Oinarrizko diru-sarrera unibertsalaren defentsa, muga irekiak eta 15 orduko lan-astea dira Rutger Bregman kazetari holandarraren azken liburuaren erdigunea. Herbehereetan izandako hasierako arrakastaren ondoren (non best-seller nazionala izateaz gain, oinarrizko diru-sarrerako esperientziako mugimendua gidatzen ere lagundu zuen udalerri mailan) eztabaida nazioartekotu egin da.

Duela mende bat, John M. Keynes bezalako pentsalari eraginkorrek aurreikusi zuten automatizazioak eta efizientzia hobetuak, etorkizun ez horren urruti batean, lana desagerraraziko zutela. XXI. mende honetako lehen hamarkadetan, aldiz, nazio garatuetako hiritarrok inoiz baino ordu gehiago egiten dugu lan, sarriegi guk geuk zentzua topatzen ez diegun lanetan («kaka lanetan» Bregmanen iritziz).

Teknologiak hobekuntza handiak ekarri ditu bizi-baldintzetan, batzuentzat behintzat. Hortaz, nola bilaka dezakegu gure «Oparotasun Lurralde» modernoa, Bregmanek maiz izendatzen duen bezala, guztiontzako oparotasun lurralde, aisialdi ugarirekin… Biziz?

Zalantzarik gabe, gizarte mitiko ezinezko baten ideia gisa topatuko dituzte eszeptiko eta aurkari askok Bregmanen irtenbideak. Bregmanek berak onartzen du askorentzat bere proposamenak «amets eroak» izango direla. Berak proposatzen du, utopiarako bide horretan, aparteko orduen pizgarria kentzea, banku-trantsakzioak zergapetzea, BPGranzko garapen neurri alternatiboak garatzea… eta bere baieztapenak indartzen ditu hainbat froga historiko eta esperimentalekin.

Adibidez, oinarrizko diru-sarrerei buruzko lehenengo atalean Dauphinen, Manitoban, egindako «Mincome» esperimentuaren emaitzak eztabaidatzen ditu; edo Estatu Batuetan egindako antzeko esperimentuak; gainera, txiroei egindako eskudiru-donazioak jorratzen dituen GiveDirectly bezalako erakundeek ikusitako emaitzak laburbiltzen ditu. Estatistikak, pasadizoak eta gogoeta teorikoak konbinatzen ditu oinarrizko diru-sarreraren argudioa pobreziari aurre egiteko modurik eraginkorrena bezalabalioan jartzeko.

Bregmanek badaki oinarrizko diru-sarrera, bera bakarrik, ez dela nahikoa etorkizun utopiko hori sortzeko. Bere «amets eroaren» bestelako ikuspegi eta ñabardurak azaltzen dira hezkuntzari buruzko gaur egungo diskurtsoaren kritikan. «Behin eta berriz aritzen da ondorengo galderaren gainean: zein ezagutza eta gaitasun behar dituzte gaur egungo ikasleek biharko lan-merkatuan kontratatuak izateko?». Bregmanek dio hauxe dela «hain zuzen ere, galdera okerra». Hezitzaileek galdetu behar dute zein ezagutza eta gaitasun nahi ditugun ikasleengan «ez soilik lan-merkaturako, baizik eta, batez ere, bizitzarako» prestatzeko.

Rutger Bregman, filosofoa

‘Errealistentzako utopiak’ liburuaren idazlea

…

Zergatik deitzen gaitu horren maiz alfer Dijsselbloem zuen Ekonomia-ministroak?

R. B.- Badakielako holandarren gehiengoak pentsatzen duela espainiarrak, italiarrak eta grekoak beraietaz aprobetxatzen direla ‘festa eta eguzkipekosiesta’ bizimodurako. Baina Dijsselbloemekez du kontatzen errealitatean Holanda paradisu fiskala dela, balio izan duena eskema batzuenbidez Espainiako multinazionalek beren zergak Espainian ordaintzea saihesteko, eta Espainiako osasuna eta hezkuntza finantzatzeko balio beharko lukeen dirua paradisu fiskaletara eramaten duena. Multinazionalek onurak lortzen dituzte Espainian eta EBko beste herrialdeetan, baina euren zergak Holandan ordaintzen dituzte –tasa askoz merkeagoekin– eta, handik birbidaltzen dituzte Holandako Antilletara eta beste paradisu fiskaletara, non jada ez duten zergarik ordaintzen.

