Inkesta soziolinguistikoak estaltzen duena
Inkesta soziolinguistikoak estaltzen duena
Jaurlaritzak argitaratu berri du VI. Inkesta Soziolinguistikoa. Hogeita bost urte, sei inkesta. Zentsuak, udal-erroldak, inkestak, neurketak eta diagnostikoak. Gehienak administrazio publikoek diseinatuak eta diru publikoez ordaindutakoak. VI. Inkestaren arabera, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, azken 25 urteotan, 1991—2016, 16 urtetik gorakoen euskararen hiztun elkartearen hazkundea esanguratsua izan da: 212.000 euskaldun gehiago. Horrela aurkezturik, badirudi urte horietako hizkuntza politika arrakastatsua izan dela, dena justifikatuta dagoela, alegia. Inkestaren emaitzak, zenbakiak, begiratzen ditut eta begitantzen zait euskaldunok hilezkorrak garela. Euskaldunak hilezkorrak gara, benetan? Kontua da, Jaurlaritzaren hizkuntza-kontularitzan, euskaldunok urterik urte gero eta gehiago garela, hiztunen kontularitza oso sinplea da. Sinpleegia. Hiztunok, euskaldunok ere, bizilekuz aldatzen gara baita Euskal Herritik alde egin ere, batzuk hizkuntzaz aldatu, euskara galdu, eta beste batzuk hil. Baina kontularitza soziolinguistikoan mozkinak besterik ez dira zenbatzen.
Aztertu dut 1981—2011 urte artekoan udalerri euskaldunenen bilakaera, 1981ean euskaldunak % 95 edo gehiago zeukaten EAEko udalerrietan EUSTATek ematen dituen datuetan. Hogeita zazpi udalerri horietan galdu dira, bai, galdu, 2.000 euskaldun baino gehiago. Urte horretan, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan udalerri euskaldunak, % 95etik gorako udalerriak, 27 ziren, hogeita hamar urte beranduago, 2011ean, berriz, 2 besterik ez dira. Galera hori ez da izan Jaurlaritzaren hizkuntza politikaren ondorioa? Edozein kasutan, bistan da, Jaurlaritzaren hizkuntza politikak ez du balio izan fenomeno hori ekiditeko.
Beste muturrean, 1981eko udalerri erdaldunetan, euskaldunen proportzioa % 5 edo gutxiagoko udalerrietan (65), hogeita hamar urteren buruan 140.000tik gorako euskaldun gehiago zenbatu dira. Hazkunde hori, hori bai, Jaurlaritzaren hizkuntza politikaren ondorioa omen da. Ez daukagu zalantzarik Jaurlaritzaren hizkuntza politikak lagundu duela hiztun berriak lortzen udalerri euskaldunetan. Dudarik gabe. Era berean, datuak datu, Jaurlaritzaren hizkuntza politikak lagundu udalerri euskaldunen erdalduntze prozesua.
Alabaina, inkesta soziolinguistikoen bitartez Jaurlaritzak iradokiarazi nahi digu euskaldunen multzoa handitu ahala elebakarren multzoa proportzio berean murrizten dela. Erakutsi dugunez, hori ez da horrela. Eztabaida ez da botila erdi hutsik edo erdi beterik dagoen; eztabaida da, hizkuntzaren normalizazioaren prozesua nolakoa den; prozesuaren ahuluneak eta indarguneak zeintzuk diren eta nolakoak diren.
Hogeigarren gizaldian desagertu ziren euskaldun elebakarrak. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan hiztunen lehenengo zentsua egin zenean (1981) oraindik bazeuden bakan batzuk. Baina ez genituen zenbatzen, ez zigun axolarik, zenbatek zekien euskaraz jakin nahi genuen. Ez dakigu azken euskaldun naturala nor izan zen, nongoa zen; ez dakigu gerrak eta diktadurak, krisiak, estualdiak eta barealdiak igaro ondoren zergatik desagertu ziren euskaldun elebakarrak. Zergatik desagertu ziren hizkuntzaren batasuna lortzen ari ginela, aldizkariaz euskaraz argitaratzen zirela, euskara hizkuntza ofiziala egin genuela, ikastetxeetan sartzen ari zela. Baina euskaldun elebakarrak desagertu ziren, betirako agian, eta orain euskaldunak, guztiak, elebidunak gara. Euskaldun naturalak desagertu bitartean erdarak ez du hiztun bakar bat ere galdu eta euskararen erabilera zorizko gertaera bilakatu da.
