Bingen Zupiriaren adierazpenen aurrean, kezka eta ezinegon larriaz –

Pantailak Euskarazek, prentsa ohar honen bidez, adierazi nahi du Eusko Jaurlaritzako bozeramale eta Kultura Sailburu Bingen Zupiriak, azaroaren 23an, asteazkena, Hamaika Telebistan, euskarazko ikus-entzunezkoei buruz egindako adierazpenek kezka eta ezinegon larria sortarazi digutela.

Iruditzen zaigu Bingen Zupiriaren adierazpenok itsutasun estrategiko nabaria agerian uzten dutela, eskari bidezko ikus-entzunezkoen kontsumoa jendartearen adin tarte guztietan zabaldua dagoen garaiotan, diglosia mediatiko bortitzean, eta, UEMAk, Soziolinguistika Klusterrak eta beste hainbat eragilek egindako ikerketa soziolinguistikoek ikus-entzunezkoek hizkuntza gaitasunean eta hizkuntzaren erabileran eragin nabaria dutela ondorioztatu dutenean. Ikus-entzunezkoen eskaintza erraldoi eta masibo horren baitan, erakundeei dagokie euskarazko eskaintza sendo eta duina bermatzea. Hala ez egitea arduragabekeriaz jokatzea litzateke, eta, euskaldunoi hizkuntza eskubideak ez bermatzeaz gain, euskarari kalte konponezina eta itzulezina eragingo lioke.

Pantailak Euskarazek Kultura Sailburuari arazoaren muinera jotzeko eskatzen dio. Izan ere, herri honetan arazoa da euskara bigarren mailan dagoen hizkuntza dela, eta erankundeetatik ez dela euskarazko ikus-entzunezkoen aldeko apustu irmoa egiten. Horren adierazle ukaezina da EITBtik eta Kultura Sailetik ikus-entzunezkoetara bideratzen diren aurrekontu eta diru-partiden zatirik handiena gaztelerazkoetara bideratzea.

Argitu nahi dugu, bestalde, erakundeetatik ez dela azpidatzien aldeko apustu argirik egin. Horren lekuko dira Euskal Telebista, batetik -euskarazko azpidatziak ez baitira telebista publikoan inondik ere ageri-, eta, zinema-eskaintza, bestetik -zinema-aretoetara filmak jatorrizko bertsioan ikustera doanak filmok gazteleraz azpidatzita aurkitzen ditu soilik-. Movistar Plusekin 2014an sinatutako eta gaur egun indarrean dagoen akordioa da ikus-entzunezko edukiak euskaraz azpidazteko Jaurlaritzak eman duen urrats bakarretakoa. Baina hori ere ez-nahikoa iruditzen zaigu. Ez-nahikoa iruditzen zaigu erakundeetatik ez delako arduraz jokatu; edukiok azpidatzi eta gero, azpidatzi horiei ez zaielako behar bezalako tratamendurik eman, ez zaie inolako ikusgarritasunik eta zabalkuderik eman. Movistar Plus streaming plataforman ez dago euskarazko azpidatziok bilatzeko modurik, eta edukiok plataforma batetik bestera mugitzean, galdu egin dira bidean euskarazko azpidatziak.

Euskarazko ekoizperari dagokionean ere, Pantailak Euskarazi iruditzen zaio Jaurlaritzako Kultura Sailak ez dituela behar besteko irmotasunez euskarazko ekoizpenak lehenesten. Gogora ekarri nahi dugu, azken hamalau urteotan, EITBk parte hartu duen 208 ekoizpenetatik, soilik 70ek izan dutela jatorrizko bertsioa euskaraz; hau da, EITBk lagundutako lanen heren bat izan dela soilik jatorrian euskaraz ekoitzia. Aldiz, EITBk lagundutako lanen bi heren gaztelerazko ekoizpenak izan dira. Beraz, Pantailak Euskarazetik argi adierazi nahi dugu, onenean, proportzio horretan egiten diotela euskarari ikus-entzunezkoetan tokia Jaurlaritzak eta EITBk, eta gaztelerazko ikus-entzunezkoen ekoizpena dela urteetan lehentasunez sustatu eta diruz lagundu dena.

