Esperantzaz haraindi, Geneviéve Lanfranchi-ren lekukotza II – 

Lanfranchi-ren lekukotza espiritualaren berri eman asmo nuen nire aurreko artikulu batean (Esperantzaz haraindi, Geneviéve Lanfranchi-ren lekukotza). Jada aurreratutakoa bere horretan gera ez dadin, edota ahanzturara lerratuta, noan segidako honako honetan zer edo zer gehiago sakontzera bere bizipenaren ekarpenean, eta berau gutxi-asko zer-nolakoa izan zen deskribatzera.

Aurrekoan esanda moduan, denon ikusirako ateismo hutsezko liratekeen aurre-baldintzapenetatik abiatu zen Lanfranchi “letra larrizkotzat” har litekeen esperientziazko bizipen-ibilbide sakon zein aberats horretan barrena. Maisurik, autoritaterik, inongo erlijio tradiziorik ez duelarik, bera berau, bere hutsean, barneratze- edo baitaratze-prozesu psikiko bati ekin eta ekin ibili zen oso saiatuki.

Prozesu hori eta bere emaitzen berri ematen digunean, guztizko ziurtasunezko ikuspen eta bizipen bati buruz, zeharo gardena den esperientzia bati buruz, dihardu Lanfranchik, bere eginahaletan bestetan, horietan baino ez, oinarri ez duten bizipenak deskribatuaz. Eginahala eta esfortzua besterik ez dago, zioskun, ahalegintze eta tematzea beste dohainik ez dago. Bere esanetan, nork bere burua errotik eraldatzearen ondorenez letorkiguke gerorako bizipen eta ikuspen baita eraldatu horiek ere. Itxura batean ezohikotzat, apartekotzat, joko genukeen bizipen honelakoxe bat, finean, norberaren errotikako metamorfosi baino ez geneukake, maila mistikoko bizipen baten paretsuko esperientzia kognitibo bat baino ez: “zerbait aldatu zitzaidan guztiz atzo, errealitatearen esentziari guztiz lotuta-edo sentitu nuen neure burua, arrunt ezezaguna zitzaidan esentziari, formarik gabeko errealitatetzat neukakeenari, eta, alabaina, guztiz eta zeharo benetakotzat neukakeenari”.

Deigarria, harrigarria, baina, ez deritzot nik aipatu abiaguneko ateismo horri, delako prozesu edo ibilbide existentzial horretan, zinez deigarria zaidana hau baizik ez zait, alegia, ondorengo emaitzen aurrean ere, gerorako bizipen sakon horiek deskribatze aldera, orduko horretan ere, ateismoari eustea bere aitorretan, bizipen direlako horiek ere ateotzat jotzea Lanfranchik. Balirudike, dena den, ateismo kategoria bera berau zertxobait zehaztugabe bilakatzen zaigula, anbibalentea, edota esanahi bikoitza leukakeena; ez generitzoke-eta ateismo bat eta berberaz ari garenik, edo ari denik Lanfranchi, inondik ere: “bat-batean, zerbaitek etsia eman izan balu bezala, norbera estalkiaz bestaldean egongo da, eta ordutik hara, azkenean eta bene-benetan ikusten duela izango da jakitun, nahiz-eta aitortu-aitortzen dudan Ezerezaren ikuspen hutsa dela, ikusi gabe ikustea” (1944ko uztailak 20).

Ustezko edota aitortutako ateismo delako horri buruz aipatuak aipatu, pobre edo bigarren mailako iritziko nioke nik eztabaida amaiezin delako horretan ainguratzeari. Bizipena, berorren deskribapena, izan beharko lirateke, izatekotan, neure ikusian, zer balioetsirik eman beharko liguketenak. Eta areago, horrek bainoago, horretaraino ailegatu ahal izateko urraturiko bide harako horrek. Izan ere, hori azaltzen eta deskribatzen, ahalegindu zen oso batik bat Lanfranchi bere idazkietan. Prozesuak hartzen du hortaz pisua eta garrantzia. Prozesuaren ezinbestekotasunak eta honek sortzen dituen zailtasunez arituko zaigu: “zinezko eta benazko zailtasuna zera baino ez da, nola kokatu absentzian… hori lortutakoan, gerora, absentzia ernatu eta ernatu egingo da, eta berarekiko, absentziarekiko, sentiberatasun berezi bat indartuz joango da… topatze edo elkartze handi hori gauzatu ahal izatea bera absentzia horretarako norbere gaitasunean datza”.

