Apur batzuekin, zuloa bete nahian

 ibarretxe-basterretxea-hec-2008.jpg(Efe)

Aurkezletarako deitua nintzen gaur arratsean, baina, azkenean, hitz egitea ere egokitu zait, beste norbaitek utzitako zuloa betetzeko. Baina zer esango nuen, ba, nik, baldin eta Nestor Basterretxeak eta Ricardo Ugartek Oteizarekin bizi izandakoaz hitz egingo bazuten, Julia Otxoak haren poesia hartuko bazuen gai, Miren Azkarate Oteizaren ekarri artistikoaz ariko bazen eta Ibarretxe Lehendakariak Oteizaren eragile alderdia hartuko bazuen ardatz?

Gertatu zait lagunak etxera etorri eta hozkailuan ezer geratzen ez denean bezala: apurrekin antolatu behar afaria. Edo.

Baten bati interesatzen bazaio, hemen doa Miramar jauregian esandakoaren zati bat:

“Gu jaio ginenean, Oteizak 50 urte zituen, eta orduantxe utzi zion, bere karreraren unerik gorenean, eskulturak egiteari. Badakizue zer esaten zuen hark: Quería ser escultor y he hecho escultura, ahora que lo soy, no necesito para nada seguir haciéndolas. Nola liteke, orduan, gu sortu eta bere lana amaitutzat emandako artistak gure belaunaldian ere halako eragina izatea? Ezinezkoa diruzi, gazteak beti jotzen baitu aita hiltzera.
Baina Oteiza ez zen erraza hiltzen, badakizue hori. Markapasoa jarri behar ziotenean ere, etxera deitzen zigun eta erantzungailuan uzten zuen mezua: Dicen que mi corazón no anda bien, que me van a poner un marcapasos. No les voy a dejar. ¿Para qué, si ya estoy muerto?
Gogora datorkit garai haietan Nestor Basterretxeari entzun nion esaldi gogoangarri bat: Jorge no va a morirse nunca, a no ser que decida suicidarse.
Bai, ez zen batere erraza gizon hura errenditzen eta haren eragina itzaltzen. Galdetu bestela gure eta ondorengo belaunaldiko artistei, Txomin Badiola, Pello Irazu, Manu Muniategiandikoetxea. Hementxe daude euretako batzuk: Mikel lertxundi, Xabier Laka eta beste hainbat. Hortxe dago Jose Ramon Anda ere, baina hantxe ikusi nuen, harri eta zur, Fundación Caja de Pensiones-ek Madrilen jarritako PROPOSITO EXPERIMENTAL izeneko erakusketan, 1988an. Anda eskulturen artean zebilen, zuri-zuri, begien aurrean zeukan oparotasuna sinetsi ezinik, handitasun ikaragarri batek irentsi behar balu bezala. Zenbat artista iritsi ote da, egin beharreko bidean, Oteizak 50 edo 60 urte lehenago egindako leku berera?
Baina ez artista plastikoak bakarrik, eta ez gure belaunaldikoak soilik. Oteizaren eragina askoz da zabalagoa. Lehengo asteartean, bi euskal poetarekin nengoen: bata neure adinekoa eta bestea hogeita hamar urtekoa. Biek ala biek  zioten gutxi direla poema liburuak Oteizaren EXISTE DIOS AL NOROESTE bezalakorik:

“no duermo
extiendo la mano
para buscar algo
sobre la mesa de noche
y toco algo
misterio vivo y carnal
que me estremece
es mi otra mano que a oscuras
busca también lo mismo…”

Guk Altzuzan hogei urte genituela ezagutu genuen, berak 70 zituenean. Jainkoturik genuen ordurako, gure aurrekoengan entzuten baikenuen QUOSQUE TANDEM liburuaren oihartzuna, EZ DOK AMAIRU taldearen baitan ukan zuen garrantzia, GAUR eta antzeko artista taldeekin eman zuen bultzada… Hainbeste gauza! Lokomotora bat zen, edo nahiago bada, despertadore burrunbatsu bat.
Jakinekoa da, baina, Jainkoak apurtu egiten dira hurbildu eta ezagututakoan. Bera ez. Bera zen are jainkotzenago zen bakarra harekin egoten ginen bakoitzean. Beti bazuen zerbait aztoratzen gintuena. Esaterako, bere koaderno txiki haietako bat atera eta galdetzen zigun: Etxeberria, ¿cómo diferenciarias a un ateo vasco de un ateo no vasco?
Mozolo aurpegiarekin begiratzen genion, zer erantzun asmatu ezinda. Orduan berak: ¿Cómo no sabes eso, con lo fácil que es?: metes a los dos en partido de pelota y ya está. El ateo vasco se emociona en el Ángelus y le saltan las lágrimas. Al otro no. Eta halakoak mila.
Azkenetako gure arteko haserreetako bat, NOCIONES PARA UNA FILOLOGIA VASCA DE NUESTRO PREINDOEUROPEO argitaratu zuenean ukan genuen. Niri ez zitzaidan batere ongi iruditu liburu horretan Oteizak, Azkue eta Mitxelena bezalako erraldoiak iraintzea, eta artikulu luze bat idatzi nuen horretaz.
Etxeberria me has dado duro, esaten zidan gero. Ea zergatik tratazen nuen horrela. Esan nionean Mitxelena ez zela inozoa, berak esaten zuen bezala, ezin zitekeela inozoa izan hainbeste hizkuntza zekien gizona, erantzun zidan: !Es que es tonto en 16 idiomas!. Baina izugarriena da, maitasunaren erditik esan zezakeela halako astakeria bat, biziki maite baitzituen hark Mitxelena eta beste guztiak: Arrate ¿Puerta de piedra? —esaten zuen, igual— Que coño va a ser Arrate “puerta de piedra”. Están locos, el prefijo AR no signifa piedra, significa hueco, vacío. Arrate significa “puerta al vacío”.¿Cómo no son capaces de ver una cosa tan evidente?
Baina gehiago luzatu gabe, amaitzera noa, honek ez luke etenik eta. Harekin izan nuen azken elkarrizketa, telefono bidezkoa izan zen. Hendaian nengoen ni eta berak Zarautzko etxetik deitu zidan:

—    Etxeberria, ¿dónde estás?
—    En casa, en Hendaia.
—    Prepara la cena: !voy nadando!

Ez zen gau hartan agertu, baina Hendaiako itsasoaren aurrean jartzen naizen bakoitzean, Iparmendebalderantz begiratzen dut nik beti, oraindik ez bainaiz fido, eta kapaz da hura agertzeko edozein egunetan, olatuen apar gainean, igerika eta zarataka.
Eskerrik asko.”

ALUA MUNDUA ! Idazlea, kazetaria, gidoigilea, blogaria... Euskaldunon Egunkaria eta ZuZeuren sortzaileetakoa. ETBn hamaika saio zuzendu eta aurkeztutakoa. (Argitaratutako Liburuak)

Zer duzu buruan “Apur batzuekin, zuloa bete nahian”-ri buruz

  • Eskerrik asko, apur hutsez baliatuta halako kontakizun bizia ekarri diguzulako. Gustora irakurri dut, oso.