Borja Sémper: “Euskadi nazio kulturala da, bada identitate kolektibo bat”

“Askoz nahiago ditut horrelako formatu informalak”, aitortu du Borja Sémper (Irun, 1976) PPko Gipuzkoako zerrendaburuak, Garoa liburu-dendara sartu eta berehala. Kolore guztietako herritarrak ditu parean, eta baita alderdi kide bat edo beste, Chema Herzog zinegotzi errenteriarra ezagunena. Doinu eta neurri librean abila da Borja Sémper, politikaria izateaz gainera poeta ere baita, ‘Maldito (Des)amor’ bilduma argitaratu zuen 2015ean Lapsus Calami argitaletxearen eskutik. “Euskara ikasten ari naiz eta zin dagit hurrengo debatea elebitan eginen dugula”, dio irriparrez. Euskal nazioaz, balizko erreferendumaz, Irakeko gerraz, hezkuntzaz, dispertsioaz eta beste hainbatez hitz egin dugu #BirraBat egitasmoren baitan.

Liburu artetik gomendatuiguzu irakurgai bat.

A ze erantzunkizuna! Arratsalde on. Eztabaidatzera natorren hurrengo aldian zin dagit, kanpainan gaude eta tira… saiatuko naiz hurrengoan solasaldia elebitan egiten. Hau da Oierrekin dudan konpromisoa. Irakurri dudan azken liburua gomendatu ohi dut, asko gustatzen zait Ian McEwan eta oraindik ez dut irakurri bere azken eleberria, ‘Operación dulce’ (Anagrama). Baina tira, nire idazle kuttunenaren liburu bat gomendatuko dizuet, Cormac McCarthyren ‘The Road’. Hunkigarria da eta oker ez banago film bat ere egin zuten. Behin gomendatzen jarrita Philip Rothen edozein liburu gomenda nezake baita ere. Galdera zaila zen hau eh!

Ez zenuen prestatua ez?

Ez, ez.

Politikari izateaz gainera poeta ere bazara. Nork animatu zintuen argitaratzeko pausu zail hori egitera?

Jende asko egon zen, kontrakoa, animatu ez ninduena. Oso bitxia baitzen politikari bat, Alderdi Popularrekoa gainera, poesia idaztera ausartzea. Idaztera eta argitaratzera! Nire ezjakintasunaren eta atrebentziaren ondorio izan zen. Prosa -gaizki!- idaztea gustatzen zait, poesia idaztea ere gustatzen zait, ez oso ondo, baina, editore zoro bat egon zen argitaratzera animatu ninduena. Asko eskertzen dizut ni poeta naizela esatea, baina, ez dut nire burua poetatzat. Are gehiago, ez dakit politikoa naizen ere. Poesia gustatzen zait eta baita literatura ere, denoi gertatzen zaizkigun gauzak kontatzeko era eder bat delako. Era desberdin bat.

“Zea Mays oso gustuko dut”

 

Eta azken aldian entzun duzun euskal musikari bat?

Ez naiz aditua musikan, baina, Zea Mays asko gustatzen zait. Itoiz ere bai. Eta orain Belakoren jarraitzaile sutsua naiz. Zuzenean hainbatetan ikusi ditut, azkena Kutxa Kulturren eta ahal dudanean beti ihes egiten dut haien kontzerturen batera. Kristoren banda da!

Kulturaren hiriburuan gaude. Haimaika polemika eta ezadostasun sortu duen hiriburutzan.