Euskarazko ikus-entzunezkoen eskaintza osatzeko, euskararen erabilerak aurrera egiteko eta hizkuntza estandar informala eraiki, berrasmatu eta herritarren artean zabaltzeko euskarazko bikoizketa zutabe ezinbestekoa da Pantailak Euskarazen aburuz. Euskaraz ekoizten diren lanek ezin dute bermatu euskarazko eskaintza zabal, sendo eta duin bat, ikus-entzunezkoen merkatu erraldoi horretan. Euskarazko ikus-entzunezko sektoreak nazioartean leihatzeko moduko talentua, maila eta profesionalak dituen arren, tamaina mugatua du, gure hizkuntza komunitateak bezala; ez du urtean euskarazko 20 filme baino gehiago ekoizteko gaitasunik. Ondorioz, euskara indarberritzeko eta egungo kontsumo ohiturak asetzeko, bertako ekoizpenez gain, nahitaezkoa eta estrategikoa da nazioarteko puntako edukiak euskarara bikoiztea, ETBn astero zinema euskaraz eskainiz, zinemetan eta plataformetan, estreinaldi garrantzitsuenak euskarara bikoiztuta emanez. Hemendik, Jaurlaritzari, euskarazko bikoizketa berregituratzeko eta bikoizketa-sektorera duintasuna itzultzeko deia egiten diogu.

Jaularitzako bozeramale eta Kultura Sailburuari eskatzen diogu ez ditzala bikoizketa, azpidazketa eta ekoizpena aurka jarri, osagarriak baitira hirurak eta ez baitaude inola ere kontrajarrita. Hirurak dira ezinbestekoak euskarazko ikus-entzunezkoak era orekatuan eta osoan garatzeko, eta hizkuntza normalizazioan ekarpen integrala egiteko. Bakoitza bere egitekoarekin, bere helburuarekin eta bere neurrian, baina hiru erronkei heldu behar zaie. Pantailak Euskarazen ustez herren egongo dira ekoizpena, bikoizketa edo azpidazketa, hiru oinarri horietakoren bat bazter uzten duten proposamenak.

Beraz, Jaurlaritzako Hizkuntza Politika eta Kultura Sailburuari eskatzen diogu:

• Aintzat hartzeko jendartearen, herri ekimenen eta Euskalgintzako, Kulturako, Hezkuntzako eta Ikus-entzunezkoen arloko hainbat eragileren eskaria, 2021eko abenduan, Durangon, euskarazko ikus-entzunezkoen aldeko manifestukoaren sinadurarekin eta onarpenarekin gorpuztu zena.
• Euskarazko zinemagintza sustatzeko; horretarako, diru laguntza sistema euskarazko ikus-entzunezkoen ekoizpenera lehentasunez zuzentzeko; eta, Zineuskadi plataformaren baliabideak euskarazko zinemaren sustapenerako baliatzeko.
• Kultura Sailaren aurrekontu osoaren %2a —Jaurlaritzaren aurrekontu osoaren %0’05a— lehen mailako nazioarteko edukiak euskarara bikoiztera zuzentzeko, zinema eta streaming plataformetako estreinaldietarako. Zineuskadik urtean euskarara bikoizten dituen 10-12 film horiekin nekez irauliko baitugu egoera.
• Edukien euskarazko azpidatzien erabilera orokortzeko, ikus-entzunezkoen zinemaldi, pantaila eta euskarri guztietan, horretarako beharrezko diren neurriak hartuz.
• Hiru ildoak —ekoizpena, bikoizketa eta azpidazketa— barnebilduko dituzten politikak abian jartzeko eta baliabideak jartzeko. Parlamentuan, Ikus-entzunezko Komunikazioaren Lege propioa eta Zinemaren Lege propioa adosteko eta onartzeko, ikus-entzunezkoetan euskararen presentzia parekoa legez bermatuz.

Bingen Zupiriaren adierazpenen aurrean, kezka eta ezinegon larriaz