Aipatu absentzia zailtasun zein ezinbesteko baldintza ditugu. Hori horrela, absentzia hori lortze alderako metodoa izango da ibilbide horretarako bultzada eta gida. Bikoitza izango da Lanfranchiren metodoa, bi ekinbide nagusi izango dituena: “auskultazio kualitatiboa” deitu duen hori, bateko; eta, kanpoko espazioarekin bat egitea, besteko. Noan segidan bakoitzaren zer-nolakoa hona ekartzera:

Auskultazio kualitatiboa

“Auskultazio kualitatibo sakona” atergabeko barne galdegite argitsu batekin dago hertsiki loturik. Zehatz mehatz eta albait sakontasun handienaz gure nahikarien etorburu eta helburu ezagutzea du xede auskultazioak, eta, horrekin bateratsu, horren ondorioak diren geure keinu eta jarrera guztiak ere ezagutzea. Introspekzioarekin izan lezake zerikusirik, baina bestelakoa dela esango digu Lanfranchik, harago doala, introspekzioa analisia dela, eta auskultazioak aldiz adi-adi behatzen ari garen horrekin bat egitera garamatzala, existitzearen sakonean murgiltzera. Introspekzioak baino harago egiten du so auskultazioak, baina, batik bat, murgiltzea du ezinbesteko eskakizun, itsasoko ur-lasterretan barrena igerilaria antzo, non igerilaria “norbera” den eta itsaso zabala bere “kontzientzia bere osoan”. Barnerako behatze delako horretan hiru geruza jartzen ditu erakutsian Lanfranchik:

1) Aurrenik, gogo mugimenduak edo bultzadak, gure nahikarien zer-nolako eta nondik-norakoak azaltzen dituztenak. Zenbait ariketa zehatz proposatuko ditu Lanfranchik hori sustatze aldera.

2) Bigarrenik, eta hastear den edo hasia den bilaketarekikoan, zer eginbehar, sentipen zein jarrerak ahalbidetzen duten prozesua, ez zeintzuek aldiz ez, identifikatu behar da.

3) Hirugarrenik, “une gidariak” deituko dituen horiek identifikatzeko eskatuko du; bizi-bizirik, sakontasuna-edo atzitu deneko uneak eta, behin ezagutuak, zehazte zer dela-eta, zer keinu edo jarrera izan ote diren une horien pizgarriak.

Guardansek azken puntu honen garrantziaz hitz egiten digu, Lanfranchik hortxe jartzen zuela azpimarra gogoratuko digu. Horren harira, segidako hau idatziko du Guardansek: “txirularen soinu gorgarrietan bere doinu lausoa hautematen ikasi behar da, eta barnerako mugimendu oso baliotsua sortzen dela hauteman behar da, ondo gogoan mantendu beharrekoa, berori gero eta sendotasun handiagoa lortuz joan dadin. Bizitzaren ardatza ez da inolaz borondate hutsez lekualdatzen. Zinezko tresna arreta izango da; gainezka dagoen, eta bizitako ezin konta ahala bizikizun horien ez-ohartun garen, barne eszenatoki sakon eta zabal horretan barne mugimendu zinez baliotsu horiek bereizten ikasi behar da… mugimendu hauek hauteman behar dira eta euren balioa sendotu, beroietara gero eta erraztasun handiagoz igaro ahal izateko… une gidari hauek eta euren zer-nolako sakona ez dira hustasunera ailegatzen, baina berorretaranzko ezinbesteko humusa dira… lur horretan ernatu eta hazten da hustasuna, askotan oharkabean, baina azkenean, eztanda egindakoan, guzti-guztia barne hartzen du. Azken batez, une hauek sendotu eta sendotu joan behar dugu, eta, hartara, euren balioa ere handiagotuz, egunen batean mugaldean egotearen egotez altxatze mugimendu bat esperimentatu” (La verdad del silencio, 76. or.).

Bigarren puntua ere garrantzi handikoa dugu. Izan ere, aipatu une horiek ez dira hala-hola ernatu, sustatu eta ahalbidetuko dituzten dimentsio pertsonal zehatz batzuk tarteko eman ahal izan dira. Jarrera edo keinu ahalbidetzaile horiek ondo bereiztea ezinbestekoa izango da prozesuan. Sutarako txinpartak dira. Txinparta horiek ez dira kontzeptuak, ez dira eduki kontzeptualak, zehaztuko digu Guardansek. Lanfranchiren ikusian, estetikan, zientzietan edo erlijioan oin harturiko bilaketak bazter guztiz utzirik, soil-soil nork bere baitako dimentsio absolutu hori ezagutzea, eta, ondotik, berorren balio mugagabeaz jakitun izatea, nork bere burua izatearen muga dela hautematea, ditugu bide bakar-bakarra. Hori guztiori dela-eta, Lanfranchiren ustez, bide horretarako intuizio-txinparta bat iristea izango da “arte” guztia. Honen harira, prozesu unibertsaltzat joko du, den-denon bizialdietan, modu batez edo bestez, esperientzia baliotsu horrelakoetarako abaguneak eman dira, eman, sarritan, edo kasik gehienetan, gu horien jakitun izan ez bagara ere.

