Sinesmena eta ateismoaren aurretiko estadio komuna
Sinesmena eta ateismoaren aurretiko estadio komuna –
Igurtzi erlijiosoko edo, batzuetan jada zuzeneko esplizitazio konfesionaltasuneko (batik bat, iragan igandekoak), nire aurreko artikuluren batzuek hauspotutako iruzkin-estabaidatxoek abiarazi naute datorren testutxo hau idaztera. Berorretarako, nire tesinak oin harturiko Zubiriren hausnarketak balio ditut honako honetan, besteetan beste, nire irudiko, oso propio eta xehe eman diezaioketelako erantzuna Jainkoaren existentziaren auzigaiari. Egia aitortzera, beste hainbat autore erabil nitzake, hala nola, Tillich, Rahner, Lanfranchi, are azken etapako Heidegger bera ere…, baina Zubiriren aldeko hautua egin dut oraingo honetan.
Hasteko eta bat, eta ur sakon hauetan murgildu aurretik, doala aurrez oin-ohartxo berhar-beharrezko bat. Erlijioaz ari garelarik, bi geruza oso bana bereizi beharko genituzke horretan abiatu aurretik. Bateko, gertakari erlijiosoaz, bere izaera osozkoan eta orokorrean, mintzo gintezke, berau gertakari kultural, antropologiko, filosofiko (teodizea), psikologiko, edo biografiko-existentzial eta unibertsala den aldetik. Besteko, eta aurreko aipatu geruza horretatik ernaturik, deituriko errebelazioak (erlijio profetikoetan) edota antzetsuko den sruti-ak (Indian, baina halaber Ekialdeko beste erlijioetan horrren oso kideko diren termino berdintsuak darabiltzatelarik) luzatutako (eta eureganatutako) deposito aitortuetan oinarrituriko erljio “kanonikoak” dei genitzakeen horiek guztiak ditugu, mundu mailakoak, zein, batzuetan, tokian tokikoak,hala nola: kristautasuna (eta horren barruan: luteranismotik sorturiko ezin konta ahala konfesio ebanjeliko, kalbinismoa, anglikanismoa, kristautasun ortodoxoa, kataroak…), judaismoa, islama, hinduismoa (berau aterki orohartzaile bat delarik), sijismoa, budismoa (hinayana edo mahayana bere soilean, edo tibetarra, edo chan zein zen), konfuzinismoa, taoismoa sintoismoa, jainismoa, antzinako mazdeismoa edo zoroastrismoa, Ameriketako ezin konta ahala erlijio forma bertako, beste horrenbeste Afrikan, zein lurralde horietan erlijio handiak eta bertakoen sinesmenen arteko bat-egitetik sortuiko sinkretismo zenbait…
Ni, baina, oraingo honetan behintzat, deitu dudan lehenengo geruza horri lotuko natzaio. Eta hori garatze edo azaltze aldera Xavier Zubiren hausnarketa ekarriko dut hona, betiere, eta esanda moduan, beste azalpen balekoen artetik bat baino ez dela oso aintzat izanda. Bada, auzigai honen harira, badago Zubiriren pentsamenduan kategoria zeharo-zeharo interesgarri bat: gizakiaren “dimentsio teologala”. Ez gara inondik ere teologikoaz ari, hori erlijio-edukizkoari legokiolako, eta Zubirik gizaki ororen dimentsio antropologiko bati egin nahi dio kontu kategoria hau baliatuta.
Errealitatea den delako horretan sakondu zuen Zubirik, ondo sakondu ere. Bada, horren harira, norberarengan, norbere baitan, errealiate orokor horren zehaztasuna baino ez duen “bere bizitzak” “botere”, “erakarpen”, nolabait edo besteko bat eragiten du. “Botere”, “erkarpen”, “bultzada”, “deia”…dei geniezaioke delako zera horri, baina, eta hau nire ahotiko hitzez, inoiz, maizenean berandu baino lehen, nork bere-berea den bizitzari, aurre egin behar izango dio, eta tranpa eta aitzakiarik gabe jarri behar izango da bere bizitzaren aurrez aurre. Nork, bere bizitzan hau edo beste egin, honelako edo halako izatera ailegatu, hori bazter utzirik, geldiune sakon bat-edo eginda, zera hauen guztien gainean egingo dio galde bere buruari; nora doan, zer benetako etorkizun duen, egiten duen ezerk zentzurik ote duen, zertarako ordura arteko guztia ezdeusterako bidean joan badoa, benetan maite al duen maite duen hori, edo bera berau zinetan inork maite ote duen…Bada hori guztiori, eta sakontasunezko beste zeinbat eta zenbait kontu gehiago ere, barne-bilduko luke Zubiriren “errealaren botereak” (norbere bizitzaren botereak). Indar delako horrek ezin saihestuki dihardu noreberarengan, entzungarri edo hatemangari betiro ez balitzaigu ere.
Onarrizko “kontu eman behar horri” gizaki orok erantzun beharko dio inoziko batean, honela edo hala erantzunda ere, baina betiro erantzun bat emanda. Are, ate-jotze horri erantzute alderako saialdi delako horretan, momentuz erantzuna “stan by” moduko batean utziko balitz ere, bere horretan, bere-berean, uzte hori erantzun modukotzat ere har liteke.
Bereizte-zehazte kategorial hau dugu Zubiriren benetako ekarpen bat, zinez aintzat hartu beharrekoa, gertakari edo egitate erlijiosoa azaltze aldera (gerora berau teismoan edo ateismoan bukatuta). Gizaki ororengan diharduen honi bere “dimentsio teologala” deituko dio Zubirik. Gizaki orok du dimentsio teologala, zeinaren arabera, bere bizitzaren sakonari inoiz kontu egin beharko baitio derrigor, honela edo horrela eginez gero ere. Indar hori, gizaki orori ekidinezina zaiona, eta aipatu dimentsio teologal horretan gauzatua dagoena, “erreligazio indarrak” (religación) eraginda da, Zubiriren esanetan; indar horrek zabaltzen dio gizakiari dimentsio teologala. Indar hau guztiz unibertsala da, eta historian beti emango da, gauden kulturan gaudelarik, edota erlijio batean zein beste batean, edo edozien erlijiotik guztiz kanpo egonda ere.
Erlijioso izatera ailega litekeen hori, ailegatzekotan, erlijiosoaren aurretiko den “teologal” den horretan oinarriturik ulertze zubiriarrari oso intereseko iritzi diote erlijioaren filosofiatik zein erlijioaren fenomenologiatik. Teologala teologitik ondo bereizia hautematen du Zubirik. Teologala gizaki ororen baitan, bere baitaren hondoenean, dihardu modu batez edo bestez; berorrek gizaki ororen baitan egiten du hots. Gerora, berorrek eragingo duen erantzunaren zer-nolakoa honelako edo bestelako izango da, baina hori besterik da. Zerizan antropologikoko gerorako abiaratze delako horrek Jaikoarekin, edota jainkotiar kutsuko-edo dei genezakeen horrekin (Budismo eta jainko aitortu gabeko bestelako forma erlijiosoen kasuetan), egin lezake agian topo, erantzun “teista” ematekotan. Baina ez du zertan; erantzun delako hori baiezkotik ez joateaz gain, apika ez du ezezkora egingo, ziur asko ordura artean aurkituriko arrapostua behin-behinean gogo-betegarri ez izategatik eta, hortaz, erantzuna nolabait zabalik uzte aldera, bere horretan, itxi gabe, uzte aldera egin lezake pertsonak, “agnostizismoaren” kasuan. Ordura artean aurkituriko arrapostuarekin oso konforme ez egote horrek momentuz galderairi berari bizkar emanda egotera ere bultza lezake norbera, eta, horretarako eguneroko faktizitate sogorleari bere burua emanda bizi, “axolagabetasunaren” kasuetan (“indiferentismo”).
Modu batera edo bestera izan emandako arrapostu delako hori, teologalaren bultzada, bere indarra, berenez ematen da, giza mailan saihestu ezina da eta berorretik segi daitekeen jakintzak ez du inondik ere zientifikotik deusik, oso bestelako baita bere izaera, baina ezta beste mutur batera joanda, niretzat eta soilik niretzat baliogarria litzatekeen jakintza bat ere. Errotikako nahikari sakon batek eraginda da, guztiz errotikakoa, eta hortaz, neure nia, neure nitasuna, alderik alde, goitik behera, erabat baldintzatuko du, eta bere zer-nolakoari tonalitate bat edo beste emango dio.