Hiriburutzaz hitz egiten hasiko naiz lehenik. Oso zintzoa izango naiz zuekin. Aitortu behar dut, hilabeteak pasa ahala, geroz eta kritikoagoa naizela hiriburutza kulturalarekin. Ulertzen dut hiriburutza hezurmamitzen duen diskurtso teorikoa, ulertzen dut oinarri teorikoa, baina, ez dut uste praktikan etekinik ematen ote dion Donostiari. Ez behintzat halako aukera batek eman beharko lukeen etekina. Irailean gaude, hilabete gutxi falta dira 2016. urtea amaitzeko eta, dramatizatzeko asmorik gabe, badut samin moduko bat nire barruan. Zuhurra izan nahi nuke, badakidalako jende asko dabilela lanean, asko pentsatu eta hausnartu duen jendea, adituak baikara herri honetan ulertzen edo partekatzen ez dugun oro egurtzeko.

“Gaitasunik ez dago hezkuntzaren alorrean
akordio zabala lortzeko”

Alderdi Popularrean egonagatik ere, diskurtso propioa duzu. ‘Euskal nazio kulturala’ kontzeptuaren alde agertu izan zara elkarrizketaren batean. Zer da hori?

Galdera ona. Azpimarratu nahi nuke oso mundu mediatizatuan bizi garela, eta horrek behartzen gaituela etiketak asmatzera. Elkar ulertzeko balio diguten etiketak dira. Askotan etiketak sinplistak eta bidegabeak dira eta iruditzen zait politika askoz ere askatasun eta naturaltasun gehiagorekin egin behar dela. Nik uste badela herri honetan singularitate bat, multiplea dena gainera, eta badagoela tendentzia bat dena homogeneizatu nahi duena. Espainia homogeneizatu nahi duena, Euskadi homogeneizatu nahi duena, Kultura homogeneizatu nahi duena… eta homogeneizazioa ezinezkoa iruditzen zait. Iruditzen zait dauden herritarrak adina identitate eta singularitate daudela gure gizartean. Beste gauza bat da, historia eta tradizio bat existitzea, zenbait balio kultural, zeinak osatzen baituten identitate kolektibo bat. Niretzat Euskadi nazio kultural bat da, desberdintzen gaituzten hainbat singularitate badirelako. Ez hobeak ez okerragoak, baina Euskadi Murtziatik edo Kataluniatik bereizten dutenak.

LOMCE legearekin asmatu zenutela uste al duzu?

Argi dagoena da, hezkuntza emaitzei dagokionez, adierazle guztiek Europako herrialde okerrenen artean kokatzen gintuztela. Zerbait egin beharra zegoen. Bazen adostasun orokor bat, zerbait egin beharra zegoen. Seguraski Espainiako hezkuntza politikaren arazorik behiena alderdi handien arteko akordio falta izan da. Adibide bat jartzearren, Espainian ez da nehoiz PPk onartutako hezkuntza legerik aplikatu. Espainiako demokraziaren historian, hezkuntza lege bat bera ere ez.

Zergatik ote?

Egoera politikoagatik, gehiengo absolutuengatik eta, azken batean, politika horrela delako. Eta seguraski bazirelako beste lehentasun eta helburu batzuk. Eta demokrazia ehuntzen zihoan heinean, alderdi handiek ez dute sobera ahaleginik egin hezkuntzan akordio zabalak lortzeko. LOMCEren helburua espainiar legedia Europakoarekin homogeneizatzeko xedearekin aprobatu zen. Bikaintasun eta kontrol irizpide batzuk martxan jartzeko helburua zuen, erkidego autonomo gehienetan oso kritikatuak izan diren irizpideak, bide batez. Baina LOMCE ez da inor mintzeko, izorratzeko sortutako legea, tendentzia txar bat zuzentzeko sortu zen. Daukatenarekin konformatzen gizarteak, gizarte hilak dira. Eta Euskadin, esaterako, ez dugu asko hitz egiten gure hezkuntza sistemaz. Euskadiko alderdiak akordio zabal bat lortu beharko genuke hezkuntza sistema XIX. mendera doitzeko.

“ETAk armak utzi zituenetik
nire herria beste modura bizi dut”

Hezkuntza Euskal Herrian. Adostasuna badago A, B eta D ereduen hezkuntza akitua dela. Beste kontu bat da zein den alternatiba. Zein da PPren eredua?

