Atzez. Erabilera
Atzez. Erabilera –
Atzez ikusi dugu beti euskara, lurraldetasunari dagokionez ere, ezagutzen dugun historian. Eta ez kausa naturalengatik, baizik eta debekuz, mehatxuz eta zigorrez. 1349ko ordenantza batek zehazten du Huescako azokan euskaraz eginez gero zer isun ordaindu behar zenuen. Luzaro iraun zuen debekuak.[1]
Barne-muinetaraino sartzen zaigun indoeuroparren inbasioaren aurkako borrokak hainbat bide hartu zituen dena den Txillardegirenean, garaian garaiko eskakizunen arabera.
90eko hamarkadaren hasieran, Txillardegik ikusten zuen aspalditik ase zezakeela kuriosoak euskararen ezaugarriei buruzko jakin-mina: ergatiboa eta aditz trinkoa, euskalkiak, ahaideak topatzeko zailtasunak edo ezina… Ganoraz aztertzen ziren euskararen fonologia, gramatika eta sintaxia, historia eta etimologiak, diakronia eta sinkronia. Baziren ahaleginean zebiltzan euskalariak, bederen.
Aldiz, bazterrean utzirik zekusan erabileraren auzia; edo ez merezi bezain sakonki ikertua, behintzat. Horixe idatzi zuen Isilik aldizkariaren 14. alean, “Soziolinguistika zertarako?” testuan. Alta, Fito Rodriguezen esanetan,
«Txillardegiren hautua, gaztetik euskara ikastera ekin zionetik, hizkuntza biziaren aldekoa izan zen “filologiakeria” guztien gainetik. Horrek eraman zuen bere ardura soziolinguistikara. Hizkuntzalari engaiatua izan zen bera, ez “akademikoa”. Eta ikerketak eginez frogatu zuen: […] euskararen batasuna (idatzia nahiz ahozkoa), soziolinguistika matematikoa, gramatika, fonetika, fonologia, prosodia, azentua eta abar aztertuz, euskara biziberritzea izan zuen helburu beste edozein gauza baino gehiago».[2]
Egun on Markos
Euskara eta lurraldetasuna ez ezik, hemen bederen euskal komunitatea bera atzez doa xistu batean eta azkenean hori da koskaren koska. Hori gabe praktika ezinezkoa eiki da.
Badakizu nik baino hobeki euskal komunitatearen existentzia eta biziraupena gabe euskarak interesik ez duela zientifikorik baizik, gramatikalari eta enparauentzat.
Adeitasunez
Bizpahiru gauza(txo):
Lurraldetasuna dela eta, Aditu izan diot Txillardegiri berari “lurraldeKOtasuna” behar lukeela hor, Lurraldetasuna “territorialidad” beharrean, “territoriedad”…
Foro hauetan aipatu izan dira egunotan Txillardegik egin hautu ustez okerrak… baina zalantzarik gabe, serio hartzen zuen hizkuntza, eta “azken batez, salbatu nahi duguna hizkuntza bat da, eta ez edozer gauza…” zioen behin…
Benatek aipatu gaia; Xamarrek aspaldi dela zioen: “Euskara salbatuta dago; horra hor hiztegi bat eta gramatika bat, horrekin aski hizkuntzaren zerak gordetzeko. Falta dena, hizkuntza komunitatea da, Euskaraz egiten duen herria”, Euskara Jendea.
Egia da, Beñat eta Mikel, euskara jenderik gabe alferrik da lurraldea. Bada jendea kanpotik etorri, euskaraz ikasi, umeak euskaraz hezi eta, komunitate faltan, pixkanaka baztertzen ari dena. Lagunartean eta familian inor ez baldin bada euskalduna nabarmen flakatzen da motibazioa. Hurrengo egun eta asteetan ez baduzu euskaraz inorekin egiteko beharrik edo aukerarik, zertarako ahalegindu erdara baduzu ama hizkuntza eta bestelako arazoak ez badituzu urri? Horregatik da hain beharrezkoa Baionako Filo Txokora mundua erakartzea.
Bere komunitate tradizionalaren ajeetatik doi doi askatu eta gero, euskaldun globalisatuak euskararen amodioagatik birsortu nahiko ote du euskal komunitaterik? Hizkuntzaren amodioa eragingarri nahikoa izanen zaio daukan bizi zoriontsua arriskuan jartzeko ?
Beñat, pentsatu nahi dut hizkuntzaren amodioa eta bizi zoriontsua ez direla beti bateraezinak. Dena den, euskararen erabileraren datu objektiboak kontuan hartuta, militante erdi autistaren figurari eutsi behar zaio, inguruan guztia pikutara doalarik ere aitzina jotzen duen euskaldun setatsuarena. Eneko Bidegainen Bichta Éderrek badela itxaropena erakusten du: bai edukiak eta bai eleberria idatzi izanak. Hori bai, errealistak behar dugu izan: lau katu gara eta beti elkarri harramazka.
Markos, ez ninduzun konprenitu ene hitzak aski esplizituak ez zirelako. Ni (hizkuntza) komunitateaz ari nintzen. Denok, iritsi baiginen erraitera komunitatea zela ezinbesteko baldintza euskararen praktika (eta amodioa) salbatzeko.
Bada, hemen aitortu behar dugu berrikitan oraindik genuen komunitatea utzi dugula desagertzera, erdi zapalkuntzak beharturik eta erdi bizi modu moderno askeak limurturik. Ene ene burutazioa orduan zen eian hizkuntzaren amodioa eragingarri nahikoa izanen zitzaigun dugun komunitatearen berreraikitzeari ekiteko gure bizi erosoa arriskuan jarriz?”
Dakizun bezala SWen akzioaren filosofian, eragingarrien eraginkortasunean datza populua borrokan sarraztearen segeretua.
Horregatik ene iduriko eskualdeka hizkuntza komunitate horren kontzeptua landu eta egokitu behar dugu.
Gure artean nekez ulertze hori gure egoera desberdinetatik dator. Hemengo euskararen eta euskal komunitatearen gainbehera gainbehera nekez irudika dezakezue hegoaldetik.
Eta konfidantzaz ez didazu deus ere irakatsi behar? Ez duzu lotsarik, lotsa zer den jakinen bazenu.