Kontua honela, gizaki guztiek aurre-estadio horretan errealitate bera dute komunean partekatzen, horren ondotik, gerora, erlijosotzat jo litekeen horren alde egin zein ez. Den-denok erlijoso/ez-erlijioso dualtasun horren aurretiko aipatu estadioa dugu partekatzen. Zubirirekin esanda, erreligazioaren indarpean gaude denok. Aipatu gertakari honek, erreligazioak, fenomelogiak hartu ohi zuen abiagunea harago kokatzen du, edo, agian hobeto esatera, honago. Gerakari erlijioso oro, zein horren segidako plasmazioak geneuzkakeen erlijio-konfesioak, hortik bestetik ezin izango dira zinez ulertu; teologaletik bestetik ezin izango dugu erlijiosoaren zentzu guztizkoa ulertu.
Igor Goitia
Sinesmena eta ateismoaren aurretiko estadio komuna
Ur sakoneko testua da. Eta beldur naiz ez naizela gauza ur handi horietan nabigatzeko. Beharbada horregatik, uste dut bizitza ez dela horren konplikatua. Eta konplikatzeak ez dakarrela ezer onik.
Nik ez dut traszendentalitatean sinesten. Uste dut jaio aurretik ezereza ginela, jaiotzen garela, bizi garela, eta gero hil egiten garela, berriro ezereza izateko. Duela 50 miloi urte jaio eta hil zen iratze-landare edo txitxarro baten modura.
Baina ezerezak beldurra ematen dio gizakiari, eta hortik abiatzen dira kuestio traszendental, teologal, teologiko eta are erlijioso guztiak. Ezereza bete nahi edo behar horretatik. Ba ez, bizitzaren zentzuaz galdetzeak nire ustez ez du oinarri handirik: bizitzak ez du zentzurik, bizitza da. Eta kitto, bizitzea tokatzen zaigunean bizi, eta gero agur.
Horrek ez du esan nahi zuk aipatutako indiferentismoan (edo baloregabezian edo hedonismo hutsalean) murgildu behar duenik horrela pentsatzen duenak. Gizakia animalia arrazionala da (batzuk beste batzuk baino gehiago 🙂 ) eta gai da instinto hutsetik haragoko planteamenduak egiteko, eta arrazionala izateaz gainera animalia soziala da; hortaz, beste gizakiekin konpartitu behar du bere bizitza.
Mundu honetan beste gizakiekin interakzioan pasako ditugun bi egunetan etika (etika humanista, nahi bada) eta enpatia izango lirateke nire jokabidearen ardatz. Eta enpatia koherente eta proaktiboa guztiz axolagabekeriaren kontrakoa dela esango nuke.
Hortik gora, diskisizio teologalak eta are teologikoak ez zaizkit interesatzen, uste baitut plano teologiko horrek on baino kalte gehiago ekarri eta ekartzen dizkiola gizakiari. Hipokrisiaren bidetik, gehienetan.
Egun on TTok,
Ez pentsa ur sakonekoa ez den zure erantzuna. Egia da, eta nire akatsa liteke, Zubiriren kontzeptualizazioak, forma aldetik, dena korapilatzen duela eman dezakeela, eta, finean, balizko bizikizun oso abstrakto eta bakanez ari dela eman.
Baina finean, bizipen oso pertsonal, unibertsal eta uste baino sinpleagoz ari gara. Denok bizi gaituena nola edo hala, asko sakonduta, edo ez, buelta asko emanda edo ez, erantzuna bat edo bestea izan.
Zurea testimonio oso benetakoa eta oso iradokigarria. Azkenean zurea. Baina ikusten da kontuari nola edo hala egin diozula aurre eta oso era garbian zara kapaza zure jarreraz kontu argia ematera.
Bestetik, ez nago erabat ados, eta hein batean bai, diozun zerarekin: bereizi egiten duzu bizitzan zeharreko giza mailako kezka garrantzitsuak eta transzendentziaren inguruan den galdera hori. Nire ikusian, sakontasunez ekinda bi kontuei, finean lurzoru partekatu batean daude elkar loturik, baina nire iritzia da. Adibiderako, Jakinkoaren inguruko erantzuna, baiezkoa edo ezezkoa izateak, jada bizitza erdia (edo batek daki askoz gehiago) egina dudala, nire eguneroko erabaki mundutar asko jarrera batekin edo bestez hartzera eramango nau nola edo hala, edo, nire ikusian hobeto esanda, tonalitate nolabaiteko bat edo bestez (zeren azkenean, ez gaitezen engaina, ez naiz mistikoa, eta ñabardura kontuak izango dira, izatekotan).
Zera diozu: “Hortik gora, diskisizio teologalak eta are teologikoak ez zaizkit interesatzen, uste baitut plano teologiko horrek on baino kalte gehiago ekarri eta ekartzen dizkiola gizakiari. Hipokrisiaren bidetik, gehienetan.”
…puff, badakit nondik zoazen eta aurreko batean jada esan nizun moduan agian zurekin bat egiten dut zuk baino gehiego. Erlijioak, eta batez ere, profetikoak (judaismo, kristianismo eta isalama) ideologia handi bailakatu dira kasik hasi eta berehala, eta hortik geroko guztiak. Konplikatua da esaten zer dagoen muinean horietariko edeozeinetan geruza idologikoa kenduz gero….nire testu eta parte hartzeetan oso niretik egin dudan bidetxotik ari naiz, eta bestelako gaiez aritzen naizenetan bezala, botoa dela, norberaren bizikizun introspektiboak direla,…oso nire kaxaka nabil, hori bai, sinesdunaren “plumeroa” ikusten zaidala.
Beno, TTok, besterik gabe, horraino nire iritzia…mila esker, dena den.
Ados, utziko dugu nire azken parrafoa, alderdi hori ez baita zure jardunaren muina.
Alabaina, zure hau ez dut ondo ulertzen: “Jakinkoaren inguruko erantzuna, baiezkoa edo ezezkoa izateak (…), nire eguneroko erabaki mundutar asko jarrera batekin edo bestez hartzera eramango nau nola edo hala, edo, nire ikusian hobeto esanda, tonalitate nolabaiteko bat edo bestez”.
Esan dizudanez, nik ez dut Jainkorik denik sinesten, baina sinestuko banu ez dut uste hartuko nukeenik “erabaki mundutar asko jarrera batekin edo bestez”. Ez dut ulertzen Jainkoaren faktoreak zertan alda dezakeen gizaki etiko eta enpatiko baten jarrera.
Kaixo berriz TTok,
Bada, beste behin erdi ados, erdi ez.
Ondo diozu, gehien-gehienetan sinesduntzat bere burua duten horiek (edo dugunok, ni neu ere) zera honako hau egiten dugu:
-Jainkoa dela atiortu era kontzuptual kasik huts batean, sakonean ideia bat baino ez dugula, kontzeptu bat, errepika dezakegun kredo bat…baina egunean zehar gure barneko sentipen bakar bat ere baldintzatzen ez duena…
-Tamalez, euren bizitza baldintzatzen duen horietariko askoren kasuetan, zentzurik txarrenean egiten du, hau da, ideologia huts bilakaturiko erlijiotik (Klubeetik), besteen gainean egoteko, besteak juzgatzeko, eskuineko politika egiteko,…
-Baina benetan diotsut ( eta ez da nire kasua inondik, idazten dudanetiik hamarrenaren hamarrena baneuka…) zinezko espiritualitateaz ari den batekin topatzen bazara, nabaritzen da, zer edo zer transititzen du. Nik hori bai bizi dudala. Eta ez da nire kasua; nik berbontzikeria baino ez dut…baina horretan ari naiz, inoiz lortuko al dut? Ez dakit.
Ondo segi
Banoa pixkanaka, baina zure hirugarren puntuan diozun hori da, azken batean, ulertzen ez dudana.
Zer ote da “espiritualitatea”. Esan bezala, emango zenidakeen azalpena ur handiegia litzateke niretzat, edo besterik gabe nire ezintasun prosaikoaz ez naiz gai ulertzeko.
Kaxo Tiktok,
Zehaztapen txiki bat nire aldetik.
Gure balio etikoak, nahiz ala ez, kultura erlijiosoarekin loturik daude. Kontuan izan dezagun etika Wittgenstein filosofoak erlijioaren maila filosofiko berdinean jartzen zuela, hau da, zientifikoki, dauzkagun gailuen bitartez, berifikatu ezinezko gauza bat bezala baina beharrezkoa dena eta gizakiari dagokiona. Azken batean, balio etikoak “intangibleak” dira Jainkoa bezalaxe.
Zinez ustekabe ederra, enetako, zuen hiruen arteko elkarrizketa hau eta aitzinetik Igorren artikuluen ondotik gertatu direnak. Eta nun? Zuzeun bertan! Orain arte, horrelakoak ez nituen aurkitzen protestantengan baizik eta zenbait aldiz damutu naiz haien artean ez sortu izana. Hauek, aspaldi danik, katolikoak baino idekiagoak dira horrelako debateei. Haien fedeak tradizionalki toki gehiago uzten dio interpretazio eta dudari. Horregatik ere, iduri du hobeki ihardukitzen diotela nihilismo materialistaren uholde honi.
