#ArabaEuskaraz: Lotsaren kronika
Aurpegia gorri-gorri dutela itzuli dira etxera. Ez da eguzkia horren erruduna.
Lotsaren kronika bezala definitu daiteke Bastidan ospatu berri den jaiak #ArabaEuskaraz hashtag-ean izan duen isla. Beste modu batean esanda, lotsagabeen kronika ere izan da #ArabaEuskaraz. Azalpen soziolinguistikoek normala dela esango dute. Normala hori bada, norbaitek azal dezala zer dagoen gaizki.
Honezkero jakin minak urduri jarri bazaitu hemen ikus dezakezu zeure begiekin non dagoen Bastidako sagarraren zizarea.
Euskararen aldeko jaia, euskara barneratu, barreiatu leloa nonahi. Bastidan ekainaren 17an zenbat euskara aditu zen, ezin zenbakitan konta. Aldiz, twitterreko 140 karaktereak betiko geldituko diren lagin tristeak dira.
Goiz goizetik gauera arte, ehunka izan dira Araba Euskarazen unean uneko kontakizuna gaztelaniaz egin dutenak twitterren. 140 karaktere ezin euskaraz idatzi. #ArabaEuskaraz hashtag-a erderaz idatzitako mezuz gainezka. Aldarrikapen mezu bat nola hustu eta buelta ematea erabat posible dela erakusteko adibide bikaina. #ArabaErdaraz hashtag-a zuzenagoa zatekeen. Imaginazioz ere ez ezin da kontraesan kolosal hau gainditu. “#BegetarianoaNaizEtaHarro txerri txuleta bikaina jan dut gaur”, agian?
Iker Armentiaren txioak ez dio antza askori axola izan:
Aurpegia gorri-gorri dutela itzuli dira etxera. Ez da eguzkia horren erruduna. Bastidara joan diren euskaldunek #ArabaEuskaraz ikustean sentitu duten lotsa da, haien kopetetan.
Ez dakit zergatik harritzen zaren hainbeste gazteen jokabide linguistikoaz, Bingen (alderdi etilikoa alde batera utziko dugu, horretan bat gatoz eta). Hemengo hiru egunkari abertzale handiek (Gara, Deia, Noticias de Álava), adibidez, espainolez plazaratu dituzte gaur atzoko jaiaren inguruko kronikak. Nik horiei ere hartuko nieke kargu, ez bakarrik gazteei.
Jaiaren bezperan, inguru-mingururik gabe eta oso zuzen, nire iritziz, eman zuten beren diagnostikoa Araba Euskaraz-eko antolatzaileek Berria egunkarian http://paperekoa.berria.info/iritzia/2012-06-16/009/001/bastidara_ongi_merezita.htm
:
«Erlaxatu egin gara. Euskara erabilpen eta nortasun balio gisa hartu eta horren aldeko apustua kanpora adierazteko beharra oso barneratuta dago euskal gizartean oro har, ziur gaude horretaz, baina ez da ekintzetara eramaten maila berean. Atsekabez azaltzen dugu pertzeptzio hori, baina gai honetan aktiboak izateko prest daudenek, bakoitza bere neurrian, astindu eraldatzailea behar dute eta ez dugu gordintasuna leunduko gure mezuan.
Errepara bedi gizartean jartzen dugula azpimarra, ez instituzioetan, administrazioan. Ez haiei ezer aurpegiratu beharrik ez daukagulako. Ezaguna da haien politikekiko daukagun ikuspegi kritikoa. Bada ordea jakiniko zerbait egoera honen jatorrian: Politika instituzionalak eta euskararen erabileraren aldeko giro soziala zuzenean lotuta daude horren aldeko apustua egiten dutenen eraginarekin, jarrerarekin, aburuak kanpora agertzeko erabakimenarekin.»
Bestalde, niri antolakuntza oso ona iruditu zitzaidan. Garbitasunaren aldeko apustua. megafonia txukuna, eta mezu, kartel eta komunikazio guztia euskara hutsez. Ez duela urte batzuk bezala, “sarrera-entrada” eta mezuak elebitan jaso/jasan behar ziren hartan.
Hori gutxi balitz, ETB2n ere elkarrizketa guztiak gazteleraz emititu zituzten! Bat bera ere ez Euskaraz eta azpitituluekin!! LOTSAGARRIA BENETAN!