Gertatutakoa gertatuta eta izandako aldaketak kontuan hartuta, hizkuntza politika eraberritu behar da. Hizkuntza politika aldatzeko, berriz, hizkuntzaren gaineko legedia egokitu behar da. Orain dela hogeita hamabost urte egindako legeak ez du balio aro digitalean bizitzen duguna arautzeko. Zaila da hori ulertzea? Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordeak ez du lege berririk nahi eta ezkutatu nahi digu 82ko lege zaharra izan dela Espainiako gobernu-ordezkariaren heldulekua euskararen erabilera eragozteko udalerri euskaldunetan. Sailburuordeak galdetzen digu ea zer egin nahi dugun 82ko legeak eragozten digunik. Ba, esandako hori, arnasa-guneetan euskaraz jardutea normaltasunez. Horregatik aldatu behar dugu legea, besteak beste.
Inkesta soziolinguistikoak Inkesta soziolinguistikoak Inkesta soziolinguistikoak
Gobernu honen hizkuntza politika?
Resquiescat in pace!
Eta iada familia askotan entzuten da “gure familian beti euskaraz, gure alaba beti euskaraz eta ikastolara hasi behar izan du guru dena españolez hasteko”
Lan hona (ikastola ez) esCola publikoa.
Hizkuntza batzuek pribilejioak dituzte, gureak, bertakoak trabak soilik,ezin da kasoalidadea izan.
Euskararen lege berria behar dugulako zalantzarik ez dut egiten, baina hori baino beharrezkoagoa iruditzen zait alderdi eta sindikatu abertzaleek (unionistak aurrez aurre dauzkagu) koherentziaz jokatzen hastea, eta euskararekiko maitasun platonikotik harreman errealen planora etortzea, kasu askotan.
Lege aldaketak ez digu ezer ekarriko, lege hori ezartzen ez bada gero. Hamaika adibide dauzkagu abertzaleek urte luzez gobernatutako Eusko Jaurlaritzan eta foru aldundietan, baina baita udal eta mankomunitate askotan ere.
Esan gabe doa, gizarte ekimeneko euskalgintza orain arteko lozorroan jarraituz gero, ederrak gaudela, legeak gorabehera.
Eskerrik asko JJ. Nire ustez giltzarria da euskaltzaleak ahalduntzea: euskararen normalizaziorako egin beharreko urratsak hausnartu eta ekin. Adostasunaren bidetik ahal bada, hobe, baina ekin.
Nola dira gauzak Katalunian? Irudi luke hizkuntza bizi-bizirik dela eta, zuk, aldiz, gauzak ez direla batere horrela erran zenuen.
–«Horixe da diskurtso ofiziala, gauzak ongi doazela, baina ez da horrela..» (Carme Junyent)
–Ummm.., Ooo!.., Aaa!..
Nola dira gauzak Euskal Autonomia Erkidegoan?
–«Gaizki. Gauzak errotik aldatu ezean, gaizki.» (Joxepantoni, edonor)
–Talibana! Erostari negarzalea! Kanpaijole nazkagarria!!!
Eskerrik asko Martin. Eztabaida zabaltzea ez dago soberan, lagungarria izan daiteke aldaketak lortzeko.
Ados, Xabier, baina ahalduntze horretan buruzagien eragina erabatekoa da, eta alderdietako, sindikatuetako eta beste erakunde batzuetako buruak diren horiek euskarari lehentasuna eman ezean, ahalduntzerik ez da etorriko.
Larritzen nauen beste datu bat euskaldun hartzaileen gorakada da, hau da, euskaraz ikasi dutenek behin ikasketak amaitzen dituztenean euskara baztertzen dutenen ehunekoa. Euskararekiko atxikimendu eza duten askok ezagutzen ditut erdal eskualdetan, nik euskara baztertu ez dudan arren niri askotan ere kosta egiten zait euskara egitea (hitz jariotasun eskasa, aditzekin arazoak…), ulermenaz behintzat ez naiz kexatzen, baina tira, pentsa besteek zer nolako maila daukaten…
Bai, euskararen hiztun elkartearen egitura eta izaera, txarrerako, nahiko aldatu da. Euskararen hizktun elkartearen ernamuina kohesionatu eta biziberritu behar dugu erabilera maila jaso nahi badugu.