Guk bi hizkuntza propio izatearen zortea dugu. Euskara eta gaztelania. Bere momentuan A, B eta D ereduen sistema erabilgarria izan zen. Nik uste une hartan asmatu egin zela. Gaur egungo soziologia zeharo ezberdina da ordea. Lurraldeka hitz eginez gero, are gehiago. Eredu horietatik eredu berri bakar batera eboluzionatu behar genuke, zeinetan ingelesa ere sartuko baiten, euskararen eta gaztelaniaren baldintza beretan. Baldintza berak izateak ez du esan nahi ordu kopuru bera izan behar dutenik, aitzitik, emaitzetan eta ezagutzan emaitzak nabaritu behar lirateke. Datu argigarri bat botako dut, haurren gehiengoa D ereduan eskolaratzen da. Daukagun arazoa ez da ezagutzarena euskararen kasuan, erabilera arazoa da.

Kontua da nola iritsi 5 alderdiren artean akordio batera…

Ni oso eszeptikoa naiz. Eta uste dut datozen urteak zailak izango direla akordio eta adostasunak lortzeko. Akordio puntualak egongo dira ziurrenik inbestidurak burura eramateko, akordio puntualak gobernuak osatzeko, baita lege puntualetarako… baina uste dut politika Espainia osoan, eta baita Euskadin ere, nire iritziz, ez dago prest akordio eta adostasun handiak lortzeko. Ez gaude prest posizio historikoetatik irten eta eskuzabalak izateko. Mundua aldatu da eta siglen gainetik gure diskurtso eta posturak ere aldatu beharko lirateke. Oso eszeptikoa naiz.

Ezinbestean aipatu behar dizut Arantza Quirogaren kasua.

Banekien aterako zenuela.

Bai noski. Arantza Quiroga EHBildurekin zoru etikoa adosteko prest agertu zen, eta dimititu egin behar izan zuen.

Nik kontatuko. Bozeramalea naiz parlamentuan eta nik laburtuko dizut zer gertatu zen. Guk analisi politiko bat egin genuen. Uste genuen Eusko Legebiltzarra eta euskal politika mugitu arazi behar genituela. Zeren, dakizuenez, alderdien posturak oso itxiak ziren. Bake eta elkarbizitza dela-eta “Zoru etikoa” deitu zen minimoen ponentzia bat aurkeztu zen Parlamentuan. PSE-EEk, EAJk, UPyDk eta Alderdi Popularrak adostu zuten Patxi Lopezen legegintzaldian. Ezker abertzaleak ez zuen parte hartu, ez baitzegoen parlamentu hartan ordezkatua. Legegintzaldi berrian, Urkullurenean, ponentzia aurkeztu eta ezker abertzaleak ponentzia auzitan jarri zuen, euskal presoen aldarrikapenak sartzeko, funtsean. Guk, ETAko presoen aldarrikapenak bazirela ukatu gabe, ulertzen genuena da hori Espainiako Gobernuaren konpetentzia zela eta gainera ez zuela zer ikusirik bakearekin eta elkarbizitzarekin.

“Terrorismo yihadistak ETAren irudia
asko kaltetu zuen”

Baina zer gertatu zen Quirogarekin?

