki nazio bat eratzea nahi dutela esatean, ez dut adierazi nahi artifizio hutsal batez elikatzen direnik, inongo nukleorik gabe, ez. (Enekorix, ikusi Sabini idatzi nizkionak, funtsean zuk diozunaren berdina). Espainiaren kasuan, nazio hegemonikoa Gaztela da. Gaztela bai da nazio bat. Espainia, ez. Espainia estatu bat da. Frantziarekin, antzera. Frantzian oker ez banaiz (zuk esan, Beñat) espiritu nazional hegemonikoa Langues d’Oïl estatu guztira bortxaz zabalduz sortu zen (beste gauza askoren artean), artifizialki homogeneizazio bat bultzatuz (fagozitazio bat), bereziki iraultzaz geroztik. Hala ere, homogeneizazio hori ez da oraindik erabat burutu (ia-ia bai, baina ez erabat), eta beraz nik behintzat ezin ditut estatua eta nazioa berdindu.
Enekorix, “nazionalismo” hitzaren esanahiari buruz. Zuk hor deskribapen bat eman duzu. Ados. Errealitatean baina, zure deskribapena ez dator bat botereek (estatuek) “nazionalismo” hitzarekin ulertzen dutenarekin. Estatu guztiek (har ditzagun Frantzia eta Espainia) jartzen dute nazioaren garrantzi politikoa erdigunean, zuk duozun bezala, eta hala ere berek ez dute beren burua nazionalistatzat, antinazionalistatzat baizik. Beraz, zure nazionalismoaren deskribapena zurea da, ez beste batzuena. Horregatik diot semantika arazo batean murgildurik gaudela.
Azken paragrafoan diozunarekin bat nator, Enekorix. Baina nire ustez hori ez da nazioa egitea, kontzientzea baizik. Kontzientziazioaren bidezko berpizkuntza deitzen diot nik, ez naziogintza. Nazioa “egina” dagoelako, antzinarotik, euskararen inguruan modu naturalean eratua izan zenetik.
Beñat, diozularik “Momentuz diot zeren berrikitan sortu eta zabaltzen ari baita komunitate berri bat kontzepzio horren jarraipena kordokan jar lezakeena”, zer komunitate da hori?
Gilen,
Azken hamarkadetan, hiri handietako banlieuetan populazioa asko aldatu da, orai gehiengoa belaunaldiz belaunaldi afrikatik etorritako musulmanoz osatua da. Gehienak orai paperez bederen frantziarrak dira azkenean iritsitakoak eta klandestinoak izan ezik. Urteroko imigrazioa eta demografia-diferentzialagatik populazio hori handitzen eta zabaltzen da. Frantziak ez du lortzen asimilatzen poloniarrekin, italiarrekin, armeniarrekin edo portugesekin iraganean egin zuen bezain erraz. Eskoletan haurrei kontu nazionala transmititzea, Jeanne D’Arc, 1789ko Iraultza, kolonisazioaren kontzepzio arina , frantses- laikotasuna eta guzi ezinezko misioa da erakasleentzat. Estatuaren ordezkariek, su-hiltzaileek edo medikuek nahiago dute ez sartu auzo batzuetan. Askotan atakatuak dira. Drogaren ekonomia parallelo bat indarrean dago diru asko sarrarazten duena.
Aise pentsa dezakezunez babeslekua da terrorista islamistentzat. Fenomeno sozial horren ebaluaketa da eztabaidagai biziki beroa eta azalduko da datozen hauteskundeetan. Batzuek diote “ez da arazorik, faxistek dute erraiten arazo bat badela”, eta besteek larritzen dira ez omen dute haien herria gehiago ezagutzen, imigrazioa blokatu nahi lukete…
Gero egia erraiteko elita bat integratzen da mediku, erakasle…
Melenchon politikariaren iritziz %50a kreola izango omen da. Biziki zaila da imaginatzea zer izanen den frantses nazioa mende honen erdian. Nolako kontu nazionala transmititzen ahalko dieten haurrei? Gauza seguru da ez dela guri transmititu zigutena izanen.
Mundu aldakor batean bizi gara eta oso laster aldatzen da. Identitatea, sendimendu nazionala, kultura fragilak dira. Hausnarketa politikoa izan behar da baina gainditu behar du politika soila. Gilen ezdakit erantzun dizutan?