Herri askotan inmigranteei diru laguntzen bidez euskaltegira bultzatzen zaie, hauek joan eta kunplitu egiten dute, gero dakiten bakarra “kaixo”eta “agur” izaten da. Denok ikusten dugu gure inguruan, etorkin askorekin hitzegin duenak badaki hauen hemengo hizkuntza komuna española dela, españolez komunikatzeko besterik ez dira gai eta beti daude eszepzio bat edo bi, rara avis.
Gure gobernua aldiz badirudi “zulo ilunean ” sakontzen goazen ainean pentsatzen duela: “pixkabat gehiago agoantatu besterik ez det eta euskaldun potroso hauek desagertuko dira, beingoz niri
benetako politika egiten uzteko”
Gainean ditugun hizkuntza hegemonikoen presioa hain da ikaragarria, eta sozialki hain gutxi eta gaizki egiten diegu aurre, ezen hutsaren hurrengo bilakatu baitigute dagoeneko gure hizkuntza propioa.
Maila praktikoan gero eta galduago gaude.
Eta orain ideologikoki ari zaizkigu erabilera bera ere ahultzen langak maila pertsonaletara jaitsiz eta erdaldunekiko konprensioaren “diskurtso” berriak sinetsaraziz.
Ahaztu egin nahi dugu, antza dnez, duela ehun bat urte euskaldun, euskaltzale eta abertzalea zen hark bota zuen hura: “edo geuk edo inork ez”.
Eta PNV eta PSOEren arteko ezkontzak ez du itxaropenik ematen, ez.
Euskaltzaleok elkartuz gero sekulako indarra lor dezakegu gauzak hobetzeko.
Eta hoberena, etxe barruko bonbarkadeta:
-lehendakariak ez du zertan euskaraz jakin
-diglosia oso kontzeptu baliagarria da
-euskaldunek erdaraz ere egin beharko lukete produktua saltzeko
-arnasguneak defendatzearekin aski eta sobran
-batua artifiziala da
-elebitasuna bezalakorik ez dago
-nik nirea eta kito
-Iparraldekoak gabatxo hutsak dira
-euskara oso lotuta dago politika extremistarekin
-gaztelania, ingelesa eta euskara ikasi behar ditugu Hegoaldeko euskaldunok
-Etab., ETB, etc.
Herri askotan inmigranteei diru laguntzen bidez euskaltegira bultzatzen zaie, hauek joan eta kunplitu egiten dute, gero dakiten bakarra “kaixo”eta “agur” izaten da. Denok ikusten dugu gure inguruan, etorkin askorekin hitzegin duenak badaki hauen hemengo hizkuntza komuna española dela, españolez komunikatzeko besterik ez dira gai eta beti daude eszepzio bat edo bi, rara avis.
Gure gobernua aldiz badirudi “zulo ilunean ” sakontzen goazen ainean pentsatzen duela: “pixkabat gehiago agoantatu besterik ez det eta euskaldun potroso hauek desagertuko dira, beingoz niri
benetako politika egiten uzteko”
Eta badirudi bai gobernu honek eta bai alderdi politikoek begirune gehiago diotela arabiar hizkuntzari euskariri baino, kartel asko ikusita.
Eta iada familia askotan entzuten da “gure familian beti euskaraz, gure alaba beti euskaraz eta ikastolara hasi behar izan du guru dena españolez hasteko”
Lan hona (ikastola ez) esCola publikoa.
BN, asuntoa argia da; kolonizatuak gaude; kolonia batean bizi bait gera. Eta ondorioz, inmigranteek, beraiek konturatu gabe, kolonoen rolla hartzen dute, erdal mundua murgiltzen eta euskara mundua baztertzen. Eta horrela goaz pixkanaka eta pixkana genozidio bide honetan gure extintzioara, jai daukagu.
Adiskide Xabier: Estatistika ohizko langai duzuenez, iruzkin aberatsagoa espero nuen zuregandik. Benetan. Inkesta Soziolinguistikoaren metodologia eta sendotasuna jarri nahi dituzu auzitan? Aitzakia errazegia da hori, Inkestaren emaitzak auzitan jarri ahal izateko. Argudio sendoagoak behar dira, ordea, zuk aipatzen dituzunak baino, inkestaren sendotasuna eta balioa zalantzan jartzeko. Ba al dago euskararen egoeraz Inkesta Soziolinguistikoa bainoa ikerketa sistematiko eta sendoagorik?