Kontua da mozio bat idatzi genuela 48 ordutan. Arantza Quirogak idatzi zuen. Eta mozio horrek zioen beste ponentzia bat sortu behar zela, aurrekoaren blokeoa ikusita, ‘Bakea eta elkarbizitza’ deitu beharrean ‘Askatasuna eta elkarbizitza’ deituko zena. Bakea badugulako, jada ez dago tirorik kalean, eta behar duguna elkarbizitza eta askatasuna delako. Mozio hori aurkeztu zen prentsaurrekoan kazetari batek Arantza Quirogari honakoa galdetu zion: “Ez da ‘kondena’ hitza agertzen zure testuan?” Eta Arantzak erantzun zion ez ginela hitzetan tematuko. Horrek erreakzio olatua sortzen du eta Quirogak dimisioa aurkeztu zuen. Nik uste dut kondena hitza ez dela hitz huts bat, baduela bere baitan eduki politikoa. Alderdi batek salbu, beste guztiok erabili dugun hitza da. Zuk posizio politiko bat aldatu nahi duzunean, ‘kondena’ hitzari dagokiona, gutxienez azaldu egin behar duzu eta ez prentsaurreko batean bota horrela. Bere dimisioa behartu zuen komunikazio akats bat izan zela uste dut.

Nola oroitzen duzu ETAk armen uztea iragarri zuen eguna?

Nik banuen informazioa lehendik. Nire adineko gazte bat ezagutzen nuen Guardia Zibila zena hemen, mugan. Oso tipo informatua. Eta hilabete luzetan zehar kontatzen zidan ETA armak uzteko modua bilatzen ari zela. Bazela ezker abertzalean eta ETAren munduan eztabaida bat, haientzako oso konplexua bihurtu zen egoera hartatik nola irten erabakitzeko. Ilegalizazioak ez dio inporta euskal gizarteari, zuek ez duzue armen bidez inoren borondatea aldatuko, beraz, oso izorratuta gaude, zein da irtenbidea? Nik banuen informazioa, data jakitea bakarrik falta zitzaidan. Bagenekien ez zela tregoa tranpa bat eta bagenekien ez zela estrategia politiko bat. Pozgarria izan zen oso. Bagenekiela benetakoa zela. Euskal gizarteak aurrera egin zuen eta ezker abertzalea atzean geratzen hasi zen, gainera, asko aldatu zen ordurako mundua. Terrorismo yihadistak ETAren irudia asko kaltetu zuen. Eta irtenbide bakarra armak uztea izan zen.

Eta zertan aldatu zaizu bizitza ordutik?

Aitortu behar dizut zaila dela niretzat hontaz hitz egitea. Badirudi, akaso salatzen gintuztenen diskurtsoa sinetsia dudalako akaso, posizio biktimista batetik hitz egiten dudala. Baina ziurtatzen dizut bizitza errotik aldatzen zaizula, era erradikalean. Ni politikan oso gazte sartu nintzen, eta aitortzen dut politikaz gain ezer gutxi egin dudala. Baina ezin nuelako egin! 19 urte nituela sartu nintzen zinegotzi Irunen, ez mendebaldeko esperantza zuria nintzelako, ez baitzegoen zinegotzi izan nahi zuen inor. Ohore bat da, baina, 19 urterekin ez duzu nahikoa esperientzia eta gaitasun zinegotzi izateko. Alta, eskatzen zitzaiguna bestelakoa zen. Denbora asko igaro zen eta oraindik ez zegoen jenderik aurkeztera ausartzen zenik eta ETA amaitu zenean, berriz jaiotzea bezala izan zen. Zure herria beste era batera bizitzen hasten zara. Lehen inolaz ere joango ez zinen espazio kultural eta sozialetara joaten hasten zara. Zure etxea beste era batera bizitzen hasten zara. Honetaz hitz egin beharra dago, zeren, beste kontuak ezagutzen dituzue: Jada ez zaituzte hiltzen, etxera bizirik heltzen zara… Badira beste aldaketa ttikiagoak, ttiki izanagatik bizitzan sekulako eragina dutenak.

“ETA desegiten denean
amaituko da dispertsioa”

Terrorismo internazionalaz hitz egin da. Irakeko inbasioa ez al zen ekintza terrorista izan?

Nik ez nuke terrorismo bezala deituko. Akats larria izan zen, seguraski oinaze konponezina. Baina terrorismo yihadista ez da Irakeko gerraren edo beste edozein gerraren ondorioa.

