Ikasle zaurgarrien banaketa –

EAE-KO HEZKUNTZA SISTEMA

Hauxe dio Save the Children GKEak duela gutxi argitaratutako dokumentuan (“Ekitaterako eta desegregaziorako hezkuntzari buruzko euskal lege baten alde”-ko Manifestua, azaroaren 19an): “Euskadik leku nabarmena du eskola-segregazioaren ranking tristean: ikasleen jatorriaren araberako segregazio-mailarik handiena du Estatu osoan, eta bigarrena da segregazio sozioekonomikoari dagokienean. Horrek esan nahi du aukera-berdintasunean oinarritutako hezkuntza jasotzeko eskubidea ez dela errespetatzen. Eta, gainera, beherakada demografikoak eta immigrazioak mapa sozialaren eta eskola-maparen ezinbesteko eraldaketa baten aurrean jartzen gaituzte, eta egoerak okerrera egingo du modu irmoan jokatzen ez bada”.

Egoera honen jatorria EAEko egitura dual publiko/pribatu-itundua da, ikasleak bi sareen artean ia erdibanatzen dituena. Horrek sistema desorekatu bat osatzen du, eskola-segregazioa etengabe sortzen eta erreproduzitzen duena, gure gizartean dauden jatorrizko desberdintasunak, ahal duen neurrian, arindu beharrean. Gainera, eragin negatiboa du emaitza akademikoetan, gizarte-kohesioan eta euskararen normalizazioan.

Eskola-segregazioa ia ez da existitzen eskola publikoa gehiengoa den herrialdeetan, eta handitu egiten da irakaskuntza pribatuak garrantzia handiagoa duen herrialdeetan. Segregazioaren eta sare pribatuaren presentziaren artean korrelazio zuzena dago, eta hori ezin zaio kasualitateari egotzi. Gobernu autonomiko guztiek, beren ideologia liberalarekin eta zerbitzu publikoak pribatizatzearen alde egin duten apustu garbiarekin (erreparatu Osakidetzarekin egiten ari direna), sistematikoki urratu dituzte sare pribatuari diru publikoa emateko arautzen duten legeak (LODE eta Hitzarmen-dekretuak),  ikastetxe haien praktika txar guztiak baimenduz (kuotak kobratzea, ikasleak aukeratzea, prezio libreak hezkuntza-zerbitzuetan, doktrinamendua). Sare pribatua aldeko egoera horretaz baliatu, eta zabaltzen joan da urteetan. Berdin jarraitzen du. Sare publikoak gaur egun duen desabantaila-egoerara iritsi garen arte.

ESKOLA-SEGREGAZIOAREN AURKA, IKASLE ZAURGARRIEN BANAKETA?

Hezkuntza Sailak neurri hori planteatu du (LOMLOE Hezkuntzari buruzko Lege Organikoak behartua) Ikasleak onartzeko eta eskolatzeko prozedura arautzen duen azaroaren 2ko 132/2022 Dekretuaren bidez, eta eskola-segregazioaren aurkako tresna bezala justifikatzen du. Azkenean, gobernu batek onartu behar izan du gizarte-justiziako arazo bat dagoela, segregazioa alegia, (gogoz kontra eta urteetan ez ikusiarena egin ondoren), baina sintomari baino ez dio heltzen, arazoaren kausari aurre egin beharrean. Sintoma da ikasleen banaketa onartezina bi sareetan, eta horren kausa irakaskuntza pribatuaren presentzia izugarria, ituntze-maila ia erabatekoa (hezkuntza-ekimen guztiak ituntzen dira), eta familiak aukeratzeko askatasunean soilik oinarritutako eskola-plangintza. Hezkuntza Legearen Aurreproiektuak familiek ikastetxea aukeratzeko duten eskubidea aldarrikatzen du, baina Arartekoak berak interes orokorreko beste eskubide batzuen mende jartzen du eskubide hori, hala nola ekitatearen, desberdinen arteko bizikidetzaren, edo gizarte-kohesioaren mende, familien proportzio handi batek ez duelako ez askatasunik ez hautatzeko gaitasunik.

