Nafarroako ekonomia azken hamarkadan oinarritu da “nafar dieta” deiturikoan. Dietaren osagai nagusiak honako hauek ziren: hirigintza-booma, superabit fiskala, berrikuntza, esportazioa eta barne-kontsumoa. Formula horrek plater minimalista bikainak sortzen zituen, itxura batean oso iradokitzailea eta prezio neurrigabea, baina sukaldaritza-edukirik gabea, eta iraungitze-data inprimatua, energiaren prezioaren gorakadagatik, Euroguneko herrialdeen hazkunde ahulagatik eta Nafarroako ondasunen esportazio-sektorearen geldialdi aurreikusgarriagatik, 2023aren amaieran 3.300 milioi €-ra iritsiko den Zor neurrigabearen trabagatik eta Foru Ogasunaren diru-sarreren murrizketagatik.

Arlo sozio-ekonomikoan, nahiz eta Nafarroa Espainiako Estatuko lehen postuetan agertu erkidego baten bizi-kalitatearen indizearen parametro adierazleei dagokienez (langabezia-tasak, azpiegiturak, osasun eta hezkuntza sistema publikoaren kalitatea, gizarte-babeseko mailak eta jolas-zuzkidura), Nafarroako Erresuma zaharra petrolioarekiko eta gas naturalarekiko mendekotasun energetiko handiegiak oztopatuta egongo litzateke (%70 inguru).

Komeni da gogoratzea Nafarroa ondasunak esportatzen dituen erkidegoa izango litzatekeela (guztizko ekoizpenaren %40), baina automobilaren sektorearekiko mendekotasun handiegia duena (WNren esportazioek guztizkoaren ia %50 hartzen dute), nekazaritzako elikagaien enpresen atomizazio kezkagarria eta Eurogunearen ordezko merkatuak dibertsifikatzeko eta bilatzeko beharra (esportazioen %30 Frantziara, Alemaniara eta Italiara bideratzen dira).

Era berean, Nafarroak beste behin ere Europako garraiobide nagusietatik aldentzeko arrisku larria du, TAParen eta Euskal Y-aren arteko konexioa eta Nafarroa-Frantzia mugaz gaindiko autobiaren arteko lotura geldiarazi ondoren. Azken horrek, Noaingo aireportuaren fosilizazioarekin eta Nafarroako eremu zabaletako industria-basamortutzearekin batera, hurrengo hamarkadan Shakespeareren esaldi hau berrargitaratzea eragotziko du: «Navarre shall be the wonder of the world» (Nafarroa munduaren harridura izango da).

Germán Gorraiz-Analista

Nafarroako Arkadia arriskuan dago?