Baina horretaz gain, zurean badira atentzioa eman didaten kontu pare bat edo hiru, aipatu nahi dizkizudanak.
Bat. Udalerri euskaldunen bilakaerak eta udalerri euskaldunetako hiztunen bilakaerak ez ote dute lotura zuzenik gizartearen bilakaerarekin eta barne-mugimenduekin? Azken hamarkada hauetan arrunt hazi dira herri txikiak, inguruetatik edo hiriburuetatik hara bizitzera joan den jendearen eraginez, ez berezko hazkundeagatik. Errealitate hori onartu beharko dugu bada? Edo zer egin behar dugu? Hirietako erdal elebakarrak herri txikietara bizitzera joatea debekatu? Herri txikietara joateko baldintza gisa euskaraz jakitea edo euskara ikastea jarri? Ez ahal da inor halako burugabekeriarik pentsatzen arituko! Gaurko errealitatea da gizarte nahasian bizi garela, herri handi nahiz txikitan bizi.
Bi. Azken euskaldun “naturala” noiz hil zen ez dakigula diozu arranguratsu. Euskaldun guztiok garela gaur elebidun, gutxienez. Eta? Bizi garen gizartean bizi gara, tokatu zaigun garaian. Euskaldun natural elebakarrak izatea hartu behar al dugu helburutzat orduan? Baina, benetan desiratzen al diogu gutako inori euskaldun elebakar izatea? Izango al litzateke hori ezeren soluzio? Ez dut uste. Nik nahiago herritar elebidunez osaturik gizartea, ahalik eta herritar elebidun gehienez osaturikoa. Ez diot inori opa elebakartasuna, ezta euskal elebakartasuna ere.
Hiru. Badiozu, halaber, “82ko lege zaharra izan dela Espainiako gobernu-ordezkariaren heldulekua euskararen erabilera eragozteko udalerri euskaldunetan”. Ez. Alderantziz, Xabier: 82ko lege zaharra heldulekua izan da, Espainiako gobernu-ordezkariaren jarrera tematiari galga jartzeko. Azken epaiak horren lekuko. Euskararen hazkundearen muga nagusiak ez daude legerian, gizartean baizik.
Amaitzeko: Euskara duela hogeita hamar urte baino egoera hobean dagoela bistakoa da. Ikusi nahi ez duenak baino ez du ikusten. Errealitatea den bezalakoa baita, ez norberak nahi lukeen modukoa. Badugula zer hobetua? Noski. Bide luzea dugula oraindik euskara hizkuntza beregain eta gizartean normalizatura izatera iristeko? Jakina. Baina gure buruari ez diogu batere mesederik egiten euskarari buruz beti ezkortasunez arituta. Helburu egingarriak behar ditugu, egungo errealitatea hobetzera doazenak, baina egun errealitatean oinarrituak.
Euskara duela 30 urte baino egoera hobean dagoela bistakoa da. Porrota galanta litzateke hobeto ez egotea, urte haietan hasi baitzen oinarritzen euskaldunok daukagun lege babesa (erdaldunek dutena baino askoz ahulagoa beti ere).
Inkesta soziolinguistikoaren metodologiaren baliagarritasuna eta sendotasuna ere, ez dago auzitan jartzerik. Besterik da, Inkestak euskararen egoeraren isla nahikoa eskaintzen ote duen. Nire uste apalean, ez.
Adibidez, ez duelako inkestatuen jardunaren neurketa egiten, inkestatuek euren jardunaz duten pertzepzioa baizik.
Edota hizkuntz transmisioaren fenomeno konplexuaz oso informazio mugatua jasotzen delako, egunetik egunera ikusten dugularik, gero eta gertaera bertikalagoa eta eragin mugatuagokoa dela, hau da, guraso askok eta askok seme-alabei egiten diete euskaraz (adin jakin batera arte), baina euren artean erdaraz bizi dira, eta praktika hori ere zuzen-zuzenean transmititzen diete seme-alabei… Eta abar.
