Lege aldetik oztopo gehiegi daude oraindik —auzitegi askoren interpretazioa ere bai— euskarak gaztelaniaren benetako berdintasun eraginkorra izan dezan. Oraindik ez da onartzen, eta ez bakarrik Madrilen, hizkuntza-aniztasun hori, aberastasun kulturala eta ondare komuna ez ezik, pertsonen eta herrien nortasunaren eta aniztasunean oinarritutako bizikidetzaren isla ere badela.

Joan den abuztuaren 17ra arte Diputatuen Kongresuan hizkuntza ofizialak erabiltzea ezinezkoa izan zen, une anekdotikoetan izan ezik. Egun horretan, sobera dakigunez, Kongresuko lehendakari berriak hizkuntza ofizial guztiak erabili ahal izango direla esan zuen. Berrikuntza garrantzitsua da; izan ere, orain arte hori behin eta berriz eragotzi du aurreko lehendakariak, sozialista baita ere. Zergatik aldaketa nabarmen hau? Hau ere badakigu: Kongresuko Mahaia osatzeko negoziazioen ondorioa da hainbat talde politikok horrela eskatuta.

Bitartean, uztailaren 6an, Konstituzio Auzitegiak onartu egin du Euskal Autonomia Erkidegoko toki-erakundeetan euskara lehentasunezkotzat erabiltzearen aurka planteatutako konstituziokontrakotasun-arazoa, herritarron hizkuntza-eskubideei kalte egiten dielako justifikaziorik gabe.

Konstituzio Auzitegiak uste du Konstituzioaren aurkakoa eta deuseza dela euskararen ezjakintasunaren alegazio balioduna eskatzea hizkuntza-aukera gauzatu ahal izateko, gaztelaniaren erabilera euskara ez jakitearen baldintzapean baitago. Beraz, toki-erakundeetan herritarron hizkuntza aukera askearen eskubideak arrazoirik gabe murrizten omen dira.

Era berean, epai horren arabera, herritarrei ezin zaiela «formalismo edo baldintzarik» eskatu komunikazioak gaztelaniaz jasotzeko, ezta hizkuntza koofiziala ez jakitearen komunikazio hutsa ere.

Baina, non oinarritzen da aldarrikatzen den eskubideen urraketa hori? Zein eskubide zehatz ez litzateke errespetatuko? Herritar batek euskara ez badaki, Euskadiko toki-erakundeen erabakiak, aktak eta abar gaztelaniaz idatziko dira eta horrela jakinaraziko zaizkio. Baina, herritar horrek euskara ezagutzen badu, hizkuntza horretan bidaliko zaizkio. Berriz diot: Zer eskubide urratzen dira? Zer interes ez litzateke asetzen? Non legoke bi hizkuntza koofizialen arteko orekaren haustura?

Halere, epai honek boto partikular bat du, bi magistratuk sinatua. Bertan gogorarazten da Konstituzio Auzitegiaren beraren jurisprudentziak onartzen duela hizkuntzen arteko balizko desoreka-egoerak zuzentzeko hizkuntza-politikako neurriak hartzea, eta, bestalde, botere publikoek herritarrei eta toki-korporazioetako kideei zuzendu behar dietela, haiek aukeratutako hizkuntzan. Magistratu disidenteek uste dute, aurkaratutako arauan, bi baldintza horiek guztiz betetzen direla.

Larriena da «gehiengo aurrerakoitzat» jotzen den Konstituzio Auzitegi batek emandako epaia dela. Baina argi dago «aurrerabidea» edo «progresoa» ez dutela berdin ulertzen pertsona eta herri guztiek. Izan ere, oraindik ez da ulertzen, nire ustez, zer esan nahi duen bi hizkuntza ofizial izateak eta hizkuntza horietako bat hizkuntza bat izateak, ez gutxiengoa bere eremu naturalean, baizik eta «gutxitua». «Minorizazioa» da, bai, eta horrelako epaiek eragin nabarmena dute horretan.

Orain, badirudi garai berria zabaltzen zaizkiela hizkuntza ofizialei Diputatuen Kongresuan. Baina hau guztia hasiera bat besterik da, ez amaiera bat. Ikusteko dago nola gauzatzen den hizkuntza ofizialen erabilera aske hori eta zein bitarteko jartzen diren eraginkorra izan dadin.

Eta ikusteko dago, batez ere, aniztasunarekiko errespetuan eta, are gehiago, hizkuntza, herri eta pertsona guztiekiko estimuan aurrera egiten den. Negoziaziorik gabe, konbentzimendu demokratikoagatik bakarrik. Negoziazioen edo interes alderdikoi eta koiunturalen estutasunik gabe.

Nolanahi ere, galdera ez litzateke izan behar zergatik planteatu den orain gai hau, baizik eta zergatik ezin izan diren orain arte normaltasunez erabili Kongresuan ofizialak diren hizkuntza guztiak.

Izan ere, hizkuntza batek ez du inoiz eta inon arma izan behar, elkarbizitzarako bitartekoa baizik.

Hizkuntza ofizialen negoziazioa