Ekitearen ekitez azkeneko altxatze bat emango da, “norbera-gabetze” bat (des-sujeción): “Emango den bat egiteak ez du ekiteko eskatuko, ez zorroztasunez edo ortodoxiaz pentsatzeko eskatuko, ez eskuzabalik maitatzeko, hau guztiau berenez etorriko da, baina ez lortu nahi izandako helburu gisa, egindako hautuaren ondorioz bazik (La verdad del silencio, 78. or.).

Lanfranchiren bide espiritualak atxikimendua du ezaugarri nagusi. Baina zer nolako atxikimendua da hau? Bada, hautematean oinarri duen atxikimendua, eta bestelako ustekizun eta ziurtasunetan ez, baizik-eta sakon eta “kualitatiboki” bizitako existentziaren apurño txiki batean baino errealitate handiagorik ez dagoelako konbentzimenduan oinarri duen atxikimendua. Aipatu atxikimenduak zerara baino ez gaitu eraman behar; “kualitate sakonetik” gertuen jartzen gaituen hautua egitera atergabe eta une oro. “Barne jardun” gogorra eskatzen du prozesu honek, ondo eutsitako arreta, adi dagoen arreta, ezeri arretarik egiten ez diona, deusik ere ez dakiena, jakin baino ez daki, besterik ez. Buru agitsuaren arreta da, egunez egun eutsitakoa, gutxinaka isilarazten doana, mugimendu kontzeptualez askoz harago eramaten gaituena, “dena” eta “ez-dena” aurrez aurre jartzen dituena, existentziaren lur-eremua gainezkatzen duena izenik gabeko “Hori” horren aldera abiatzeko. Gainditzea kontsakratzea da, maitasun mugimendu bat da, biluztasuna baino gutiziatzen ez duen maitasun mugimendua, edozein gauza oztopo duen maitasun mugimendua. Bere horretan diharduen maitasuna izango da bizitzaren bultzagarri bat eta bakarra, muga guztiak eraitsiak izango dituena eta berez eta izatez ematen dena.

Lanfranchiren esanetan, kontua ez da orain arteko logika eta bizitza diskurtsiboari bizkarra ematea, oso bestela baizik; “guztizko kontzientzian” eta “erabateko sentitzean” bizitzea aurrerantzean, ordura artekoak ez bezalako helduleku ezezagun berriak baliaturik.

Hau guztia lortze aldera, bigarren ekinbide bat aurkezten du Lanfranchik, honako bigarren hau auskultazioaren osagarri edo lagungarri delarik, eta betiro auskultazioaren zerbitzura: “espazioarekin bat egitea”.

Espazioarekin bat egitea

Nork bere burua bere gorputzaren mugez harago irudikatzea du xede praktika honek, eta, hartara, hori irudikatuaz, horren ondorio edo emaitzak sentitzea. Helburua ez da norbera kanpo espazioan disolbaturik irudikatzea, baizik-eta espazio mugagabea nork bere burutzat sentitzea. Lanfranchiren esanetan, zera baino ez du xede ahalegin honek; oraindik norbere existentzian presentziarik ez daukan “Hori” aurreratzea, eta horrela absentziaren esperientzian emango den horretako trebatzea.

Praktika hau zenbait ariketaren bitartez eramaten da aurrera. Segidako honelako aitorpenak sentitzea eta bizitzea lortu nahi da: “Espazioa nire benazko kontzientzia askea da”; “nire gorputza inguratzen duen espazioa nire ni benetakotzat jotzea”… Dena den, kanpo alderako ariketa hau ariketa bat baino ez dugu, berezko helburu propiorik ez daukana, auskultazioarem kasuan ez bezala. Ekinbide hau zeharbide baina ez dugu, berezko xederik gabea, zeharka baino beste eremurako aurre-prestaketa erraztu nahi ez duena. Niaren indar gorgarria beste bide batetik ahultzea, desaktibatzea baino ez du xede. Auskultazioaren bidetik batetik, eta espazioarekin bat egitearen bidez aurrekoaren mesedetan bestetik, garai betetik hara, “keinuak”, “jarrerak” berezi batzuk sustatu behar dira. Eta jarrera horien ondorioz, kontzientzia jada ez da gorputzaren barnealdearekin identifikatuko, eta, horretara, “benetako nia” sentitzera ailegatu da, “bere buruaz kontzientea den Kontzientzia” gorputzean berean ere presentzia duela sentitu, “kontzientzia huts, garbia eta baztergabea”, kanpo espazioa bezainbat baztergabe den hori hemen berean, nire niaren baitan, nire gorputzean, bizi-bizirik dagoela zinez sentitu. “Kontzientzia delako horrek guzti-guztia barne hartzen du, zeharo barne-hartzailea da, guztia barne hartzen duen maitasuna da; Gau Ilun-iluna da eta berorrekin egiten dute guztiz bat gorputzean ordura artean giltzaperaturik bizi izandako sakontasunak eta maitasunak” (1981eko idazkia: 288).

