Gure seme-alabak liskartuta –

Bizkaiko karlistek erromeria bat egin zuten 1904ko irailean. Bilbora itzultzean, bizkaitar talde batzuk zituzten zain, muera España garrasika. Lehenengoek viva Don Carlos, viva España oihuekin erantzun zieten. Bi taldeek Gernikako Arbola kantatzen zuten, eta bitartean “jipoiek eta bestelako indarkeriek jarraitzen zuten, indar publikoak bi bandoak bereizi arte”. Garai haietan, Sabino Aranaren jarraitzaileak denekin itsasten ziren, eta eremu politiko berria zabaldu zuten. Batzuek eta besteek DNA bera zuten; fededuneak ziren, foralistak, “enbor bereko ezpala”. Gainera, onartzen zuten “karlista onaren semea nazionalista ona” zela; baina semeak aita hil behar zuen beste ibilbide bati ekiteko.

Urte batzuk geroago, euskal boltxebike gazteak ziren, sobietar luminariak liluratuta, antigoaleko sozialdemokraten eta anarkisten aurka borrokatzen zirenak. Denek kantatzen zuten Internazionala, baina batek bakarrik zuzendu behar zuen proletarioaren iraultza. 36. urtean hondar berean amaitu ziren denak. Borroka haien oihartzuna frankismoaren azken urteetara arte luzatu zen, fabrikan troskos, maoista, estalinista edo, generikoago, espainolistekin elkartzeko arriskuaz ohartarazi zizutenean. Nireak izan ezik, denak sektarioak eta errebisionistak ziren.

Jada tren independentistan gindoazela, pasioz irakurtzen genituen Bosgarren eta Seigarren Batzarretako panfletoak, bata abertzaleagoa, bestea gorriagoa, biak tortilla frankistari buelta emateko prest zeudela. Horien ondoren, milien eta polimilien arteko kainita-gerra izan zen, Baionako festetan elkarri zaplastekoka, hori bai, Eusko Gudariak ozen zela.

80ko hamarkadan, Iparretarrak izan ziren ibilbide propioa izan nahi izan zutenak, Eusko Gudariak ere abesten zuten eta MLNVk, anaia nagusi nonahikoak, egindako amarru eta inkonpresio askoren kontura zabaldu ziren. Gero, denbora batera, ordea, ez ziren hain gaiztoak, eta zubi hautsiak berreraikitzen hasi behar izan zuten familia-sare hartan.

Mundua askatzeko mugimendu guztietan baba berak egosi dira: “Hemen komunistak gutxi gara, baina ondo sektarioak!” entzun nion behin hondurar bati. Izan ere, ez da erraza oihan inperialistatik irteteko bidea aurkitzea; bidegurutze bakoitzean eztabaida sortzen da eta, askotan, zatiketa. Hala eta guztiz ere, eta beste tokietakoekin alderatuz, poztu egin behar dugu gure fratrizia-gerrak intentsitate txikikoak izan direlako, eta horrek geroko berrelkartze asko ahalbidetu ditu. Mandazainak gara.

Editore gisa, aurreko guztien historia entziklopedikoa argitaratzea tokatu zitzaidan, eta, gure nahia ezkutatu gabe, beti saiatzen gara jasotzen zer on izan zuten denek, frankismoaren aurkako borrokan lehenik, Trantsizioko fartsan, frantziar-espainiar uztarriaren aurrean beti. Gure herrialdea beste bat izango litzateke bi euskal belaunaldi horien oparotasunik gabe. Dena ez zen polita izan, baina, egia esan, juduak eta arribistak gutxi izan ziren, eta askok baratze politiko horretan jarraitzen badugu, ez da sortzen dituen letxuga guztiak gustatzen zaizkigulako, hektareako ortuzain zintzo gehien ditugulako baizik. Inguruan dugunarekin zerikusirik ez. Ez, ez dut amonarik.

Bizitzaren azken etapetan, dena erdi bideratuta zegoela uste genuenean, egun batean, gure seme-alabak euskal kaleetan barna gelakide ohiekin mokoka dabiltzala jakin dugu. Denak ezagutzen ditudala esango nuke: nire lagun eta kideen umeak dira, eta horiekin hainbatetan egin dut topo manietan, mitinetan, Korriketan eta herrikoetan.

Prentsaurrekoak ikusten ditut, eta denak berdinak iruditzen zaizkit, tribukoak: euskaldunak eta errebeldeak, mundu kaka hau hankaz gora jartzeko gogoarekin. Irakurtzen dut idazten dutena, eta 70eko hamarkadara itzultzea iruditzen zait: batzuk gorriagoak, beste batzuk gorriberdezuriagoak eta beti… zer egin? leninista, baldintza objektiboen eta subjektiboen artean zalantza egiten duena. Nork du arrazoia? Nireek, beti bezala.

Aspaldi ikusten zen ezker abertzalearen mutur batean sortzen ari zen hutsunea. Jon Idigorasek zioen bezala, zirinetik idorreriara igaro gara denbora gutxian, eta horrek urradurak dakartza. Batzuek eskatzen duten norgehiagokarik erradikalena bateragarria al da posibilismo instituzionalarekin? Nik baietz uste dut, eta historian arima bat baino gehiagoko lidergoen adibideak sobran daude. Hori ez dela erraza? Noski, beti da errazagoa tilburi bat gidatzea koadriga baino.

Ez dut uste “besteek” etxe komunean jarraitzeko gogo handirik dutenik. Lidergo berriak dituzte, sigla berriak, bizi-espazio bila dabiltzan gogoeta berriak, bizkaitarrek 1904an edo boltxeek 1920an egin zuten bezala. Azkenean, eta zoritxarrez, eremu politiko berri bat antolatzen bada, okerrago egongo gara? Agian ez, gutxienez rojoseparatista bada, bere matrizea bezala, bidaia desberdinetarako ez ditugu zakutoak mailegatzen-eta.

Argi daukadan gauza bakarra da nire bizitzako garai hauetan ez naizela haserretuko nire lagunen seme-alabekin: Iker, Haizea, Ane, Ekhiotz eta bioberoia eman eta ipurdia Kontxako hondartzan garbitzea tokatu zaizkidan beste batzuekin, lehorrekook bertara joaten baikinen sehaskekin, manifestazioen ondoren. Abertzaleen, euskaldunen, herrikideen eta iraultzaileen arteko harremanetan alferrikako zauririk ez, inoiz ez gehiago. Baliteke ados ez jartzea, ezta kantatzeko ere, edo kontzertu politikoak ematen dizkigun partitura berrien aurrean desafinatzea. Baina ziur nago, nire herriko musikari batek zioen bezala, galdaratxoan topo egingo dugula.

*Erredakzioan itzulia

Gure seme-alabak liskartuta Gure seme-alabak liskartuta