Triangulazio horri holandar sandwicha deitzen zaio eta urteak dira praktikatzen dela.

R. B.- Antzeko amarruak diseinatu zituen bere garaian Europako Batzordeko presidenteak, Junckerrek, bere herrialdean lan egiten zuenean, Luxenburgon. Bitxiena da horiek beraiek, aurrerapen sozialak proposatzen ditugunean utopikotzat jotzen gaituztenak, direla gero zerga-ihesa sustatzen dutenak. Eta hori bai, errealistatzat jotzen dute. Ezingo ditugu guztiontzakopentsio gehiago eta zerbitzu hobeak ordaindu,beraiek, soldata murriztuak ordaindu eta gero, onuren dirua paradisu fiskaletaraeramaten badute.

Zer proposatzen duzu gure ongizatea areagotzeko?

R. B.- Oinarrizko errenta unibertsala proposatzen dut. Jendeari dirua ematea, guztiei, inor txiroa izan ez dadin ziurtatzeko. Gehiengoak gizarterako balio handiagoa sortuko luke bere denborarekin laster robotizatuak izango diren lan absurdoetan galdu ordez.

Beraiek egin ezean,nork egingo lituzke?

R. B.- Edonork, baina hobeto ordainduta. Oinarrizko errentak goraka bultzatuko lituzke soldatak, benetan beharrezkoa dena, gaizki ordaindutakoei negoziazio ahalmen handiagoa emango liekeelako.

Beldur naiz geure zerga-bilketak ez duela ematen hainbesteko errenta unibertsalerako.

Horixe ematen duela zerga-saihestea ekidinez gero! Eta jende gutxiago egongo litzateke kartzeletan, zahar-egoitzetan eta umezurztegietan. Aurrezpena litzateke.

Inflazioa sustatuko lukete.

R. B.- Soilik soldata hori dirua inprimatuz ordainduz gero, baina zergekin ordain daiteke. Eta etorkizuna aurreratu baino ez dut egiten, zeren eta, gainera, robotizazioak ezinbesteko egingo baitu.

Bateragarriak al dira gaurko pentsio guztiak eta zure sistema? Ordezkatuko lituzke?

R. B.- Pentsioak baino askoz hobea litzateke txirotasunaren edo gaixotasunaren kontra, ez baikenituzke milioiak gastatu beharko txiroak edo gaixoak garen jakiteko kontrol umiliagarrietan. Gaur egun, pobreziaren kontrako pentsioek bertatik ez ateratzea sustatzen dute, hain zuzen ere.

BBVA fundazioak duela gutxi ondorioztatu zuen gure BPGak ez duela ematen errenta unibertsalerako.

R. B.- Ondo da, baina ari dira eztabaidatzen jada. ELGAk ere ateratzen ditu txostenak horri buruz. Duela hamarkada bat erokeriatzat hartzen zen eta orain prospektiba mintegi guztietan dago.

Zenbat kostako litzateke guztiontzako soldatak?

R. B.- Ameriketako Estatu Batuetan BPGaren %1 baino ez litzateke. Defentsan gastatzen ari dena baino askoz gutxiago da. Benetan, kostua oso onargarria da gaur egun.

Nik gustukoa dut nire lanbidea: zergatik kobratu nahi izango dut kolpe zorririk jo gabe?

R. B.- Ez diozu lan egiteari utziko: besterik gabe, errenta kobratuko duzu soldataz gain. Gertatuko den gauza bakarra izango da alokairua ezin ordaintzeko beldurrez tontakeriatan lan egiten dutenak merezi duen zerbaitetan aritu ahalko direla.

Suitzan, ordaindu ahal duen herrialdean, errenta hori guztiei ematea bozkatu zuten eta ezetz esan zuten.

R. B.- Emakumeen botoari buruz ere bozkatu zuten suitzarrek 50eko hamarkadan eta ezetz esan zuten, baina onartu egin zuten 20 urte beranduago. Esan dizut jada utopiak gauzatzen direnean denek normal ikusten dituztela berehala eta harritu egiten direla askoz lehenago errealitate ez izateagatik.