Ekinbide bikoitz itxuraz kontraesanezko zein antitetiko horren ezina goitik behera eraitsia geratzen da iritsitako altxatze-estadio horren emaitzen argitan: “Gaurdaino Hustasuna baztergabean sumatzen den arintasuna zein hedatze moduko baino baino ez ziren; gaur, Hustasunaren bolumenak den-dena hartzen du bere baitan” (1951ko otsailak 14) … “Deusik ez da kanpoan gelditzen, ez eta barruan ere, zeinen urruti eta bateratsu zeinen gertu eta hurbil” (1951ko otsailak 20) … “bake arin-arina, guztizko konbentzimendu baten bakea” (1951ko otsailak 27) … “gozamen kosmikoa, gauzen espektakulua ez da amets gozagarri bat baino errealagoa, ez irrealagoa; bere ustezko errealitateaz eztabaidaka jardutea lokartua dagoen pertsona batekin hizketan jardutea bezalakoxea litzateke.

Lanfranchik bizipen hauen guztien lekukotza zehatza ematen digu, literarioki ezin eder, kitzikagarri eta hunkigarriagoak ere badirenak. Hala eta guztiz ere, gorago esanda moduan, eraldatze prozesu hau ez du banako pribilegiatu bakan baten batzuen abagunetzat hartzen, ez, denon eskurako aukeratzat du. Estadio hau, berorren ezaugarri guzti-guztiak, “egoa” dagokion lekuan jarri duen bizialdi batenak baino ez dira, “mugaldean” kokaturiko bizitza batenak baino ez dira. Infinitua, baztergabea, ez da ezinezkoa, denon eskura dago baldin eta noranzko egokian abiatzen bagara, geure energia bital guztia, geure gaitasun guztiak, keinu erraz bezain iraunkor batez “guztizkorantz” bideratzen baldin baditugu. Bere bizitza-lekukotzak dioskuna urteetan eta urteetan praktikaturiko jarrera arretatsu baten ondorio zuzena baino ez dela esango digu; hasteko eta behin bizi nahi dueneko “tokia” ondo aukeratuz joan den jarrera, eta, besteko, existentzia bera, bizitza bera, “toki” horretara egokitzen eta horretarako prestatzen aritu dena. Arriskatu behar da, eta pixkana-pixkana probatu eta probatu, “bereiziz zerk funtzionatzen duen eta zerk ez, eta funtzionatzen duten keinu horiek gogoan eduki eta behin eta berriro errepikatu, harik eta aurrez heziketaz edo halabeharraren patuaz geureganatuak genituen iraganeko keinu guztiak ordezkatuak izango diren arte… zehaztuz joan, egonkortu, sakondu eta errotu” (1981eko idazkia: 273. or.). “Norbera-gabetze” lanfranchiarra ez da sekulan niarentzako sakrifiziotzat hartu behar, ez niaren heriotzatzat, ez ezein ezkortasun kutsuko ezertzat. Oso bestelakoa da luzatzen digun eskaintza, polarizatze alderako deia dugu berea, sakontze alderakoa.

Harrigarriak, deigarriak, are ezin onartuzkoak ere iruditu dakiguke tradizio, maisu-profeta, zein autoritaterik gabeko honelako lekukotza bat, areago kristautasunarena bezalako komunitate-fede eta tradizio historiko batetiko konbentzimenduzko atxikimendu batetik begiztatzen dugunoi. Aberasgarri deritzot nolanahi ere Lanfranchiren lekukotzari; hasteko eta behin, Misterio Jainkotiarren nondik-norakoek zein bere zer-nolakoek euren misterio izaerari eutsiko diotelako sekula guztian; bestetik, eta lekukotza honen zer-nolakoari dagokionean, berorretan “apaltasunak”, “dohainak”, “transzendentziak” zentzu zaharberritu bat hartzen dutelako eta “errealitateari izanarazten uzte” bat iragartzen dutelako, oztoporik jarriko ez duena, kristau mistikarekin guztiz bat egingo lukeena.

Igor Goitia

Esperantzaz haraindi, Geneviéve Lanfranchi-ren lekukotza II

Esperantzaz haraindi, Geneviéve Lanfranchi-ren lekukotza