Guztiok dugu finantza krisiaren berri. Baina, zer gertatu da? Zertan datza? Zer eragin dugu guk  guztian? Nola funtzionatzen dute bankuek? Xikerrek, finantza-erakunde bateko langileak, banku eta kutxen funtzionamendua eta egungo egoera azaldu dizkigu. “Banku batek dirua erosi eta saldu egiten du, barazki-denda batek letxugak, tipulak eta tomateak erosi eta saldu egiten dituen bezala. Eta jendeak hori ulertzen ez duen bitartean, jai daukagu. Jendea ez da konturatzen diruak dirua balio duela, hau da, 100 eurok ez dutela 100 euro balio, diru salerosketetan interesak hartu behar dira kontuan. Arriskuak, denborak, helburua eta beste hainbat aldagaik baldintzatzen dute diruaren balioa. Hori ulertzea ezinbestekoa da finantza sistema ulertzeko eta sisteman parte hartzeko”.

Zer egiten du bankuak gure diruarekin?

Demagun Paki geuregana datorrela 100.000 eurorekin diru horri errentagarritasuna ateratzeko. Diru hori epe batera jarri nahi du gordailu batean, urtebetera adibidez, eta denbora hori pasa eta gero, Paki geuregana joko du berriro diru hori berreskuratzeko eta interesak kobratzeko, edo gordailua berritzeko.

Aldi berean, Josean ere guregana etorri da 100.000 euroko hipoteka bat eskatzera. Guk bere egoera aztertu ondoren, hipoteka ematea erabaki dugu, Pakik utzitako diruarekin. Joseanek mailegu horrengatik interes batzuk ordaindu beharko ditu, hau da, Pakiri zati bat ordaindu beharko dio diru hori uzteagatik eta bankuak beste apur bat gordeko du beretzat, negozioak martxan jarrai dezan, edozein dendak bezala azken batean, baina denda batek baino mozkin-marjina askoz ere txikiagoarekin.

Zein da bezeroaren eragina finantza sistema barruan?

Datu zehatzagoak emanda, demagun Pakik bere dirua eperako gordailu batean jartzen duela %2ra, eta Pakok euriborra + %0,5eko hipoteka ordaintzen ari dela. Momentu honetan euriborra %2an dago, beraz, bankuak %2,5eko mozkina lortzen du Pakiri esker. Urtebete geroago, Paki bueltan datorkigu gordailuan jarritako dirua berritzera. Guk %2a eskaintzen diogu berriz ere, baina Pakik esaten digu alboko bankuan bere 100.000 euroengatik %3a ematen diotela, eta eskaintza berdintzen ez badiogu, beste bankura eramango dituela 100.000 euroak. Momentu horretan, bezeroa espekulazioaren jokoan sartzen da bankuek eraginda.

Eta espekulazio joko horrek min handia egin dio finantza sistemari.

Hori da. Ezjakintasun handia dago eta hori oso arriskutsua da. Oro har, bezeroek ekonomiaz dakiten gauza bakarra telebistak eta egunkariek kontatzen dietena da, eta hori ez da nahikoa finantza jokoan sartzeko. Horregatik, alboko bankuan bere diruagatik diru gehiago ematen badiote, hara joango da, baina Pakik ez daki ekintza horrek sistema kapitalista kaltetzen duela. Eta orain, imajina ezazu Paki bezalako beste 500.000 pertsona daudela, jada ez dira 100.000 euro, 50.000.000 euro baizik

Nola kaltetzen dute bezeroek sistema kapitalista?

Bezeroak interes altuak eskatzen dituenean baina hipoteken prezioak berdin jarraitzen dutenean, bankutik irteten den dirua sartzen dena baino gehiago da, eta zulo bat sortzen da. Hori da banku askok egiten ari direna; bezeroak erakartzearren, interes oso erakargarriak eskaintzen dituzte, baina horrek guztiak zuloa besterik ez du sortzen, ez baitute dirurik sortzen bezeroei interesak ordaintzeko. Orduan kapital gehiago behar dute, eta horretarako bezero gehiago bereganatu behar dituzte produktu erakargarriagoekin. Eta zuloa handiagotzen doa dena behera erortzen den arte. Sorgin-gurpila da. Bai bankuek eta baita bezeroek ere gehiago nahi dute beti, baina hori ezinezkoa da. Guztiok horretaz jabetzen ez garen bitartean, finantza sistemak ahulduta jarraituko du, eta are gehiago gaur egun.

Bezeroak interes handiagoak eskatzen baditu, nahiz eta arriskutsua izan, bankuak onartu egiten badu, ez al dira bankuak krisiaren errundun nagusiak?

Bai. Baina beste erremediorik ez dugulako egiten dugu hori. Zure barazki-denda ondoan barazkiak erdi prezioan saltzen dituen beste denda bat irekitzen badute, prezioak jaistera behartuta zaude lehiatu ahal izateko, bestela, bezero guztiak galduko dituzu eta denda itxi beharko duzu.

Zer gertatzen da banku batek horrelako zuloa sortzen duenean?

Zulo hori estaltzeko bakuek lau irtenbide dituzte: porrot egin, estatuaren esku-hartzea baimendu, beste finantza-erakunde batekin fusionatu edo burtsara irten, orain Bankiak egin duen bezala. Gobernuak ez die finantza-erakundeei porrotean aitortzea uzten, horrek lurraldeko enpresa eta pertsonen aurrezkiak suntsitzen dituelako eta, horrenbestez, lurraldeko ekonomia behera datorrelako. Baina ez du esku-hartu nahi ere, horrek ekonomia nazionalari eragiten baitio –arrisku-sariari, alegia- eta estatuari dirua erostea garestiago irtengo baitzaio.

Beraz, banku bat beste batekin fusionatu edota burtsara irteten dela entzuten dugunean, horrek esan nahi du bankua gaizki dagoela, ezta?

Bai hala da. Baina ez fusio kasu guztietan, fusiorako arrazoi asko baitaude.

Zer da bankuek egin beharko luketena?

Finantza kudeatzaileon lana bezeroen dirua egoki eta zuhurtziaz kudeatzea da, dirua zeini eman eta zeini ukatu jakin behar dugu, diru hori bueltan jaso behar baitugu finantza sistema pikutara joan ez dadin. Nahiz eta gogorra iruditu, ezin zaio mundu guztiari dirua mailegatu. Eta horixe da banku guztiek egin beharko luketena, kapitalismo basatian sartu ordez eta diru-goseak itsututa jardun ordez, bezeroen dirua ondo kudeatu beharko lukete finantza sistemaren oreka mantentzeko eta gertatu dena ekiditeko.