Armak eta iritzia –

José Manuel Bujanda Arizmendik galde aldizkarian.

Denboraren iragaitearen pertzepzioa ezinbestean aldatzen denean, eta hori ez denean ez itzultzen ez estropezurik egiten, eta jada ez denean amaigabeko zerbait bezala sentitzen, eskasa baizik, eta horregatik goraipatzen denean gauzen erritmo zehatzari eta haien taupada naturalari lotzea biktima guztiez gogoratzen naiz, erabat, ehunka erail, bortxatu, bahitu, xantaia egin, mehatxatu, zauritu eta ihes egindakoez. Iragana idatzita dago, deskriba dezakegu, baina ezin dugu aldatu, etorkizuna da, ordea, gure seme-alaba, biloba eta bilobei eman diezaiekegun oparirik onena, idazteko dago, denon artean egingo dugu, horixe da gure ondare ukitu gabe eta itxaropen bakarra. Legaturik onena.

Ni Donostiako klase ertaineko familia batean jaio nintzen. Nire familia gerra zibileko galtzaile tipikoa zen. Nire aita eta nire bi osabak Saseta batailoiko gudariak izan ziren, Aurrera konpainia metrailadore sailean. Nire osaba Benito erreketeen aurka gorputzez gorputz borrokan hil zen Peña Lemoan, nire aita Inosen eta nire osaba Gerardo italiarrek preso hartu zituzten Santoñan, hainbat kartzela, langileen batailoi, heriotza-zigor eta zigor oso larriak zeharkatu zituzten. Kartzelatik irtetean, denbora falta izan zitzaien berriz ere Euskal Erresistentzia deiturikoan sartzeko. Inoiz ez zuten amore eman diktaduran, inoiz ez ziren belauniko jarri frankismoan. Beti eraman zuten beren bihotzean eta ekintzan askatasunaren, demokraziaren eta euskal autogobernuaren itxaropen murriztezina. Euskadi izan zen beti haientzat gida, iparraldea eta iparrorratza. Ni familia horretan jaio, hezi eta hazi nintzen. Beste euskal nazionalista erresistente batean bihurtu nintzen.

Gaztea nintzen, 19 urterekin ETA-n sartu nintzen. Antifrankista sutsua nintzen, erabat abertzalea, orain ere halaxekoa naiz. Eta horrelaxe hilko naiz, hitza hitz.

Lehenengo ETA antifrankista zen, gerraoste errepresibo luzeko garaian eta testuinguruan zegoen. Bertan militartu nuen, Errepublikaren legezkotasunaren eta gobernu legitimoaren aurkako kolpe militar faxistaren oinordeko zuzena zen gobernu diktatorial eta totalitario baten aurka armak hartu nituen. Nik militartu nuen lehen ETA antifrankista hark armak hartu zituen, askatasunak, demokrazia, giza eskubideak, autogobernua, Euskadi eta euskal kultura ukatzen zituen gobernu baten aurka. Gazteak, antifrankistak eta abertzaleak ginen. Gure eginbeharra zela uste genuen. Baina ez genekien, zoritxarrez, bizitzako askotan bezala, gauzak nola hasten diren ondo dakigula, baina ez, zein diren haien ondorengo garapen ustekabeak.

ETA (V) 1974. urtearen amaieran banatu zen ETA (pm)n eta ETA (m)n. Nik militartu nuen ETA (pm) duela 40 urte autodesegin zen. Bertan militartzen, Iruñeko kartzelako zigor eta isolamendu ziegetan negar egin nuen, 1975eko irailaren 27an Eusko Gudariak graziazko tiroa baino lehenago abestuz, «Txiki» nire lagun eta burkideare fusilamenduaren ondorioz. Bai, nik militartu nuen ETA (pm) Carabanchelgo kartzelako ziegan ere negar egin nion Pertur 1976ko uztailaren 23an desagertu zelako. Arrazoi zuen Perturrek, urteen joanetorriak horrela berretsi egin du, letra larriz idatzitako Politikaren aldeko apustu politiko argia eta ausarta. Hil egin zuten, eta, bide batez, gure herriarentzat beharrezkoak ziren itxaropen adimentsuak ere, baita argazki gainditzaileak eta partekatuak ere, eta etorkizun itxaropentsu posibleak guztiontzako Euskadi hobea lortzeko. Nik militartu nuen ETA (pm)n, Carabanchelgo nire ziegan jakin nuen, berriro diot, batek badakiela gauzak nola hasten diren, baina ez dakiela gerora nola garatuko diren. Horrela, Berazadi enpresariaren hilketa eta, ondoren, Arrese eta Doval bezalako UCDko militanteak, besteak beste, inora ere ez zihoazen aldaka basatiak ziren. Baina ETA (pm)k argitasun izpi bat izan zuen eta betiko desagertu zen. Bai, zentzuz desagertu zen. Demokraziaren hasiera haietan ez zegoen indarkeria armatuarentzat lekurik. Amaitu behar. Hautestontziak eta inteligentzia politikoaren garaia zen. Trantsizio politikoaren garaia zen. Askatasunaren leihoak eta ateak irekitzen ari ziren, hasi ziren.

