Urtebeteko kartzela zigorra eta 45.000 euroko isuna. Hori izango da 1915-1917 urteetan Turkiak armeniarren aurkako genozidioa eragin zuela ukatzen dutenentzako zigorra, Frantzian: Arazorik konpondu baino, berriak sor ditzakeen neurria da.

Historia liburuetako orriak historiagileek idazten dituztela irakatsi digute beti, baina badakigu gezurra dela. Historiagile batzuek idazten dute, ez denek. Irabazi dutenen bertsioa idaztea nahi duten historiagileek, alegia. Sarritan kontrako ikuspuntuak isilaraztea ere bilatzen dute.

Nafarroako Gobernua da historia bat eta bakarra iraunarazi nahi duen instituzioetako bat. “Konkista ez zen bereziki odoltsua izan”, dio UPNk banatu duen esku-orriak. Kontrako kontakizuna baztertua dago, baina ez erabat debekatua.

Frantziara itzul gaitezen, non galarazi egin duten historiaren ikuspegi bat. Frantziako senatuak onartu egin du genozidioa ukatzea zigortzen duen legea eta Sarkozyk berrestu egingo du. Ukazioa izan daiteke gezurrezko ikuspegia, ikuspegi maltzurra, ikuspegi desitxuratua eta baita ikuspegi baztertua ere, baina ez behintzat ikuspegi debekatua.

Ez dut nik esango Armenian genozidiorik egon ez zenik, kontrakoa esatea beste erremediorik ez dut. Wikipediatik hasita, iturri nagusiek horixe baieztatzen dute: “Armeniar genozidioa Lehen Mundu Gerraren garaian eta ondoren Otomandar Inperioko armeniarrak nahita eta sistematikoki suntsitzeko eragiketak izan ziren.” Baina, argi dago ez dela ikuspegi bakarra. Turkiarrek ez dute genozidio gisa definitu nahi 1915 eta 1917 artean (orain dela ia 100 urte! gertatukoa.

Tayyip Erdogan Lehen Ministroa debekuaren aurka dago: “pentsamendu askatasunaren sarraskia da; erdi arokoa”. Turkiako gobernuak dioenez inperio otomandarrak “ez zuen Armeniako herritarrak ezabatzeko” planik osatu eta gatazka testuinguruan kokatzen ditu heriotzak. Pentsatzekoa da milioika turkiarrek elkarbanatzen dutela iritzi hori.

Historia debekatu?

Historiak ikuspegi anitzak ditu, egitate batzuen gaineko interpretazio ezberdinak, eta, batzutan, errealitateari buruzko desadostasun ere bai. Baina, nork idatzi behar du historia? Ez behintzat Gobernu batek lege bidez ikuspuntu bat zigortuz. Historia dekretuz ezarri nahi izateak galera besterik ez dakar ezagutza kamusten duelako. John Stuart Mill pentsalariak esango lukeen bezala, bakoitzak bere argudioetan duen ahultasuna erakusten du -kasu honetan genozidioaren baieztapenean- bestea debekatzeak.

Historia atal horri buruz dudan ezjakintasuna onartuz, ez dakit zein onura egiten dien armeniarrei Frantzian genozidioa ukatzea zigortzeak. Zentsura bide arriskutsuak irekitzen ditu eta Frantzian bizi diren turkiarren ikuspuntua kriminalizatzen du. Ez al litzateke neurri nahikoa Frantziak genozidioa onartzea eta kontrakoa baztertzea?