Bestalde, Joseba, herri euskaldunetara joateko baldintza gisa euskaraz jakitea edo euskara ikastea jartzea zergatik da burugabekeria? Ugazabek (Estatu espainiarrak) behartzen gaituzte ba gu guztiok espainieraz jakitera, herri handikoa, txikikoak, erdaldundutakoak edo euskaldunekoak izan. Erabateko botere-desoreka honetan ez dago gizarte elebidunik eraikitzerik, eta hori ondo dakizue HPSko arduradunek, Inkestaren baliagarritasunaz bezala, zuen gaitasunaz dudarik ez baitut egiten.
Herri (eta auzo) oraindik euskaldunetan babes neurriak hartu ezean, galera etengabea izango da, urtez urte eta ia nonahi ikusten ari gara hori.
Euskaldun elebakarrik eza, bestalde, gure hizkuntzaren osasun kaxkarraren zantzu nabarmena da batez ere. Euskal Herrian %70 dira erdaldun elebakar praktikan (euskaraz patata-tortilla esateko ere gauza ez direnak), eta patxada ederrean bizi dira, euskaldunoi bizkarra emanda, harro gainera. Euskaldun elebakarrik eza, gure herrian gure hizkuntzan bizitzea ezinezkoa dela agerian uzten duen adierazle bikaina da (hurrengo adierazle sistemarako).
Bukatzeko, eta baikortasun guztiz, honako helburu egingarri batzuk proposatzera ausartuko naiz, egungo errealitatean oinarrituak, berau hobetzeko asmoz luzatuak:
ETB1 duin bat behar dugu lehen bai lehen, eta bera sustatu eta hedatu.
Aurreak erakusten duenez atzea nola dantzatu, agintarien eredua ezinbestekoa dugu.
Eusko Jaurlaritzak administrazio publiko guztientzat eredu behar luke. Egun, ostera, hamaika eredu txar aipatu ditzakegu ia sailez-sail. Nola “elebidunduko” dugu gizartea Jaurlaritza “elebiduntzeko” gauza ez bagara?
Euskaldunon hizkuntza eskubideak bermatu behar dituzte EAEko erakunde publikoek behingoz (34 urte igaro dira Euskararen Legea onartu zenetik).
Euskararen aldeko diskurtso sendoa, jarraitua eta harroa ezinbestekoa dugu. PPSOErekin, hau da, euskara normalizatutzat (sic) ematen dutenekin adostutako diskurtso eta politikak hilgarriak dira euskararentzako.
Hizkuntz transmisio sendo bat bermatzeko eta sustatzeko politikak ezinbestekoak ditugu (noizkoa da Jaurlaritzak abiarazitako azkena?)
Beste horrenbeste aisialdirako, kirolerako, eta abar, eta abar…
Proposamen egingarriak dira guztiak. Edozein alderdi abertzalek garatu beharrekoak, koherentziaz jokatuz gero, baina han hemenka baino ez direnak ikusten. Borondate politikoa da behar duten erregai bakarra.
Iñaki Larrañagak HABE aldizkarian orain dela mende laurden (1992/02/29):
“Konstituzioak ez du uzten Euskal Herrian euskarak lehentasuna izan dezan. Eta ukatu egiten dio hizkuntza bati eta hizkuntz komunitate bati lurraldetasun jakin bat. Hori onartezina da. Ahaleginak egin behar dira errealitateak legea aldarazteko. Lege aldetik askoz ere apostu gogorragoa egin behar da euskarararen alde. Kontua da zein lehentasun eman nahi zaion horri. Momentu honetan lehentasuna ez da hizkuntza. Hemen esaten da lehendabizi bizi egin behar dela, lanpostuak sortu… Ba. gure herria ez da euskalduna izango. izango da ez dakit “zer-duna”. auskalo. Multinazionalen jokoan sartu behar badugu…”
Baina nola herri santu honetan urtero Larrañagaren mailako dozena bat lagun “produzitzen” ditugun, lasai-lasai egon gaitezke… Zelako etika profesionala! Gora soziolinguistika! Biba hizkuntza politika! Donostiako Protokolotaraino!
Nahiz eta komunikabide guztiek, bai euskaraz zein gaztelaniaz, egunero darabiltzaten hitzak izan, 30 urte igaro ondoren, gizartearen GEHIENGOAK ez du “ertzantza” eta “ertzaina”-ren arteko aldea bereizten…
servait chárto egíten ari du Jaurlaríchak, es?