Neurri horren bidez, premia gehien dituzten ikasleak sare pribatu-itunpekora bideratuko lirateke, hainbat laguntza ekonomikoen truke. Beraz, ikasle guztien zati bat bakarrik banatuko litzateke, kontuan hartu gabe ikasle horiek beren auzotik eta ingurutik deserrotzean izan ditzaketen ondorioak. Ikastetxea aukeratzeko askatasunaren logika gaiztoari jarraituz, agintzen den banaketa familia horien askatasunaren aurkakoa izango litzateke, proposatzen zaien ikastetxera agian joan nahi ez dutelako. Familia batzuk eskubide horren jabe izango dira eta beste batzuk banatuta izatea onartu beharko dute. Aukeratzeko eskubidea murriztu egiten da, baina ikasle behartsuen kasuan bakarrik. Gainera, diru publikoa jasotzen duten ikastetxe pribatu gehienak erlijiosoak izan eta laikotasuna bermatzen ez dutenez, ikasleak hezkuntza publikotik hezkuntza pribatura desbideratzeak urratu egin lezake familien erlijio-askatasunaren eskubidea.

Proposamena, benetan, desberdinen arteko bizikidetzaren aldekoa balitz, egoera zaurgarrian ez dauden ikasleen banaketa ere gauzatu beharko litzateke, edo, gutxienez, beren ingurunetik urrun dauden ikastetxeetara egiten duten ihesa ordaintzeari utzi beharko genioke, non eta ez dugun uste egoera sozial oneko familiek duten ikastetxea aukeratzeko askatasuna beste edozein irizpideen gainetik jarri daitekeen. Ikasle zaurgarriak banatzea, eta ez ikasle guztiak, ez da eraginkorra, neurri diskriminatzailea da, desberdintasunak sortzen ditu eta ikasleen zati bat estigmatizatzeko arriskua du. Dirudienez, ikasle behartsuak merkantzia bihurtu nahi dira, finantzaketa (gain finantzaketa?) eta sare pribatuari eustea, jaiotza-tasa jaisten ari den testuinguru orokor batean, itundutako ikasgelen kopurua salbatzeko.

Dekretuak, gainera, beste eragin gaizto bat ere izan dezake: ikasle kalteberatzat jotzen ditu prekarietate-egoera sozial edo ekonomikoekin zerikusirik ez duten hainbat egoera (gaitasun handiak, eskola-atzerapena, hizkuntzako nahasmenduak, arreta-arazoak, heldutasun-atzerapena, hezkuntza-laguntzako premiak), eta, beraz, itunpeko ikastetxeek benetan egoera ekonomiko edo sozial zailean ez dauden ikasleekin estali ahal izango lukete zaurgarritasun-kupoa. Hori gutxi balitz, “banaketa orekatua” 2 eta 3 urteko geletan aurreikusten da (22-23 ikasturtetik aurrera). Adin horretan, ikaskuntza-arazoak eragindako zailtasunak, argi eta garbi, oraindik ezin izan dira antzeman.

ESKOLA PUBLIKOAREN ALDEKO APUSTUA

Sintoma ez da konpontzen jatorrira jo gabe. Kontua ez da ikasle ahulak banatzea, baizik eta eskola publikoa aukera naturala izatea, hornituena, onena, mundu guztiak bertara joan nahi izan dezan. Eskola publikoan ez dago inor soberan, ez dugu umeak banatu nahi, guztiak eskolatu nahi ditugu.

Plaza publikoen kopurua handituko duen plangintza baten bidez, egungo hezkuntza-sare bikoitzarekin bukatu behar da pixkanaka, eta familiek ikastetxea aukeratzeko duten eskubidea mugatu, eskolatze orekatua lortuko badugu eta ume guztien eskubideak bermatu.

Eskola-segregazioa ez da hobetuko ikasle zaurgarrien banaketarekin, ez eta plan asistentzialekin edo laguntza puntualekin ere, baizik eta eskola publikoa erdigunean jarriz eta itunpeko ikastetxe pribatuaren praktikak geldiaraziz. Elkarbizitza, integrazioa eta gizarte-kohesioa nahi baditugu, bide bakarra dago: guztion eskolaren aldeko apustua egin, hegemoniko bihurtu arte. Jaiotza-tasa jaitsi eta eskola-matrikulak nabarmen galtzen ari diren une honetan, konponbidea ez da ikusten ari garen irakaskuntza kontzertatuaren blindajea. Sare publikoa sendotzea eta lehenestea, eta, eskola-plazen eskaintzaren planifikazio arrazionalaren ondorio logiko gisa, hezkuntza-itunak pixkanaka murriztea baino ez dira izango eskola-segregazioaren eta injustizia sozialaren aurkako arma eraginkorrak.

 

Maribel López de Luzuriaga Alonso

José Manuel Martínez Fernández

EUSKAL ESKOLA PUBLIKOAZ HARRO TOPAGUNEKO

GASTEIZKO PLATAFORMAko partaideak

Ikasle zaurgarrien banaketa Ikasle zaurgarrien banaketa Ikasle zaurgarrien banaketa Ikasle zaurgarrien banaketa