Euskara eta etxea –

Enbata Hilabetekariko Sar Hitza

Udaberriko konfinamendu luzeak mahai gainean jarri zuen haur euskaldun anitzek euskararekin duten harreman urriaren arazoa. Anitzek, ikastolan dute euskaraz mintzatzeko eta euskara entzuteko parada bakarra. Udako oporretatik itzultzean, irakasleek maiz nabaritzen dute giro erdaldunean bizi diren haurren euskara maila apaltzen dela. Konfinamendu denboran, eten luze horren ondorioak kaltegarriagoak izan dira. Ez dakigu zer ekarriko duen ikasturte berriak, baina, itxura guztien arabera, deus onik ez.

Beste konfinamendu bat izanen da? Edo ikastetxe batzuetako haurrak etxera igorriko dituzte Covid19 proban positibo eman duen ikasle edo irakasle bat baldin badago?

Egoera horrek bistaratzen du euskararen ahulezia.

Baitezpadakoa baldin bada ere hezkuntza euskaraz eskaintzea –hori gabe ezinezkoa litzatekeelako belaunaldi berriak euskalduntzea eta, beraz, euskararen galera geldiaraztea–, argi gelditzen da horrekin bakarrik ez dela euskaldunduko gure herria.

Konfinamenduan agertu da eskolatik kanpo dena erdaraz dela. Eta familia bizia, lagun artea edo aisialdia erdaraz dutenek non daukate harremana euskararekin? Eta zer da haur horiei zabaltzen zaien mezua? Frantsesez edo espainolez bizi badira, euskarak ez badu funtsezko lekurik eskolaz kanpoko eremuetan, zergatik egin behar dute halako indarra hizkuntza horretan eskolatzeko, gero ez lanerako ez eguneroko bizirako ez badie balio? Zer gertatzen zaie giro erdaldunean hazi eta bizi izan diren eta ikasketak bururatu ondoan erdaraz bizi diren gazteei?

Euskaraz mintzatzeko ohiturarik hartu ez dutenek nekez jarraitzen dute euskaraz euskal girotik aparte bizi badira. Eta beren euskara maila biziki laster apaltzen da.

Arazoa ez da euskarak bi hizkuntza erraldoirekin lehiatu behar duela. Bistan da espainolaren eta frantsesaren indarra, bolumena eta presentzia lehergarriak direla euskara bezalako hizkuntza batentzat. Baina arazoa ez da 800.000 hiztun dituen hizkuntza bat milioika eta milioika hiztun dituen hizkuntza batekin lehiatzen ari dela. Arazoa da, bi hizkuntza erraldoi horiek duten botere politikoa. Eta politikoari loturik eta horren ondorioz, botere ekonomikoa eta kulturala.

Arazoa ez da euskarak bi hizkuntza erraldoirekin lehiatu behar duela…
Arazoa da, bi hizkuntza erraldoi horiek duten botere politikoa.
Eta politikoari loturik eta horren ondorioz,
botere ekonomikoa eta kulturala.
Txanpon horren bestaldea da euskarak ez daukan botere politikoa.

Azter dezakegu zer politika egiten duten ala ez Euskal Elkargoak, Eusko Jaurlaritzak, Nafarroako Gobernuak, Foru Aldundiek edo udalek, zer borondate duten edo ez, zer zeharbide aurkitzen duten euskararen aldeko neurri batzuk hartzeko edo ez…

Baina gainean dagoen arazoa beti bera da, eta izanen da: euskara, legez, bigarren mailakoa dela, frantsesaren edo espainolaren azpitik (EAEko eta Nafarroa Garaiko zati bateko ofizialtasunak ere ez du hausten hierarkia hori).

Hots, Euskal Herriaren independentzia politikoa da euskara zinez salbatzeko neurria. Hori erraten denean, beti bada norbait Irlandako kontra adibidea emateko, ulertarazteko independentziak ere ez duela bermatzen hizkuntza salbatzea. Erantzuna sinplea da: independentziak ez badu bermatzen, independentziarik ezak segurtatzen du heriotza.

Zorigaitzez, independentzia ez da epe laburrean ageri, eta euskararen borroka ez daiteke balizko independentziaren beha egon. Eta independentzia lortu gabe euskararen aldera zinezko urratsak egiteko, herri antolatu eta buru aske bat behar dugu. Buru askea, erran nahi baita beren burua frantses edo espainol herritar gisa ikusten ez duten eta lurralde zatiketa onartzen ez duten herritarrez osatua. Horrela bakarrik lortuko dugu euskara ez izatea etxe batzuetako edo eskolako hizkuntza bakarrik.

Euskara eta etxea