Baina, tamalez, ETA (m) ez zen desegin, ez, goritu, jainkotu, endekatu egin zen, Euzkadi eta Askatasuna siglak prostituitu zituen, eta demokrazian akats historiko eta etiko konponezin, ikaragarri eta izugarria egin zuen, hau da, tresna bera helburu bihurtu baitzuen askatasunaren eta autogobernuaren etorkizunari eraso eginez. ETA (m) sektario hutsa bilakatu zen. Iheslari zoro eta mafioso, etikaren, demokraziaren, askatasunen eta euskal autogobernuaren oztopo odoltsu bihurtuz.. Ez zuen pertsiana ixten jakin, pertsonen bizitza eta duintasuna bere helburu politikoen aurretik jartzen, ez zuen gelditzeko errukirik, adimenik eta kemen demokratikorik izan. ETA (m)k porrot egin du, ezinean, amore emanda eta garaituta historiaren bilakaeraren aurrean. Indarkeria terroristak bere adierazpen anitzetan, matonismo politikoak, intolerantzia sektarioak, giza ergeltasunak eta ergelkeriak, azken batean, odola isuri, arazoak desitxuratu, familiak krudelki urratu, gorrotoa sortu, biktimak eragin, herritarren bizikidetza hondatu eta gizarte-arazoak gainjarri zituen. Baina bere ibilera alferrikakoa amaitu zen. Berandu, izugarri berandu. Oso berandu Santiago Oleagarentzat, Yoyesentzat, Pagazaurtunduarentzat, López la Calle, Buesa, Luch, Jauregi, Goikoetxea, Doral, Priede, Carrasco, Tomás y Valiente, Iruretagoiena, Zamarreño, Pedrosa, Ordóñez, Tomás Caballero, Uria, Elexpe, Blanco, Araluce, Morcillo eta beste 800 gehiagorentzat, tartean, ertzainak, uniformedunak, zibilak, haurrak eta nagusiak, emakumeak, zerbitzariak, langileak, kazetariak, sukaldariak, espetxeetako funtzionarioak, dendariak, epaileak, kargu publikoak, enpresariak, politikariak.

Eta ipar haizearekin, euria bustitzen ari dela, eta gazi zaharraren usain sarkorra, inoiz baino gehiago desio dut Euskadin gizaki izaera beste edozein iritziren aurretik betiko jartzea. Bai, hasieratik huts egin genuen. Akats bat izan zen. Euskadiko historiarako kate lotsagarri baten kate-maila izan ginen. Ez zen inoiz gertatu behar izan. Hiltzea ez da inoiz ondo egon, beti gaizki egon da eta eragindako mina bidegabea izan da. BPSk atxilotu ninduen Iruñeko Leyre tabernan, errukirik gabe torturatu Iruñeko Gobernu Zibilaren ziegetan, eta munduko gizonik zoriontsuena izan nintzen komisariatik joan nintzenean epailearen aurrera deklaratzera. Eta Justizia Jauregitik Iruñeko kartzela zaharrerako bidean inkomunikazio eta isolamendu ziegetara bidean lasai nengoen neure buruarekin. Banekien bizitzen jarraituko nuela. Polizia frankistaren torturapean komisarian hilko nintzela uste nuen, baina ez, bizitzen jarraituko nuen. Gaur Patriziarekin ezkonduta nago 43 urte luze daramatzagu elkarrekin. Agian ez da konturatzen bizitza salbatu zidala. Neure burua bera baino gehiago maite ditudan bi alabaren aita naiz. Bi biloba neskatxen aitona naiz (Noa eta Natale), eta bi biloba mutikoen aitona (Eki eta Kai). Gogoan ditut Jon Paredes Manot «Txiki» eta Eduardo Moreno Bergaretxe «Pertur», gaixoak beraiek, sentitzen dut, bizia kendu zieten, bat diktadurako morroiek fusilatu zuten, bestea historiako inbezilek desagerrarazi zuten.

Damu dut huts egin izana, damu naiz bide okerra aukeratu izanaz. Hasieratik oker geunden. Uste dut hura hasiera-hasieratik oker bat izan zela. Ez zait axola ni neu batzuentzat traidore bat izatea, eta nitaz zer pentsatzen duten. Beti saiatu naiz koherentea izaten pentsatzen nuenarekin. Ahaleginak egin ditut nire ekintzak, pentsamenduak eta uste sendoak batera joan daitezen. Eragindako mina bidegabea izan zen. Nire lau bilobek bere aitona Joxek ezagutu, sufritu, negar egin eta damutu duena ez dezatela. Hoberena desio dut Euskadirentzat, herritarrentzat. Pentsatzen dut identitate-sentimendu desberdinen arteko bizikidetzak elkarrenganako errespetua eta enpatxa izan behar dituela gidari eta patroi. Gertatutakoak ez zuen merezi izan. Akats etikoa eta politiko handia izan zen. Inoiz ez ostera. Bortxak bortxa dakar eta.

…

Galde 41 Uda/2023

Armak eta iritzia