Gudariak, txarangak, feminismoak –

Eguberrien aurre-girotzeko egun arraro hauetako batean kalean nabilela, txaranga alai bat dator kontrako norabidean. Goiz hotz baina eguzkitsuan badaramate dagoeneko jende mordoxka bat atzetik xaltaka. «Eusko Gudariak» ari dira jotzen. Doinu horrek, kanta horrek ez nau inoiz hunkitu, ez behintzat txikitan begi bustiak ikusten nizkien senide nagusiak hunkitzen zituen moduan. Haatik, gaur pena ematen dit txarangak jotzea eta jendeak berdin egitea jauzi eta barre horrekin zein horren ondoren letorkeenarekin, egun horretan «Somos de aquí, somos de allí…», baina berdin izan liteke Errealaren ereserkia Gipuzkoan edo Alavésarena Araban. Pena ematen dit Francoren Estatu kolpearen aurka altxatu ziren haien memoria arinkeria txarangeroarekin hartzea, hura ahaztutzea alegia.

Handitu nintzenean, gazte oraindik, doinu horrek, kanta horrek nire onetik ateratzen ninduen Martxoaren 8ko manifestazio azkenean (emakumeak bakarrik –edo ia, beti baitzegoen sartzen zen gizonezkorik– osatzen zituzten manifestazio haietan). «Zutik emakumeak» abestu ondoren, Gasteizen behintzat, «Eusko Gudariak» kantatzen zen. Egia da ez zirela gutxi momentu horretan alde egiten zutenak. Ni horietako bat. Ordurako, noski, «gudariak» beste batzuk ziren, pentsatzen dut, hura martxoaren 8an edo beste edozein protesta-ekitalditan kantatzen zutenen buru eta bihotzetan. Eta hori txarangaren fribolitatea baino askoz okerragoa da. ETAkideak Gerra Zibileko Gudarien izen onaren babesean mozorrotzea ez da nahigabeko nahastea, gizarte honi agian inoiz erabat sendatuko ez zaion gaitzaren seinale baizik. Ez dakit nola egongo diren gauzak lehengoan txarangaren atzetik amonarekin xaltaka zihoan lauzpabost urteko nexka nire oraingo urteetara iristean. Dena nahastuta, dena ahaztuta? Alferrik galdua ikasteko aukera?

Ez da gauza hutsala «gudari» hitzarena. Hizkuntzak, hitzek, balio komunikatiboaz gain kognitiboa ere badute: neurri batean, neurri handi samar batean ziurrenik hitzen bidez pentsatzen dugu eta, pentsamenduak hitzak bezala, hitzek pentsamendua eratzen dute, ideiak egituratzen dituzte. Horregatik ez da txantxetakoa haiek eta hauek biak izendatzeko hitz bera erabiltzea.

Ramon Saizarbitoriari lapurtuko dizkiot hitzak duela gutxi argitaratutako Jon Juaristiren omenezko liburutik (testu osoa irakurtzea merezi du): «Estaba orgulloso del comportamiento de los míos, decentes y dignos atrapados en la guerra entre dos bandos (…) le creí al lehendakari Agirre cuando dijo: ‘Jamás en Euskaldi primará la voluntad de un grupo sobre la de los demás. Si la mayoría de mi pueblo quiere llegar a las máximas transformaciones, que llegue. De seguro que llegará a ellas sin las violencias registradas en otros lugares porque su mismo sentido democrático lo defiende de ellas’. (…) Ya sé que suena un poco miserable, pero aborrezco a quienes ejercieron y apoyaron el terrorismo, porque hirieron mi orgullo, porque me estropearon la historia».

Beste askori ere historia hondatu ziguten eta herri honetako kultura aurrerakoiaren zati bat gutxienez nahasketen lokatzetan oso zikindua gelditu da. Maite Leanizbarrutia Biritxinagak Azaroaren 25eko manifestazioaren ondoren zenbait egunkaritan argitaratutako gogoeta zorrotzean ezin hobeto erakusten du feminismoaren zati baten itsutasuna. Kexu da kontsignetan erabilitako «terrorismo» hitza batzuen dirurik ezarekin edo faxisten gehiegikeriekin lotu zelako. Bi arazo horiei garrantzi apur bat ere kendu gabe, dio «Terrorismoa ez da edozer gauza, eta duen larritasunagatik terrorismoarekin alderatu daitekeena gizon batzuek emakumeei eragiten dieten indarkeria da (…)». Osorik irakurri behar den artikulutik Leanizbarrutiaren beste aldarri bat nahi nuke ekarri hona: «(…) mugimendu feministak urtero antolatzen dituen ekitaldi jendetsuetan emakume eta emakume-talde ugariri ahotsa ematen zaien arren, ETAko kide izateagatik preso dauden emakumeei barne, oraindik ez dago mikrofonorik ETAren biktima izan diren emakumeentzat». Ondoren aipatzen ditu ETAren eta GALen biktima izan diren zenbait emakume…

 

Galde 39 Negua/2023

Gudariak txarangak feminismoak