Eta orain, hemen zuen gaitik erabat urrunduko naiz, baina ausartzen naiz hemen erraitera okasio guti dut eta. Ikuspuntu profano nazional pragmatikoegi batetik, askotan pentsatu izan dut dena pikutara igorri beharrean, fede segurtasun gutiago edo baterekin ere jarraitu bagenu hemen egiten duzuen bezala “erlijiozko” hausnarketa jarrai eta lasai bat ez genituela erabat galduko gure arbasoen gandik euskaraz gain geneukan euskal lotura kultural komun bat.
Ahal bada segi bide horretan.
Txepeleko,
Ez dut Wittgenstein irakurri(ko). Eta nabarmena da ez ditudala diskisizio filosofiko konplexuak gustuko. Galdu egiten naiz, kasu honetan bezala.
Erlijioaz hitz egitean, berez, uste dut “jainkotasunaz” ari garela, definizioz. Eta balio etikoak intangibleak dira, ba bale, baina nire arrazonamendu motzean etika eta erlijioa ez daude plano berean. Non eta balio etikoen multzoa jainjkoa ez den.
PD: ez naiz TikTok, TTok baizik (beno, ez dio inporta, baina tira).
Erabat ados Igorrek artikuluan idatzitakoarekin, nahiz eta erabiltzen duen idazkera ulertzea kosta egiten zaidan. Asko gustatu zait, “…zinezko espiritualitateaz ari den batekin topatzen bazara, nabaritzen da, zer edo zer transititzen du…”. Hori egi handia da. Nik horrelako pertsonekin topo egin dut eta zerbait transmititzen dute, ezin da hitzez azaldu, baina transmititzen duten hori hor dago. Eta pertsona hori une horretan ez zait jainkoaz mintzatu, ez eta erligioaz, bestelako gai arruntetaz baizik. Eta nik hainbatetan gogoa izan dut bapatean “zu fededuna zara, ez?” esateko tupustean, baina oso bortitza eta lotsagabea izan daitekeelakoan ez diot esan. Baina asmatuko nuenaren ziurtasun osoa nuen, une horretan berak egia erantzun nahi bazidan behintzat. “…oso nire kaxaka nabil, hori bai, sinesdunaren “plumeroa” ikusten zaidala”, badirudi fededuna armairuan sartu beharrekoa dela gaur egun, aniztasuna lau haizetara zabaltzen den garai hauetan. Sektak ez dira soilik fededunen elkarteak, ez fededunenak ere badira sektak. Sektaren definizioa “askatasuna erabat mugatzen duen elkartea” da, eta ez hor nonbait irakurri dudana.
Jaungoikoa zer den ez dakigu eta horrek noraezean jartzen gaitu. Lehengora itzuliz eta hemen teologiaz eta erligio gaiez dakienik badela ikusita beti izan dudan jakinmina planteatu nahi dut: ba al da Historian Jesusen antzeko kasurik, alegia, bere piztuera iragarri eta berpiztu denik. Zeren berpiztearen kontua oso erakargarria da… Baina ez dit balio kasu xelebrerik, aipatu diren Neron eta horrelakoak. Kasu serioak nahi ditut. Gero sinetsiko dituzu ala ez, baina kasu serioak dira eta atzean ez dago pertsonai megalomanorik. Ezin da ukatu Jesusen kasua serioa dela, ikerketa merezi duena bederen eta atzean ez dago pertsonai xelebrerik. Jesusen kasua, ondo pentsatzen jarrita, eskandalagarria da. Jaungoikoa plano metafisiko, teoriko batean egotetik, presente egitera pasatzen da. Alde horretatik begiratuta esango nuke kristauek sekulako abantaila dutela, ez dutela beti infinitura begira egon beharrik. Gainerako erligioetako jarraitzaileen inbidia izan beharko luke ,horrela ikusita. Jesusen piztueran sinetsiz gero, hark esandakoak baleko izan beharko luke. Jesusek esaten duenez Jainkoa norbait da, bada. Hori jakitea soilik, aurrerapauso handi bat da. Gizakiak lehenengo aldiz badaki Jainkoa badela eta piztuerarekin demostratuta gelditzen da. Hori sekulakoa da! Ezin da ukatu.
Jonek hitzak:
“Jesusen kasua serioa” da
“bere piztuera iragarri eta berpiztu deniK”
“ez dit balio kasu xelebrerik”
“Gizakiak lehenengo aldiz badaki Jainkoa badela eta piztuerarekin demostratuta gelditzen da “
“Gainerako erligioetako jarraitzaileen inbidia izan beharko luke”
Jonen testu hau oso adierazgarria da sinestun askoren “logikak” nola funtzionatzen duen ikasteko.
Dena den, eta Igorren haria asko ez desitxuratzeko, besterik gabe esango nuke oso urrun zaudela, Jon, Igorrek esaten duenaren muinetik.
Nik uste dut “inbidia” hitza irakurri duzula eta kito, jada jendea sailkatzen hasi zara. Ez da ezer behar gaur egun jendea sailkatzeko. “Inbidia” idatzi nuenean ere jabetu nintzen norbaitek gaizki interprera zezakela. Inbidia diodanean ez dut esan nahi kristauak beste erligioen gainetik daudela uste izan behar dutenik. Esan nahi dudana da, Jesusen piztueran sinetsiz gero, Jainkoaren esistentziaren proba sekulakoa dela. Istoria horrek ia gaur egungo nobela poliziako bat dirudi, ia ukitu egin daiteke. Baina hori bai, sinetsi egin behar. Eta nire galdera zen jakin nahi nuela antzeko fenomenorik beste nonbait Historian gertatu den. Neron piztu zela esaten badidazu… nik zer nahi duzu esatea… Yahve sasiak sutan moduan agertu zela, bai, polita da nahi baduzu. Baina Jesus, bere esistentzia inork zalantzan jartzen ez duena, piztu zela esaten hasi zirenak, lekukoak, testuak idatzita… gaur egungo pertsona praktikoarentzat istoria hau liseritzeko errazagoa da sasiak sutan moduan agertu zen jainkoaren istoria onartzeko baino.
Jon, zure bost esaldi jarri ditut (entresaka eginda), eta azkenekoan baino ez dago “Inbidia” hitza. Kendu, nahi baduzu, azken esaldi hori, eta, beste lauekin, nire balorazioa berbera da.
Jesusen piztuerari buruz, nahikoa eztabaidatu da beste hari batean, eta nik baino datu oparoagoak eman dizkizute han. Ez ditut errepikatuko.
Azpimarratu nahi nuena hauxe da, balio etikoek lotura bat dutela erlijioarekin eta gure kulturaren kasuan argi dagoela hori. Wittgensteinen aipua horren arira dator. Eskerrik asko onartzeagatik balio etikoak intangibleak direla; munduko “konfiantza”k porrot egiten du eta krisi ekonomiko bat gertatzen da. Nolabait giza harremanak balio intangible horien amaraunean kokatzen dira. Balio etikoen inmanentziaren baitan bizi gara. Ez ditugu ikusten, nola edo hala sentitu baizik, eta funtzio bat dute gure munduan, mundua mugitzen dute.
Jon, piztueraz ari garenez geroz, dakidanez piztueraren bi kontzepzio daude eta, nahi bazinu, nahi nuke jakin zein den bietarik zure gustukoena. Ez da, eta sinets nezakezu, tranpa bat.
Lehenean, Jesus osorik berpiztu zen, izpiritu eta aragi, hd, osozko gizon bezala. ez baniz oker hau da haurretan erakatsi zigutena. Kontzepzio honek eskatzen du bigarren mirakulu bat lehena bezain harrigarria: igokundea nun Jesus zeruratu zen aragi eta izpiritu. Hortan gelditu zen jesusen bizi lurtar eta historikoa.
Bigarrenean, piztuera izpirituala zen bakarrik, eta piztueraren ondotik apostuluek ikusi zutena ez zen gizon itxurako Jainko bat baizik, eta Jesusen gorputza hilotza hilobitik desagertu zena zer bilakatu zen bada?
Adeitasunez
.
Kaixo Beñat,
Eta mila esker aldez aurretik, eskertu zure aurreko eguneko hitzak , jakinda ni parte hartzaileetako bat baino ez naizela, baina nire partetik, eskerrak.
Pena da diozun hori,hau da, erlijioaz Edo haren ukazioaz , ezin hitz egitea elkarrekin lasai-lasai, nahiz-eta bakoitzak beti bereari heldu. Gauza oso pertsonalak dira eta horrek karga emozional handia ematen die…baina ez gaitezen engaina, elkarrizketa honelatsukoak berotzen badira, eta errespetu faltako borroka bilakatzen badira, postura, teista zein ateista, ideologia bilakatu direlako da, ez bestegatik. Ez da batere normala, eta Aldi berean betiko kontua dugu.