Sektore publikoko zenbait langilek ez dute inoiz euskaraz egiten eta ez dute sekula egingo. Osasun erakundetakoak, polizietakoak, aldundietakoak, hezkuntza sistemakoak eta abar. Batzuetan euskaraz badakiten arren ez dute egin nahi, bestetan erdaldun elebakarrak dira. Kontua da erdaraz ematen diotela zerbitzua herritar euskaldunari, inongo lotsarik gabe. Baina onartzen zaie. Onartua dago egoera hori gure gizartean eta ez da ezer egiten jarrera horren aurka. Nolabait euskaldunok asumituta daukagu.
Demagun bihar, 100 funtzionario euskaldun kontzientziadunek hartzen dutela erabaki bat: hemendik aurrera zerbitzua euskaraz baino ez dugu emango herritarrei. Herritar erdaldunari edo lankideei euskaraz baino ez diogu erantzungo. Erdaraz hitzik ez lantokian. Bai, badakit sektore publikoko langileek betebeharra daukatela zerbitzua ere erderaz ematera, baina langile erdaldun elebakarraren gaur egungo jokaera bisibilizatzeko aukera paregabea izango zen. Lasai, ez dute inor kalera botako, bestela besteak ere kaleratuko zituzten eta ez da gertatuko. Erradikalak, nortzuk dira erradikalak azken 40 urteetan, erdaldun elebakarrak. Nor animatzen da?
Arrazoia daukazu, Julen, semantika arazo bat dagoela diozunean; eta ez bakarrik besteek gure gainean botatzen dituzten hitzen kargari dagokionean, baita ere guk egiten ditugun aldrebeskerietan ere bai. Batzuetan berrikuntzetara joan behar gara eta hor ere arazo semantiko bat daukagula argi dago. Esaterako, abertzale hitza niri beti iruditu zait guri dagokionean genuinoena, noski, baina hemen beste arazo bat izango genuke: aberria zer arraio ote den (eta bakoitzak bere definizioa izango du). Semantikaren arazo guzti hauek euskaltzaletasuna arras bananduta dagoelako gertatzen dira. Mugimendu berriak, definizio berriak, arazo berriak. Eta puntu komunak batuz fronte bat eratzeko ezgai bagara ez daukaga gerora begira zereginik, ahal dena biziraun baino ez. Espero dezagun kontzientziaren bidezko berpizkunde hori, gertatzen bada, ez izatea hemendik oso luzera.
Beñat, aipatzen duzuna oso interesgarria da. Frantzia paradgimatzat hartu genezake, baina urteek aurrera egin ahala Europa mendebaldeko herrialde guztiak egongo dira ataka berdinean, ez izan dudarik. Eta zurrunbilo horretan, zapaldutako nazioetakook erronka bikoitza izango dugu: nola egin aurre, alde batetik, Estatuen botere zapaltzaileari eta, bestetik, pobreziak, ghettizazioak, globalizazioak… dakartzan disfuntzionaltasun guztiak nola kudeatu.
Enekorix ados erronka bikoitzarekin, Ene iduriz, horrek eskatzen du horretarako erabiligarria litzatekeen filosofia bat garatzea eta gauzatuko luketen ekimen herrikoiak. Kasu honetan hertsiegia den arlo politiko bakarra ez da nahikoa izanen erantzuna eta asebetetzea emaiteko erreakzionatu nahi dutenei, batez ere belaunaldi berriei.
Ez gara zerotik abiatzen. Gure egoerak deus ez du arrarorik. Bada ikasteko eta erabiltzeko, iraganean eta oraian, hemen bertan eta munduan barna.
Tafallan gure hizkuntzan zeuden legenda batzu ezabatu dizkigute… non geratzne dira nazionalismoa eta ez-nazionalismoarei buruzko eztabaidak, baina eta non hizkuntza eskakizunak eta murgiltze ereduak eta konstituzioak ere?
Geure etxean -Nafarroa hala izendatu badaiteke bederen- bada jenderik maite ez gaituena, geure hizkuntza erabil ez dezagun nahi duena. Ez al litzateke jende hori zigor araubideaz pertsegitu beharko, konstituzioek arbuiatzen duten diskriminazio linguisikoagatik? Hori bai baita hizkuntzagatiko diskriminazioa, eta ez hizkuntza faltagatikoa…
Eta, batez ere, horiek bai erdaldun -auskalo-zer hiztun- aktiboak! Borondatean oinarrituriko hizkuntza politika aldarrikatzen dute batzuk… noren borondatean?