Baina jakina da suntsipen handiko armena gezurra zela, ez al zen interes ekonomiko eta geografiko hutsengatik hasitako gerra bat.

AEBen Afrikako enbajaden aurkako atentatuak Irakeko gerra baino lehenagokoak dira. Dorre bikien aurkako lehen atentatua Irakeko gerra baino askoz ere lehenago izan zen.

Beno AEBek aspaldi zuten muturra Ekialde Hurbilean sartua.

Bai, bai, baina Irakeko gerra baino lehenago izan ziren. Frantziarrak, esaterako, Irakeko gerraren aurka agertu ziren argi eta garbi, baina, atentatu lazgarri asko jasan dituzte azken hilabeteetan. Hau da, nik zurekin ados egon naiteke Irakeko gerra errefusatzen, kritikatzen, ez dut inolako arazorik. Baina ez nago ados kausa-ondorio bezala azaltzean. Deituiozu Al Qaeda, deituiozu Daesh, baina bada gure bizi ereduarekin amaitu nahi duen terrorismo internazional bat. Bada nazioarteko terrorismo bat gure askatasunekin amaitu nahi duena; emakume eta gizonen arteko berdintasunarekin, homosexualen eskubideekin edo adierazpen askatasunarekin.



Zer esango zenioke preso dagoen bere semea bisitatzeko 2000 kilometro egin behar dituen 80 urteko andre bati?

Lehenik, asko sentitzen dudala bere zorigaitza, delituak egin dituen semea izatea. Ni aita naiz, eta hori gertatuko balitzait sekulako desgrazia litzateke niretzako. Oso mingarria da. Eta asko sentitzen dudala bere egora. ETAko preso baten aita jaso nuen PPko egoitzan duela ez asko. Kontatuko dut. Bere alaba Galiziako kartzela batean dago. Bere egoera kontatzera etorri zitzaidan, eta berarekin hizketan, esan zidan ezin zituztela bergizarteratze neurriak onartu. Bizi ziren herrian traidoretzat hartuko zituztelako. Presoen kolektiboak motzean lotzen zuelako bere familia. Disziplinatik irtetzen den presoa traidoretzat eta kolaboratzailetzat hartzen dutelako. Gauza bat da kartzelen legedia eta beste bat kartzela politika. Espainiako kartzelen legedia Europako aurreratuenetarikoa da eta gaur egun edozein ETAko presok nahikoa du Langraizko bidea hartu, Euskal Herrira hurbildua izateko. Ez dago inolako oztoporik, hori bai, ETAren disziplinatik atera behar dira.

Lehen aipatu baduzuela ziurtasuna ETAk ez duela gehiago atentaturik egingo. Gauza jakina da. Zergatik ez duzue presoak hurbiltzeko pausua ematen salbuespen politikekin amaituta?

Dispersioak ETAk presoekiko duen kontrolarekin amaitzea du helburu. ETAren teilatuan dago pelota. Zergatik ez dira desegiten? Ez dut ulertzen. ETA desegiten den unean, dispertsio politika amaituko da. Zergaik ez da desegiten? Ezker Abertzaleak eta ETAk jakin beharko lukete jada ez direla arazo bat, eta beraien eskutan dagoela beren arazoak konpontzea.

Bukatzeko, euskara ikasten aritzea, ez ote da hemendik 4 urtera lehendakari aurkezteko?

Nahi dudalako ari naiz ikasten, baina, gainera gure etxean euskaraz bakarrik hitz egiten da, beraz, edo ikasten dut edo ezer ulertu gabe geratzen naiz. Tira, ez, ni Gipuzkoako zerrendaburua naiz. Gainera badira ni baino askoz hobeak.

Borja Sémper Borja Sémper Borja Sémper Borja Sémper Borja Sémper Borja Sémper Borja Sémper Borja Sémper Borja Sémper Borja Sémper Borja Sémper Borja Sémper