Mendebaldeko kultura ultra arrazionalarekin(eta ultraideologizatuarekin) du zerikusirik . Indian , esaterako, herri batean Jainko bat eta beste bat gurtzen dutenen artean tirabira badago partekatutako tenplu batean, kapazak dira sortzeko irudi Edo estatua bat aurpegi-erdia jainko batena duena eta beste erdia bestearena. Txinako funeral elizkizun zenbaitetan hiru apaiz mota egon ohi dira (taoista, Konfuzionista eta budista) hildakoak hiru erlijio tradizioetan parte hartu izan zuelako bere bizitzan.
Pentsa Gurean! Exklusibitatea eta bestearenaren gaitzespena da araua eta horrela doakigu. Pena!
“Jon, piztueraz ari garenez geroz, dakidanez piztueraren bi kontzepzio daude eta, nahi bazinu, nahi nuke jakin zein den bietarik zure gustukoena”… Lazaroren berpiztea datorkit burura. Ez dugu aipatu orain arte baina Jesusen piztuerak adinako garrantzia du nire ustez. Lazaroren berpiztea osoa izan zela diote, jendeak ikusi egin zuen lau egunez hilobiraturik egon zen Lazaro berpiztuta. Hau egia bada, nik ez nioke zentzurik aurkituko Jesusen piztuera soilik izpirituala izateari. Eta horri hilobia hutsik aurkitu zutela gehitzen badiogu… piztuera osoa izan zenaren aldeko apustua egingo nuke. Zerbait ikaragarria gertatu zela behintzat garbi daukat. Gizon ezezagun batekin bestela horrelako mobidarik ez da sortzen.
Lazaroren piztuerak Jesusenak bezainbesteko garrantzia duela iruditzen al zaik, Jon?
Bazirudik hasierako kristauen artean ez zegoala iritzi hori. Lazaroren istorioa lau ebangelioetatik bakarrak jaso zian: Alegia, Zubiri teologoak eta Igor Goitia espiritualista astunak hain maitea duten horixe bera. Joanek, berandukoenak.
Mila esker Amonamantangorri zure hitzengatik,
Berriz ere, zehazte aldera, Zubiriano bai, bero obra guztia jorratuta 15 urtetan, ez bereziki San Joan zalea, baina laugarren ebanjelioa den aldetik baita nirea noski. Datoren ziklo liturgikoan pizkunde-iganderako, ederki asko ikusiko duzu zeinen gustora nabilen Lukasen txataleen arten, baina ulertzen dut betiko errepika horrek onik egingo dizula. Ez zait axola. Beti eskertua zure parte hartzengatik, dena den.
Eta espiritualista? Gustatuko bai…saiatua, saiatua
Bestetik,
Berriz ere oso interesgarria Amonamantagorrik luzatzen duen datu hori.
-Lazororen berbizitzea eta ez berpiztea; arraroa da kontua, eta gertarkari bezala ez dago oso presente, ez bada tokatu izan denean bere esanahiaz jarduteko. Amonamantangorrik dioen moduan, bakarrik San Joanen ebanjelioan dago, berandukoena dena, eta historikotasunetik gutxi edo kasik ezer ez duen ebanjelioa
Zergatik dioten ber-bizitze (revivificación)? bere trataera ez oso sakonean, harreta eskaini zaionean kontuari, ez da berpizkunde-berpizkundetzat jo. Jesusena izango litzateke lehendabiziko berpiztea, era kronologikoan bainoago, era izatezkoan.
Bestetik, eta Amonamantangorri jada batzuetan aurreratu digunez, San Joanen ebbajelioa da ebanjelio itxura gutxien duena. Niretzat oso polita, baina urrunduxe ikusten dut Jesus historikotik eta horrek, nire irudiko, ez du horren errakargarria egiten kristaubiderako (espiritualitatea barne), sinoptikoen aldean. Mundu honetako haragizko Jeusengandik abiatuta ulertu ohi dut beti nik Jesus (barkatu, biok, desbideratze hau)
Mila esker eta ondo izan
Kaixo Jon,
Zerbait gertatu zela oso izan litekeena da zeren ilusio kolektiboak nekez bultzatzen ahalko bailituzkete apostuluak mundu guzia kurritzera haien bizitzaren irriskuan, diru edo boterearen eragingarririk gabe. Pentsatzen ahalko ginuke islamaren zabaltzeari baina kasu horretan bazen interes poltiko militar bat kristauek ez zutena.
Piztuera osozkorako zure interpretazio klasikoari dagokionez, laster egin dut inkesta azalezko bat interneten bidez eta iduritzen zait adostasun argirik ez dagoela zeren testuek hainbat aldiz erran baitute berpiztea ondoko Kristo diferentea zela, apostoluek ez zutela beti berehala ezagutzen, sartu zela bortarik gabeko etxe batean eta iduriz “nunahikotasun”eko dohain bat zeukala. Horregatik aipatzen dute “laudoriozko gorputz”a. Gorputzaren hilobiko desagerpenari dagokionez esplikazio prosaiko batzuk badira iduriz.
Ez zaitut batere kontraesan nahi baina bakarrik misterioa gelditzen dela eta luzaz geldituko seguraz ere.
Adeitasunez.
“Niretzat oso polita [Joanen ebangelioa] baina urrunduxe ikusten dut Jesus historikotik eta horrek, nire irudiko, ez du horren errakargarria egiten kristaubiderako (espiritualitatea barne), sinoptikoen aldean. Mundu honetako haragizko Jeusengandik abiatuta ulertu ohi dut beti nik Jesus (barkatu, biok, desbideratze hau)”.
Harritzekoa, nork eta aurreko batean ANTONIO PIÑERO gomendatu izan duen lagun berberak orain lotzea “Jesus historikoa” eta “Kristaubidea”. Alegia, batek Antonio Piñero bat ezagutu ondoren, segi dezakeela YEXUA BAR YOSEF berreraikia KRISTAUBIDEArekin lotzen.
Egiatan? Ba aurrera. Jesus historikoaren aldera hurbildu nahi ezkero, lehenik eta behin, erdain zaitez. Prepuzioa ebaki. Mesedez, silex edo suharri esaten zaion harrizko aizto tradizional batez, ez bisturi modernoaz.
Ondoren, ikas itzazu buruz Levitarrak dakartzan 600 arau baino gehiago, jan ditzakezun jakiez, jantzi ditzakezun oihalez, purifikazio errituak, zer egin alaba ezkongaia haurdun gelditzen bazaizu… Jesus historikoa den-denak betetzen saiatzen zen, kosta ahala kosta.
Baita ere, sinestu beharko duzu Israel dela herri guztien buruzagi izatera deitua, ez nahitaez orain, baina egunen batean bai. Laburbilduz, auzune ultraortodoxo batera bizitzera aldatuko bazina, akaso hurbil zintezke “mundu honetako Jesus haragizkoaren” bizimodu eta kosmobisiora.
Zuen umea, senide batena edo auzo batena ikus dezakezue estufari “Gaixtoa, gaixtoa” errietan, erre egin diolako. Ba zuek gauza berbera egiten duzue, baina eskala kosmikoan.
Amonamantagorri, pertsona errea.
Iruditzen zait erlijioa ikuspegi zabalagoaz ikusi behar dela eta noski ez lezioak ematen hastea, sinestuna ez izanda sinestuna danari. Erlijioa pentsaera bat da honera etorri dena mendeen segida eta gero. Jesus historikoak berak banaketa bat egiten zuen mundu hau eta “beste” munduaren artean. Eta noski ez gaitezen listoegiak izan eta ez dezagun pentsatu gaurko ideologiek “beste” mundu bat aurre ikusten ez dutenik: progresoa, sozialismoa, komunismoa…
Hamaika klasetako milenioak asmatu dizkigute gaur egungo askatzaile politikoek. Historiaren etorkizunean kokatu “beste” mundu horiek edota heriotzaz hara jarri, berdin dio. Bi kasuetan ebaluatu ez daitezkeen fenomenuetaz ari gara. Baina, noski, lehenak, erlijioak, uste du “beste” mundu delako hori bizi dugunaren gainean eta barnean dabilela. Inmanentzia deitzen zaio horri.
Jesus historikoak drama sakro bat bizi izan zuen eta drama horren emaitza da kristautasuna. Kristauak Pasiotik hasi ziren beren kondaira kontatzen. Eta kondaira hori Itun Zaharraren jarraipen bezala ikusten zuten. Gaur egun hori guztia nola ulertu daiteke? Era berean, jakin badakigu Progresoaren ideologia guztiak judeo-kristautasun sekulartu baten ondorio direla. Hau da, gure egungo gizartea, hein handi batean, kristau erlijioaren ondorena da. Orduan bi gauza horiek berezi beharko ditugu, kristautasunaren gaurkotasuna eta bere eragina.
