Jakintasuna eta ezjakintasuna – 

COVID-19aren pandemiaren agerpena aurreikustea ezinezkoa izan zen OMEko adituentzat, ezin baitzuten ulertu ondorengo kaosa pandemia biral gisa eratuko zuten indar zentripetoen eta zentrifugoen elkartze bizkorra, Gizadia shock traumatiko batean murgilduz zabaldu zena.

Kaosa ulertzeko, Edward Lorenz meteorologo estatubatuarrak 1972an zirriborratutako “tximeleta efektua” delakora jo beharko litzateke, eta honako honetan oinarrituko litzateke: “gertakarien sekuentzia amaigabeak, itxuraz elkarren artean loturik, erabat aurreikus ezin daitezkeen ondorioak dituzte”. Izurriteen Detekzioa eta Prebentzioa bezalako sistema konplexuetara eramandako tximeleta efektuak albo-ondorio gisa izango luke etorkizun mediato bat aldez aurretik detektatzeko ezintasuna, erabiltzen dituzten eredu kuantikoak aurreko ereduetan oinarritutako simulazioak baino ez bailirateke izango.

Horrela, aldagai oker bat bakarrik sartzeak edo ustekabeko aldagai bat bat-batean agertzeak eredu horien errore-marjina handitu egiten da simulatutako denbora-unitate bakoitzean, muga estratosferikoa ehuneko ehunetik gora ere gainditu arte.

Ondorioz, OMEko adituek ez zuten pandemia biral berri baten agerpena antzeman munduan, gure burua kaosaren genoma handiaren sekuentzia osoaren zatiak soilik sekuentziatzeko gai delako, ezagutzen diren parametroetatik ihes egiten duten gertakarien aurrean. Era berean, ez ziren gai izan beren ezjakintasuna aitortzeko; izan ere, jakintsu baten eta ezjakin baten arteko ezberdintasuna da lehena gai dela aitortzeko jakituria ezjakintasuna ezagutzatik datorrela, Sokratesi egotzitako esaldi ikonikoan islaturik (“ez dakit ezer”).

Etorkizuneko pandemien agerpena aurreikus daitekeenez, ezinbestekoa da munduko ekosistema zientifikoa Francis Bacon filosofoak markatutako bidetik igarotzea: “Bat ziurtasunez hasten bada, zalantzekin amaituko da; baina zalantzekin hastea onartzen bada, ziurtasunez amaituko da”.

Germán Gorraiz López – Analista

Jakintasuna eta ezjakintasuna