Benetan mingarria Euskararen errealitatea…
Heldua da arazoari heltzeko ordua, ezin da gehiago itxaron.Non daude honen guztiaren arduradunak? Zertarako balio du euskalduntzeak? Zertarako balio dute alderdi abertzaleen erdarazko deklarazioek? Zertarako balio dute media abertzale edarazkoak? Zertarako euskararen aldeko aldarri hutsalek? Zertarako makrojaiek? Zertarako megaikastolek? Noiz egingo dugu gogoeta? Irlardatze prozesu linguistiko bete-betean sartu gara?
Sikieran, txartelak ondo idatzita omen zeuden, kontsola gaitezen horrekin.Non aurkitu ahal dugu euskararen eredu osasungarririk? Inon irabazi dugu kalearen zati bat hainbeste ahaleginen ostean?
Martinekin ados. Twiterrean ikusi dena tristea da baina horixe da errealitatea. Ez dut uste horrelako kritika bat merezi dutenak Bastidako gazteak direnik.
Askoz ere salagarriagoa iruditzen zait, adibidez, Gara-k atera duen webgune berria, Naiz. Suposatuta interneten jende gazteagoak erabiliko duela, egunkariko politika berarekin jarraitzea. Garrantzia duen guztia erderaz eta kirolak eta beste txorakeria batzuk euskeraz. Nola exigituko diegu Araba Errioxako gazteei euren artean euskaraz jarduteko, Gara bezalako eragile indartsu batek euskerarekiko duen jarrera ikusita?
Nik behintzat argi daukat zerk ematen didan benetan pena eta amorrua.
Azterketa gutxiago eta euskara gehiago. Hori da errebindikatu behar duguna. Gramatika asko dakiten eta euskara gutxi hitz egiten duten gazte jendea daukau. Hauxe da penagarria
Beno. Orain harritzen gara honekin? Aspaldi hasitako joera baten emaitza baino ez da. Holako ekimeanek boteioi erraldoi kutsua hartu dute, aspaldidanik. Euskara gutxi, euskararekiko errespetu eskasa eta negozioari begira, zer esan, den-dena eramaten da, hots, litroak autobusean daroate festara han euro bat ere ez uzteko. Bestela, nire ustez hemen guztiz jokuz kanpo dago Gara edota Naiz edota beste egunkarien euskararen erabilpena, gaia desbideratzeko eta arazoa desitxuratzeko ez bada. Gramatikaren ezagutzak ere nire ustez ez dauka zerikusi handirik. Euskararekiko begirune kontua da. Hobe esanda begirune eza.
Gramatika asko jakitearena ere, utz dezagun. “Ni egin dut”, “Ahal nais erosi txeketa”, “Si etorri zen”, eta abar..
Autokritika egin beharra dugu: gazte belaunaldi asko galtzen ari gara euskal erreferentziarik eztutelako.
Soluzioa? Auskalo… Ez omen dago formula perfekturik.
Formula perfekturik ez dago ez, baina eredu diglosikoak onartzen ari gara behin eta berriz alde guztietan (politikan, erakundeetan, kumunikabideetan…) demokrazia eta berdintasunaren izenean. Aski da! Badakigu egoera zein den! Erantzun sendo bat eman behar dugu Euskarak protagonismoa har dezan.
Izatekotan ere, soluzio bakarra: independentzia
“Estatu batekin, agian, euskara ez da salbatuko; gabe, ziur ezetz”
Erabilera hitz goxoa da, fonema leunez osatutakoa, baina gazteentzat ez da #hitzmoloia. Adinaren ezaugarri psikologikoek eta ikastola-ikastetxeen hezkuntza formalaren egiturek ez dute laguntzen hizkuntza ohitura aldarazteko orduan. Gazteekin lan egitean, behin eta berriro gertatzen zaigu, ahaleginak ahalegin, abiapuntura bueltatzen garela. Batetik edo bestetik trabak agertzen dira eta errealitateak irabazten digu. Inoiz jarritako uztak bere fruitua emango duen esperantzaz bizi gara. Konformismo izeneko defentsa mekanismoarekin ase gara.