Amonamantagorri, ni horrelako errespetu falta ab hominem-ekin ez naiz sartuko.
Horretarako bilatu beste pertsona bat.
Har bedi nire mintzaera zakarra nahi den moduan. Baldin norbaitek “mundu honetako Jesus haragizkoaren” bidea jarraitu badu, estudiatu beharko I mendeko adar fariseuko judaismoa, “Tenperatura mesianiko altuko” (Puente Ojea) garai haietan praktikatzen zena. Hura baitzen Jexua Bar Josef historikoaren fedea. Harengatik bizia emateko prest zegoen. Baita eman ere.
1) Igor, diozu: “Mendebaldeko kultura ultra arrazionalarekin(eta ultraideologizatuarekin) du zerikusirik . Indian , esaterako, herri batean Jainko bat eta beste bat gurtzen dutenen artean tirabira badago partekatutako tenplu batean, kapazak dira sortzeko irudi Edo estatua bat aurpegi-erdia jainko batena duena eta beste erdia bestearena. Txinako funeral elizkizun zenbaitetan hiru apaiz mota egon ohi dira (taoista, Konfuzionista eta budista) hildakoak hiru erlijio tradizioetan parte hartu izan zuelako bere bizitzan. Pentsa Gurean! Exklusibitatea eta bestearenaren gaitzespena da araua eta horrela doakigu. ”
Ez dakit e, baina uste dut aipatzen duzun Indian eta mendebaldekoak ez diren beste hainbat lekutan hilketak barra-barra direla erlijio kausaz. Eta mendebaldean bertan hain “ultrak” ezin omen ginen garaian ere, zer esanik ez, milaka. Hain zuzen bereziki ikuspegi erlijiosoak ekarri izan duelako gizaterian “esklusibitatea eta bestearenaren gaitzespena”.
Arrazoia bada erlijioa horrela ulertzean ultraideologizatu egiten dela, nahikoa zenuen adjektibo hori bakarrik jarriz (ultraideologizatu). Bestela uste dut zure argudioa herren geratzen dela (ultraarrazionalen ondoan ez duzulako ultraerlijioso jarri).
2) Igor, hau ere esan duzu: “Zergatik dioten ber-bizitze (revivificación)? bere trataera ez oso sakonean, harreta eskaini zaionean kontuari, [Lazarorena] ez da berpizkunde-berpizkundetzat jo. Jesusena izango litzateke lehendabiziko berpiztea, era kronologikoan bainoago, era izatezkoan.”
Berriro ere nire arrazonamendu-gaitasun motzagatik, galduta nago, ez dut ezer ulertu. Berpiztea ez al da hilda dagoena berriro bizira itzultzea. Zertan dira desberdin Lazaro eta Jesusena.
Arrazoia bada Joanen ebanjelioa “urrunduxe” dagoela “Jesus historikotik”, bale… ea Jonek irakurtzen duen argudio hori, ebanjelioei atestatu kategoria ez emateko.
3) Txepeleko, parekatzen badituzu, batetik, lortu nahi diren etorkizuneko helburu eta egitura ideologikoak, desiderata sozioekonomiko/politikoak eta, bestetik, erlijio batzuek predikatzen duten “heriotzaz harako beste mundua” edo izaki/gertakari “sobrenaturalak”… horiek parekatzen badituzu, argi dago ezingo dugula eztabaida bat mantendu plano berean.
Ttok:
Demostratu nahi nuen gauza bakarra zera hauxe zen, ideologia sekularrek “beste mundu” batean sinesten dutela nahiz eta beren iragarpenean beste mundu hori mundu honetan egon. Baina Marxek sozialismoa edota komunismoaz jarduten duenean, etorkizuneko denbora ez-existente batetaz ari da deblauki. Hain juxtu kristauek hil eta gero zerura ala infernura joango garela iragartzen duten bezala.
Pentsa, Marxek berak eta marxistek beraiek subjektu mesianiko bat dute beti buruan, munduari iraultzaren bidez buelta emango dion subjektu oromundutarra, beti osatzeko bidean, beti kapitalismoaren zirrizkuetan bor bor ari diren kontraesanen sasoiaz hornituko dena. Ideologiak berez du logika hori eta erlijoari bakarrik egoztea erredukzionista xamarra gerta daiteke.
Bizi eta perzibitzen dugun dimentsio honetaz hara badago beste dimentsiorik, eta hori horrela da. Erlijioek mistika dute horren adierazgarri. Ulertzen dut zu beste asko bezala bizi dugun ustezko ezaguera batetara lotuta zaudela. Baina horretaz hara beste zer edo zer egon daitekeela pentsatzea eta mendeen bidetik etorritako sinesmenak aintzakotzat hartzea gauza logikoa izan daiteke.
Barkatu, baina ez, desideratum edo helburu soziopolitiko bat eta erlijioen beste mundua ez dira plano berekoak, eta ez zait logikoa iruditzen bi planoak parekatzea.
1) Nire ideial soziopolitikoak hau eta hau dira, eta hau eta hau eginez hori lor dezake gizarteak etorkizunean.
2) “Beste mundu batean” izaki sobrenatural batzuk daude. Hildakoan izaki horiek ezagutuko ditut.
Bai, “dimentsio” bereko afirmazio eta usteak dira, bai.
Erabat ados Txepeleko eta oso egokia adibidea.
Ttok, ulertu uste dizut, baina gauzak ez dira horren sinpleak, Dena delako egingarri den “ismo” delako hori, potol handi utopiko baldina bada, kontuz! (pentsa dezagun gure XX.mendeak utzitako dramak). Ez bazaizu “sobrenatural” iruditzen errealitea den modukoa ukatzea, inoiz beteko ez den arkadiaren ilusio sektarioan bizitzea…Hau da, Jeremias profetaren bertsio sekularizatuak bizi ditugu egun eta bizi izan ditugu XX.mendetik. Hainbat eta hainbaten bizitzen beste nonbait dagoelarik.
Nik ulertzen dut, askotan, begi-bistakoa da nekez ikusten dena.
Igor, ondo asko seinalatu zuen: erlijio handi bilakatu ziren askotan ideologia handi, eta alderantzira, orain, batzuetan, baita gurean ere, ideologia handi erlijio. Zakur bera beste lepokoz? Gizakia, Ttok, gizakia!
“
Ugaran, barkatu, baina ez,
Malabare filosofikoak egingo dituzue, dena “horren sinplea” ez dela esango duzue, baina aurreko mezuan aipatu ditudan bi plano horiek EZ dira parekagarriak.
Ez gara Amerika deskubritzen ari….marxismoa teodizea sekularizatu bat baino ez da…
Begiratu bestela, gureak eman duen azken aldiko pertsonarik interesgarrienetarikoa izan litekeen Txillardigeren hitzak, Igorrek, aspaldiko arikuluren batean jaso zuena:
(marxismoari buruz): “nik ez dut erlijio bat utzi beste batean sartzeko”
Normala iruditzen zait inondik ez ikustea.
Zuk uste kristianismo ideologizatu batean murgildurik bete-betean dagoen batek berea ideologizatu ikusten duela? Inondik ere ez!
Baina berdin “ismo” sekularizatu batetik edo horren gertutik bizi izan den batek.
Hori da hain jsutu ismo potoloel (Idpot, Segurolarekin esanda) dutena.
Ez nauzula filosofikoen tranpa horretan erorraraziko.
EZ dira plano berak.
Kontrakoa ere zuk lortzea ez duzu espero izango?
Plano berak dira, Ttok, zuk nahi ala ez. Ez kasu batean (erlijioarenean) eta ez bestean (ideologia mesianikoenean) beren helburuak ezin daitezke dauzkagun bitarteko materialekin ebaluatu; ezin daiteke ebaluatu Jainkoaren Erreinua eta Paradisu-Infernua; ezin daiteke ebaluatu biharko sozialismoa eta komunismoa, beti bidean baidaude, ideal gisa. Beste mundu batean daude, ente “sobrenaturalak” dira, naturaz gaindikoak, ez baitaude hemen, ustezko etorkizun pinpirin batean baizik.
Baina horrelakoa da gizakumea, ezin bizi da mundu honetaz aparteko promesa baten lilurarik gabe, eta normala da, heriotza, oinazea, zapalketa, sufrimendua dituelako mundu honetan mehatxu.
Bizi dugun mundua eta bizi ditugun progreso ideologiak erlijio balio eta ideien emaitza dira eta izaera hori ageri dute.
Izaki eta egoera sobrenaturaletan sinesten baduzu, konforme, baina norbaitek horren zentzugabekeria seinalatzean, ez etorri zure sinesmena besteren ideologiekin konparatzen, ezerez argudio balitz bezala.
“Nik Jinkoan, ama birjinan eta berpizkundean sinesten dut” eta, zer dakit, “klase-borrokan, materialismoaren eta giza aldeketen dialektikan edo auskalo zertan sinesten dut” EZ baitira plano bera. “Teodizea sekularizatu” moduko izendapen ezin politagoak erabilita ere.
Lehen esan bezala, bizi ditugun hiru dimentsioetaz aparte, beste dimentsio bat dago, laugarrena, “sobrenaturala” deitzen zitzaiona eta gaur egun laugarren dimentsioa dena, matematikoki konprobatua. Hau da, ez gara bizi lege mekanikoen azpiko unibertso batean, beste gauza ezin tajuzkoago batean baizik. Lege zientifikoak ez dira zurrunak.
Plano berdinan dira Amabirjinean sinestu ala Komunismoan sinestu, beste denbora-dimentsio batean dauden helburuak direlako eta ezin ebaluatu daitezkeelako gaurko egunean. Non dago komunismoa? Etorkizunean. Nola ebaluatu daiteke? Ez daukagu bitartekorik, sinesmen huts bat da, zenbait sinesleen garunetan. Komunismoaren Jainkoan sinesten dute, eta ez dakite. Gaixoak. Hori alienatua egotea da.
txepeleko, ideologiek lortu nahi dituzten etorkizuneko balizko egoerak “Beste mundu batean daude, ente “sobrenaturalak” dira” esatea (Jainkoaren, Walhallaren edo Apoloren pareko sobrenaturaltasunean daudela esateko, alegia) TRANPA dialektikoa da. Bueno, zuzenean gezurra da.
Ttok, ideologiak historizistak dira, pentsatzen dute historiak helburu bat dutela. Horri teleologia deitzen zaio. Horrek suposatzen du uste dutela historia aurreikus dezaketela. Hau da, historia helburu batera doala, komunismora, fatxismoara, inperio espainolera… Ba hori sinesmen erlijioso sekularizatu bat izatea da, sinesmen erlijiosoaren beste-mundutasuna etorkizunean jarriz, hau da, plano berdinean, ezin ebaluatu daitekeen planoan.
Egungo jende askoren arazoa (zurea, adibidez) hori da, pentsatzea konfesionalki erlijioak ukatzen dituelako ez duela erlijio zantzurik. Bai nik demostratu bezala, ideologiak erlijioaren zantzu bat dira. Gertatzen dena ez duzula horren kontzientziarik. Eta ihes egin nahi diozu esaten dudanaren logikari “tranpa dialektiko” bat dela esanez. Oker zaude, Ttok.
Argi dago ez dugula elkar ulertuko. Gu bai ari garela bi plano desberdinetan eztabaidatzen.
Zu pozik zaude sinestun (erlijio sinestun) ez garenoi “erlijio zantzuak” bilatzen, izaki sobrenaraletan sinestearen irrazionaltasuna diluitzeko. Eta parekatzen dituzu, sozialista batek buruan duen gizarte ideala eta, adibidez, Walhalla.
Ondo da.
Baina ez.
Ni ez naiz sinestuna, baina halako interes bat dut sinestunen logika ulertzeko eta berari hurbiltzeko, uste dudalako beraietatik sinestunon ez garenon gauza asko errekonozitu daitezkeela.
Eta egia da, parekatzen ditut Walhalla, Jainkoaren Erreinua eta Milenio sozialista eta komunista, plano berdinean daudelako, denbora ezin atzeman batean. Pentsatzea historiak zentzu bat duela (komunismora garamatzala, adibidez) zera pentsatzea da, “jainko” bat dagoela historia gidatzen, lurralde pinpirin batera eramango gaituena.
Arrazionaltasun paradigma jakin batean gaudelako gauza bat (komunismoan, sozialismoan, sinestea) normalagoa iruditzen zaigu bestean, Jainkoan, sinestea baino. Ba plano berdinean daude, zuk nahi ala ez.
“Pentsatzea historiak zentzu bat duela (komunismora garamatzala, adibidez) zera pentsatzea da, “jainko” bat dagoela historia gidatzen, lurralde pinpirin batera eramango gaituena.”
Ez dakit, baina nik pare bat komunista ezagutzen ditut eta inork ez du uste komunismora garamatzanik historiak. Nahiko lukete (ideal hori dutelako), eta horren alde lan egingo dute. baina, oraingoz behintzat, argi dute historia ez duala horretarantz, “jainko”rik ez dagoelako.
Eta, gauzak errepikatzeko jokoan jolasean ari garela dirudienez, ezango dizut ideal hori eta Walhalla ez daudela plano berean.
Ezagutzen dituzula komunistak eta ez dutela pentsatzen historiak komunismora garamatzala? Ba orduan ez dira komunistak, adarro jo dizute. Marxek eta Engelsek historia komunismora garamatzala pentsatzen zuten. Irakurri nahi baduzu Komunista Manifestua, oso liburu erraza eta mehea da. Hor ikusiko duzu komunisten pentsaera, munduaren akaberan komunismoaren milenioa gauzatuko dela, Walhallan Wotan eta Walkiriak dauden bezala.
Ba adarra joko zidaten, euskaraz mintzo ez diren abertzaleek eta lagun hurkoa maite ez duten kristauek bezala. Baliteke.
Aspaldi irakurri nuen Manifestu Komunista, eta ez dut gogoan gizarte eredu berri hori bai ala bai gertatuko zela dioenik.. Baina ados, zuk nik baino hobeto aztertu dituzu gai filosofikoak, eta onartzen dut Manifestuaz diozuna hala dela.
Batetik esango nizuke, ia ez dagoela munduan hori gaur egun sinesten duenik ideal politiko batez harago.
Baina beno, ba hala balitz ere, gizartea etorkizunean halakoa edo bestelakoa izango dela sinesten duena ERE ez dago Walhallan sinesten duenaren plano berean. Lehenak gerta litekeen zerbait bai ala bai gertatuko dela sinesten baitu (gizartea joan daiteke ideal hori betetzera edo ez… seguru aski ez da gertatuko, baina milaka posibilitate gertagarrietatiko bat da… ez da sinesmen irrazional bat), eta Walhalan sinesten duenak sinesten du zerbait irrazionala. Sobrenaturala, hau bai.
Eta munduko ideologia gehienak ez dira gertagarritasuneko “sinesmenean” mugitzen. Ideal bat pertsegitzen duten pentsaerak dira, besterik gabe (marxismoaren ezaugarri horri lotzea, berriro ere, tranpa dialektikoa da).
Manifestu komunistak historiaren akabera irudikatzen du. Bertan bi klase sozial globalak elkarrekin borrokatu egingo dira eta bata bestearen gainean jarriko da edota bestela mundua desagertuko da borroka horren ondorioz. Gutxi gora behera Azken Sugerik gabeko Ragnarok bat imajinatu zuten Marxek eta Engelsek.
Ulertu behar duzu “etorkizuna”, “beste mundua” bezainbesteko lurralde ukitu ezina eta ez-erreala dela. Plano berdinean daude, nahiz eta zu tematu ezetz, ez direla. Komunismoa gertatu daiteke Walhalla bezainbeste,. Munduaren azken atsetan Iraultza Globala ala Ragnarok-ko Patuaren Sugea azalduko, gauza berdina dira. Geratzen dena hauxe da, oraindik jende asko dagoela komunismoan sinesten duena ba ideologia horri horrelako martxamo “zientifikoa” eman zaiolako. Eta hori, noski, sineskera hutsa da, aingerutxoetan sinestea baino farragarriago (azken batean aingerutxoan sinesten duenak ez du uste zientifikoa denik eta marxistek ordea sozialismo zientifikoan sinesten dute).
Erlijioa ere ideal bat da. Ideal primigenioa. Ideologiak ideal bat dira. Horretan ados.
Ostras, ondo irakurri beharko dut manifestu hori (seguru asko, ez nion jaramon handirik egingo, edo ez nuen amaituko).
Dena dela “Komunismoa gertatu daiteke Walhalla bezainbeste”… Ba ez.
Begira, nahiago baduzu karikaturara joko dut: xelebreren batek sinestu dezake txinatarrek mundua konkistatu eta txinatar ez garen guztiak akatuko gaituztela, ordena alfabetikoari jarraituz. Gero munduko zuhaitz guztiak moztu eta milaka kilometroko dragoi erraldoi bat eraikiko dutela, eta gero bonba atomikoekin dragoia txikituko dutela, eta postre modura azken bonbekin mundua suntsituko, txinatarrak zoratu direlako edo besterik gabe bizitzeaz nazkatu direlako. Akabo mundua. Munduaren akabera hori absurdoa da, baina milioka milioika mundu-akaberen artean, gertagarria da hipotetikoki.
Ba (segi dezagun errepikapenaren jolasean), Walhalla eta hori EZ daude plano berean.