Bestaldetik, gazteek kontzientzia osoa badute, euskaldun sentitzen dira, gehien bat, nola nahiko konpetentzia badutela ere sinetsi nahiko nuke, eta hementxe dago koxka, gizartearen egoerarekin erabat koherenteak dira. Beraz, #ArabaEuskaraz hashtaga egoeraren errealitatea besterik ez da. Interneten aditua den batek behin esan zidan mundu fisikoaren isla izaten dela mundu birtuala. Hortaz, zergatik harritu edo lotsatu gure gazteek txioak erdaraz botatzen badituzte?
Gazteen artera urte hauetan egindako lanari esker, oztopoen analisia jorratu ahal izan dut. Gure esparruan hausnarketaz aireaz baino gehiago bizi garelako, behin eta berriro, partikularretik abstrakziora joateko aukera izan dugu. Orain guztiz normaltzat jotzen dugu Mass Medietan Tele Cinco katea edo El Correo liderrak izatea, baita komunikabide abertzaleen lurrean Gara eta Deiaren jokabideak. Azken finean, guztiok dakigu zer dagoen atzean: interes handien baratza. Unibertsitateko irakasle bati entzun nion maila sozio-ekonomiko ertainekoak baino ez direla kezkatzen hizkuntzaz. Politika unibertsoan, beraz, hizkunzta ez dabil lehentasunaren elipsian. EAJ barruan Egibartarrak eta Azkuntzarrak daude, Ezker Abertzalearen bueltan sozialismoari euskarari baino garrantzi handiago ematen diotenak bezalaxe. Batetik edo bestetik, euskararen erabilera bultzatzea ez dago lehentasunen artean. Politika eta potere mugimenduak dira, beraz, euskarazen etsai handienak. Euskara politizatuta ikusteaz nazkatuta gaude. Euskara ez dela politizatu behar diotenek polinizatzen dute euskara. Hau kontu zaharra da edota hemen guztiok gaude euskararen alde bezalako esaldiek erabileraren arazoa fosilizatzeko baino ez dute balio.
Horregatik, mesedez, arren, utzi gazteak bakean, nahikoa dutela egiten duten ahaleginarekin. Gustatuko zitzaidakeen euren adinarekin erakusten duten adorea izatea. Ulertzen dut Ikastolen jaietan izaten den giroa erretzea. Baina el Padrinok dioen bezala “Ez iezaiezu izan gorrotoa zure etsaiei, ez dizu uzten hauek epaitzen” Gazteak bidaide dira, inondik inora gure etsai. Bestelako dinamikak behar dituzte, eta sare sozialek ezin aukera ederragoa aurkezten digute. Saia gaitezen, beraz, twiterreko egoerari buelta ematen.
Orain dela bi urte ikasgela batean nork zeukan Tuenti galdetu eta guztiek (bi izan ezik) jaso zuten eskua. Ikasturte honen hasieran nork zuen twitter kontu bat galdetu eta 4 baino ez zuten eskua jaso. Bukaeran, aldiz, kontu bitxia gertatu zait. Otsailetik aurrera ikasle batzuk nire jarraitzaile egiten hasi ziren. Orain, ikasturte bukaeran ikasle talde honen hiru laurdenek twitter kontu bat dutela badakit. Modak eta mugikorretan interneta izateak mugimendu migratorio honetan lagundu du. #Arabaeuskaraz hashtagarekin gertatu dena honen adibidea da. Tuentin gazteek erdaraz egiten zuten, eta twitterren berdin jarraitzen dute. Orain gure begietara argiago besterik ez da gelditu.
Proposamena dakart. Twitterrek alde on asko ditu: erregistroa ahozko hizkera informaletik idatzizkotik baino hurbilago dago, sormenerako tokia uzten du, Idatzi baino lehenago pentsatzeko denbora ematen dizu… Ez litzateke eraginkorragoa euskararen eta internet unibertsoan gabiltzanok gazteei twitterren euskaraz nola egin erakutsiko bagenie? Talde gutxi batzurekin hainbat estrategia planteatu daitezke. Euskal Herri mailan, #gazteaktxioka moduko ekintzak denon artean zabaldu ahal izango genituzke. Ziur naiz Euskara Elkartetatik eta twitterren mugitzen diren erabiltzaile euskaldunengatik oso ideia efektiboak atera daitezkeela. Momentuz, zergatik ez bildu ideiak #gaxteaktxioka hashtagaren bitartez?