Imajinazio galanta duzu, Ttok, benetan, eleberriak idatzi beharko zenituzke. Ez naiz harritzen horrelako imajinazio potente bat eduki eta gero, zuretzat sineskera erlijiosoek ez eraginik izatea. Imajinatu dezakezuna edozer mitologia baino fantastikoagoa da, benetan….
Komunismoa gertatu daiteke Walhalla bezainbeste? Ez dakit oraindik mitologia nordikoan sinesten duen baten bat dagoen (uste dut badagoela) baina honek gutxienez berifikatu ez daitekeen fenomenu batean jartzen du fedea. Komunismoa, ordea, praktikatu da, errealitate ustel eta odoltsu bat sortu du eta halaere komunista piloa dago uste duena bere etorkizuneko gizartea, halarik ere, oso polita izango dela. Beraz, Walhallak puntu gehiag dauzka komunismoak baino egia izateko.
“komunismoa praktikatu da” esaten duzun bezain beste esan lezake beste edonork “kristautasuna praktikatu da” eta gizakiak haien izenean eragindako kaka pila aireratu. Horrek bata deskalifikatzen badu, bestea ere bai.
baina ni ez naiz gizakiaren berezko izaera txapuzeroaz ari, ideologiek eta erlijioek duten sinesmen planoez ari naiz. Eta ez, EZ dira parekagarriak.
Kristautasuna erlijio bat da eta bere praktika beste mundu batean dago. 1648tik honera ez da kristautasunaren gaineko gerrrarik gertatu. Komunismoa mundu honetako erlijio bat da eta gizarte komunistak sortu dira. Baditugu oraindik eta badakigu zer diren eta halaere komunismoan sinesten duen jende piloa dago.
Kasu honetan, kristautasunak heriotzaz harago jartzen du esperantza. Hori ezin daiteke berifikatu. Sineste arazoa da. Komunismoak ordea sinestea praktika soziopolitiko batean jartzen du. Jakin badakigu zer gertatu den Txinan eta Kuban. Ez, ez daude plano berdinean, kristautasunak eta Walhallak puntu gehiago dauzkate komunismoak baino.
“Kristautasuna erlijio bat da eta bere praktika beste mundu batean dago”
hori ederra, hori bai ez nuela espero gai erlijioso-filosofikoetan aditua den baten aldetik..
ze kristo (inoiz baino egokiago esapide hau) ari dira ba egiten, egunero eliztarrak mundu honetan. egon daitezela isilik eta geldi beste mundura iritsi arte, eta han praktika dezatela nahi dutena.
PD: 1648 aipatzea broma txar gisa hartuko dut nazional-katolikoen lakra jasan zuen herri honetan.
Historia piska bat ikasi, 1648 honera ez dago gerla erlijiosorik kristautasunaren kontura.
20 mendeak ordea ideologia erlijio ordezkatzaileen sarraskitegia ekarri digu, komunismoak, fatxismoak, nazismoak eragindako unibertsoa.
1936ko gerra ez zen erlijiosoa izan, gerora eliza katoliko “españolak” eman nahi izan zion izaera hori. Gerra horretan sinesten ez duzun euskal eliza bortizki erreprimitu zuen. Ikastazu gure herriko historia pixka bat mesedez.
Marra horren garbi botatzea, ez dakit ba. Historia pixka bat ikastea gomendatzen didazu: historiaz ikasiz gero, jakingo duzu 1648an amaitu omen zen gerra klase horietan ERE erlijiozkoak ez ziren bestelako arrazoiak ERE bazirela (maiz beste interesengatik bandoz aldatuta eta abar).
Historiografiak onartzen du geroko beste gerra askotan izan zela konponente erlijiosoa. Eta, esan gabe doa, gerraz kanpo erlijioaren izenean hildakoak… zer esanik ez.
(1936koaz: hemengo apaiz nazionalisten bizitakoa ondotxo dakit, historia liburuetara jo gabe. Eta tira, zer ekarri zuten “garaileek”, ba arrazoi erlijiosozkoa ez zen gerra horren garaileek ekarri zuten katolizismoa ez zen oro deuseztatzea, sinbologia eta moral katoliko oro inposatzea…Kuriosoa da zeinen arraroak diren eliztarrak, sekula ez daude eliza agintariekin ados, baina segi hortxe)
Artikulua honek ez, aurrekoak uste dot, baina…
Askotan teorikoegi izateagatik-ero urlergarrixa ez xat eitten Igorpena.
Askoz hobea debatea.
Eta ehun Praile berrehun potro!
Ttok ez bada sinesduna…Joe! Ostras
Westfaliako pakea eta gero gerra konfesionalki erlijiosorik ez da gertatu Europan. Hori da puntua.
Garaileek euskal eliza apurtu nahi izan zuten, hemengo apezpikuak, Mateo Mugikak, ihes egin behar izan zuen, ehunka erlijioso euskaldunek desterrua bizi izan zuten. Eta halaere Francok ez zuen euskal eliza apurtzerik izan. Hor daude Barandiaran, Arizmendiarrieta, Setien eta beste.
Kuriosoa da zenbait euskaldunek euskal elizari dioten begirune eza. Ni ez naiz katolikoa baina euskara eta gizartearen alde egin zutena onartzeko kapaza naiz.
Ez esan hori Txepeleko!
Ze…hori esanda igoal Ttoken Euskal Herri zikiratuan dau sinisten, ondo sinetsi be, horretarako 60ko hamarraldixan zerotik (ex nihilo moruan) hasittako Euskalerriaren arkadia sozialista asmauta.
Hori ez dou sinesmen erlijioso sekularra!
Kuriosoa gero ez-sinisdun bezalako Txepelekok ez-sinisdun usteko mistiko sekular bezalako Ttoki bere lozorrotik esanarazten. Ondo.
Eta biok Elizatik kanpokoak, kontuz-ojo!
Apaizak, badakizue, haurrei izugarrikeriak egiten zizkieten izaki mitologiko horiek.
Kontuz! Batzuek diote oraindik ere badirela…
Apaizak?…apaizkeria asko, nonbait, eta monsergagile asko!!!
Benetako ateoak nahi ditut nik.
Eta sermoi gutxiago
” Euskalerriaren arkadia sozialista ” ????? Nondik atera duzue horrelako ezer….Noiz markatu ditut nire preferentzia politikoak?
Ni laikotasunaren aldekoa naiz, asmamen sobrenatutalak ulertzen ez dituena, eta bereziki erlijioen kontra baino gehiago naiz antiklerikala.
Hemen saiatu naiz azaltzen izaki sobrenaturaletan sinestea eta ideal politikoetan (edozein dela ere, ez bereziki sozialismo-komunismoa) sinestea ez dela gauza bera.
Horri sermoia deitzen badiozue, ba aurrera.
txepeleko, euskal elizak arlo askotan egin duena ez dut nik kritikatuko, baina bai kritikatzen dut egitura eliztar baten azpian egoteari lehenespena ematen diotela “jesusen mezuari” baino.
Ttok, “Ni laikotasunaren aldekoa naiz, asmamen sobrenatutalak ulertzen ez dituena, eta bereziki erlijioen kontra baino gehiago naiz antiklerikala”…
Eztakit neuk horren garbi zeren aldekua nazizen, argi dakatena zeren kontrakua. gauziak horren argi eukitzearen kontra.
Igoal ezta hori ere, igual zure fede sendoari nioke nik inbidia batez be, alegia “ziurtasun ultranatularetan” sinismen oso izaiteari. Hori da uste osoa hori! gustatuko! (
“gauzak horren argi edukitzearen kontra”… Bai, nik oso argi dut Apolo eta Walhala ez direla existitzen.
Ondo askuan laga dostazu zeinen ziur bizi zaren zueu! Inbidiagarrixa benetan zure ziurtasuna! (fede mozorrotua, fan eta jakin!)
Gora dudia!
Eta Igorrekin bat, “ismo” guztixei kaña! Baita ismo-tan bukatutako erlijioei!
Bai, noski, gauza batzuk ziur ditut, beste batzuk ez.
Bizitzarako inportateenak, sakonenak,….argi diuttuzula ikusten dot. Inbdiagarrixa gero!
Baina marxismo moruko idologixa absoluta eta totalizantiak sinesmenak ez diralako duzun zirutasunari, ostera, inbiridiarik bapez!
Konforme ba, gauza batean inbidiagarria naiz, eta bestean ez. Konforme.
Ironiak harrapaketia ez da oso zurea. Hor be inbidixarik ez!
Horretan ere ez didazu inbidiarik. Konforme ba.
Saiatu zara, baita gogor saiatu ere, erlijioak sobrenaturala deitzen duena eta ideologiak etorkizuna gauza berdina ez direla frogatzen. Nire ustez, ez duzu lortu. Sobrenaturala denboraz gaindiko denbora bati deitzen baitzaio eta horixe baita ideologientzat etorkizuna, beren idealaren gauzapena, milenioa, sozialismoa, komunismoa… Mundu honetatik kanpoko ikuskizun mistiko bat, azken finean.
Euskal elizari dagokionez pozten naiz ikustea onartzen duzula euskal elizarik badagoela. Eta ekarpen honak eman dizkiola gure herriari. Laikoa naizenez gero baina era berean euskaltzalea ez nioke nik muzinik egin nahi gure herriaren nortasunerak hain garrantzizkoa izan den egitura.
Zure ustez gauza bera dira, nire ustez ebidenteki ez. Beraz ideologiaren ideal batean sinesten duena eta Apolon sinesten duena gauza bera dira zuretzat, eta nire ustez ebidenteki ez.
Eta, nola aspaldi xamar argudio berririk ez dugun mahai gainean jartzen ez zuk ez nik, errepikapenaren jolasarekin aspertuxea nago oraintxe.
Apolo erlijio baten objetu pertsonala da baina badu ere islada dimentsional bat, beste mundukotasuna eta beste mundukotasunak eternitate ideiara garamatza. Idealetaz mintzo zarenean jada dimentsio horri deitzen diozu, giza abstrakzioak deitzen duen dimentsioa. Hor bizi da “sobrenaturala” deitzen diozuna eta han berdin dira milenio komunista eta Walhalla.
Beste denbora batean kokatzen dira, oraingo denboratik aparte. Noski, zuri irudituko zaizu bata bestea baino “arrazionalagoa” edo “egizkoagoa” dela, baina logikak esaten ditugu ezetz. Apolo, azken batean, indar natural baten personifikazio bat da eta demagun komunismoa, gizarte ideal batena. Tipo batzuk esango dizute, bai, komunismoa lortu liteke, partido honetan sartu, egin borroka… Baina hori fede hutsa da, erlijioarena bezala.
Oso gustora zurekin eztabaida, Ttok, ondo izan.
Komunismoa proiektu politiko bat dela esango nuke. Ez dakit Marxek duela mende eta erdi zer esan zuen, baina gaur gaurkoz proiektu politiko bat da. Batek pentsa dezake mundu justu bat izateko bide bakarra dela, baina proiektu politikoen esparruaz ari gara. Pentsa dezake iraultzaren bidez bakarrik dela posible, lider batek bultzatuko duela… Eduki dezake talde jokabide sekatrioa, nahi baduzue. Baina proiektu politiko batez ari gara. Proiektua, alegia, etorkizun posible bat, desiragarria batzuentzat.
Kristautasuna siniste bat da, orainaldiari dagokio. Ez da proiektu bat. Gauzak modu batekoak direla pentsatzea da. Ez dagokio esparru politikoari, baizik erlijiozkoari. Kosmogoniari.
Ez, ez dira esparru berekoak. Nahiz eta talde jokabideak, liderren jarraitze itsua, etab. bietan eman daitezkeen.
Bestela, esan genezake ere futbola erlijioaren esparru berean dagoela. Alegia, kristaua izatea athletic-ekoa izatea bezala litzateke. Adib. batek esango luke: “Ni kristaua naiz”, eta besteak: “Ba ni, komunista”; Hirugarrenak, “Ni, Athelick-ekoa”.
Zeren, izan liteke bat kristaua eta komunista, edo musulmana eta Athletic-ekoa, edo Errealekoa eta Athletic-ekoa…
Itxoin, ni ere nahasten ari naiz eta… karkarkar!
Hara, nik lege zaharrean sinisten dut, nahiz eta ez naizen PNV-koa, ez karlista, ez tradiziozalea… Esan nahi dut, kasu egiten badiogu esaera zaharrari, “izena duena, bada”. Alde horretatik, ezin esan dezakegu Olentzero existitzen ez denik. Olentzero existitzen da: pertsonaia mitologiko bat da. Mickey Mouse ere existitzen da: marrazki bizidunetako perstonaia bat da. Orduan, maila horretan ere esan genezake kristauen jainko hori, Jaungoikoa deitua, existitzen dela, noski.
Baina Marx beste maila batean existitu izan da, pertsonaia historiko den heinean. Bere ekarpenik handienetako bat ekarri nahi dut gogora: “Hauek dira nire printzipioak; gustatzen ez bazaizkizu, lasai, badauzkat beste batzuk”.
Orduan, nola ez dut sinistuko ba berpizkundean? Idatzita dago eta! Nola ez da existituko Jaungoikorik, bibliak baldin badio existitu dela? Eta nola ez dut sinistuko biblian, Jaungoikoak idatzi baldin bazuen?
Gauzak argitze aldera diot hau…
Ziriñe, komunismoa proiektu politiko bat da eta erlijio-ordezkatze proiektu bat gainera, bere helburua oraingo historiaz haratago jartzen duena. Teleologia baten menpean dagoen proiektua, historizismoa deritzaion dotrinaren atzetik, uste duena historiak zentzu jakin bat duela, klase borrokak bultzatua.
Marxek manifestuan horixe zioen, mundu bukaeran, munduan klase orokor bat beste klase orokor bati kontrajartzen zaionean, orduan batak bestea ordezkatuko duela globalki eta komunismoaren milenioa gertatuko dela edota munduaren erabateko akabera, gatazka horren ondorioz.
John Gray filosofo ingelesak juxtuki esaten du progresoaren politika guztiak judu-kristauen historiaren linealtasunaren ordain direla. Era berean, komunismoak bere helburuaren denbora etorkizun apokaliptiko batean jartzen du. Denbora hori ez da gaurko denbora edota hemengo denbora, baizik eta “beste” denbora, etorkizunekoa.
Erlijioaren zantzuak nonnahi aurkitu daitezke eta konportamendu erlijiosoen zantzuak ere bai. Horregatik ni kristaua ez izan arren aintzakotzat hartzen ditut erlijioaren ekarpenak. Niri buruz eta nire gizarteari buruz mintzo direlako.
Kristauek kasu berezi bat ekartzen digute beraiek esaten baidute Jesukristo eta Jesukristo berpiztua ez dela soilik pertsonai sinboliko bat Mickey Mouse ala Thor izan daitezkeen moduan, baizik historian bizitako eta berbizitako gizaki bat. Orduan joko bagenu kristauen lehen idazkietara, Pauloren gutunetara adibidez, ikusiko genduke kristauek topatzen zituztela gaur egun dituzten ukazio antzekoak: juduentzat kristauen mezua “eskandalua” zen (Jainkoa gizaki bihurtua! ez!) eta grekoentzat “erokeria” (Jainkoa hil eta berpiztua! ez!).
Apostoluen Gertakarietan, Paulo Atenaseko Areopagoan mintzo denean, eta “Jainko ez-jakinaren” metafora-idologoa hartzen du lehen aipagai, bertako filosofoek utzi egiten dioten hitzegiten berpizkundearen katramila aipatu arte. Orduan eserlekuetatik altxa eta Paulo txorotzat hartzen dute. Egungo hainbat pertsonek egingo zuten bezala.
Beraz, kristauek ordudanik jaso dituzte gaur egun egiten dizkietan kritikak. Arazoa zera da, kristauentzat “fedea” dela mugarrietako bat, eta indar bat dela, beren maisuaren izpirituak emandakoa. Hori da beren egiaren logika. Eta onartu behar da hori, beren egitatea ez sinistu arren.
Historia linearra, progresoa, salbazioaren denboraren sekularizazio bat besterik ez da. Eta marxistek uste dute mundu honetan (baina betiko beste etorkizuneko denboran) izango dela beren salbazioa. Hau ere argitze aldera.
Gau on:
Niri bi gauza baino ez zaizkit garbi gelditu. Lehenengoa oraindik ere badela Euskal Herria idazten ez dakiena, eta bigarrena, izeba bat izan bainuen moja Santagedan, apirilaren hasieran seko erotuta dauden batzuei baimena ematen dietela pasieran ateratzeko lehenengo hamabostaldian edo. Maiatzerako logelatuko balituzte hainbat hobe.
“Niri bi gauza baino ez zaizkit garbi gelditu. Lehenengoa oraindik ere badela Euskal Herria idazten ez dakiena, eta bigarrena, izeba bat izan bainuen moja Santagedan, apirilaren hasieran seko erotuta dauden batzuei baimena ematen dietela pasieran ateratzeko lehenengo hamabostaldian edo. Maiatzerako logelatuko balituzte hainbat hobe.”
Hau da hau idazteko modua! Ez gramatika araurik, ez behar bezalako puntuaziorik…Patri Urkizuren “Sekulorun sekulotan” narrazio-estilo esperimentalaren sasi ahalegin hutsegina!
En fin serafin, lis lis p(he)lix
Esadazu bada, zer gramatika eta puntuazio arau ez dudan bete. Mutturdin