Hauxa lotsia…
Beste bebarik eztaukat…
Ez dut uste gazteek euskaraz duten erabilera (eskasa) Azkunak, Solabarriak, Deiak edo Garak daukan. Euskarak dena du kontra. Alde eduki duen eta gaur daukan elementu bakarra militantzia da eta militantziak konpromisoa eskatzen du eta gaur egun atxikimenduak kuantitatiboki neurtzen direnez, ez kualitatiboki ba … garrantzia ematen zaio eskergari, eta ez muniari, autobusak eta autobusak joateari , berdin du zerez beteta,… eta bilatu duguna , ezkenean daukaguna da.
Aurreko mezua ondo idatzita: Ez dut uste gazteek euskaraz duten erabileraren (eskasa) erantzunkizuna Azkunak, Solabarriak, Deiak edo Garak daukanik. Euskarak dena du kontra. Alde eduki duen eta gaur daukan elementu bakarra militantzia da eta militantziak konpromisoa eskatzen du eta gaur egun atxikimenduak kuantitatiboki neurtzen direnez, ez kualitatiboki ba … garrantzia ematen zaio eskergari, eta ez muniari,hots autobusak eta autobusak joateari , berdin du zerez beteta,… eta bilatu duguna , ezkenean daukaguna da.
Egunkari horiena adibide bat da, Jokin. Jarri, egunkarien ordez, “politikariak”, “kirolariak”, “artistak” edo “erloju-konpontzaileak”. Kontua da gaztelaniaz funtzionatzen duen gizarte batean normala dela gazteek ere gaztelaniaz jardutea. Zergatik egin behar du nire semeak ikastolako bere lagunekin euskaraz nik haren lagunen gurasoekin erdaraz egiten badut? Hizkuntza akademikoa euskara duelako? Oraindik hori sinesten badugu lainopian gaude, guztiz lanbrotute.
Gazteek irakurtzen ez dituzten egunkari horiek ezer gutxi eragiten dute gazte berberek entzuten dituzten euskal musikal taldeen aldean. Baina esaten duzun moduan, hori, ez da koxka. Lehen gazteentzako euskal musika zer zen? hutsaren hurrengoa, hedabide euskaldunak? zero, politikari euskaldunak? kar kar, … Zertan zetzan euskararekiko atxikimendua? Atxikimendua eta militantzia erabat identifikatuta zegoen. Argi zegoen zer zen eta zer ez zen.Eta euskararen aldeko jai batera joatea ere oso argi zegoen zertarako eta zer zen.Zergatiak “gizartearen eragi ikuezin eta ikustezin bat”etara mugatzen baditugu, gureak egin du. Gakoa konpromisoa da. Eta hortarako lehenik eta behin gazteek konpromisoa zer den jakin behar dutelakoan nago, eta hori azaldu egiten da, hitzez, eta ekimenz noski. Nahi baduzu “adoktrinazioa ” deitu, neu adoktrinatuta nago eta oso harro nago. Konpromisoa ez da infusoa.
Horrez gain neuk uste hautaketa sinplea dela. Egon badaude gazte euskaltzaleak, euskarerekin konprometituta eta euskararekin inongo konpromisoa ez daukatenak.Beti bezala. Beraz hautaketa, nire ustez honako hau litzateke: 200 autobus jendez gainezka, erdara hutsean, ikastolen jaira joatea, edota 50 autobus euskaltzalez beteta? Kantitatea edota “kalitatea”. Lehen, diru goseak kantitatearen alde jarri zuen balantza. Baina orain, gazteek uzten duten diruaz ohartuta…
Euskara zabaltzeko erarik onena gazte arrunt batzuk izen zein abizenekin publikoki markatzea da. Bai horixe. Bitartean euskararen etsaiak lasai beraien parlamentuetan.
iparra galdu al dugu?
Hau obsesioa parlamentuarekin.Gizartez arituko bagina? Badirudi politikarien gaia badela aitxaki perfektua arazoei buruz berba ez egiteko. Etsai bakarrak ez dira parlamentukoak. Leku guztietan egon daitezke. Araban euskarazen ere. Edo Kilometroaken, edo Ibilaldian,..
Euskararako (eta euskaldunok) inoiz baino baliabide gehien dugun honetan, sekula baino gutxien omen dugu egiten gure? hizkuntzan. Eta Jonek dioen moduan, ez dira erdal aldeetako gaztetxo batzuk pikotan hola eta hola jarri beharrekoak. Zertan gaude sarri askotan eredugarri izan beharko genukeen helduok?