Spos
spos –
Çuec bada (spos bata eta bercea cein bere icenez deithuric) N. N. eçagutzen duçuelaric ecen Iaincoac ezconçaren gainean hala ordenatu vkan duela, nahi çarete vici Iaunac hambat ohoratu vkan duen ezconçazco statu saindu hunetan? baduçue çuec hemen Iaincoaren congregatione sainduaren aitzinean çuen presentiáz eracusten duçuen beçalaco proposbat, eta nahi duçue hala approba eta lauda dadin?
Leiçarraga jaunac.
spos, sposa eta sposo daqui erabilcen gure Leiçarraga naffar pastore calvinista protestantac.
Ikus iruzquinac!
spos
spos, sposa, sposo hitzequin bat responditu eta corresponditu aditzac daude familia honen barruan. Laster ikussiren dugu!
Leiçarragac hirur hauec darabilça:
spos, sposa eta sposo
Lexico internationalean spos- formarequin batera spons- ere badugu.
spos
sposo = sponso
sposa = sponsa
sposaliac = sponsaliac
sposalac = sponsalac
sponsal
sposatu = sponsatu
desposatu = desponsatu
resposatu = responsatu = berriz sposatu
Berez *sponditu (spondere) aditzaren participio irregularra da:
*sponditu = promettitu; appostua eguin.
*sponsu
sponsione
RE + sponditu
responditu
respondatu = responditu
respondente = respondent
responsable
responsabilitate
irresponsable
irresponsabilitate
responsivo
responsorio
responso
responsa
resposta
respostu
CON + RE + sponditu:
corresponditu
correspondente = correspondent
correspondentequi = correspondentqui
correspondentia = correspondencia
corresponsal
corresponsalia
…
steril
sterilitate
sterilisatu = sterilizatu
sterilisable = sterilizable = sterilizagarri
insterilisable = insterilizable = sterilaecin
sterilisatione = sterilizatione
sterilisatore = sterilizatore = sterilizatzaile
…
Leiçarragac studiatu eta studio.
estudi- = studi-
ixtudi- = studi-
studitu = studiatu
studente = studiante
studio
studioso = studios
studiatu
studiante = studiant
studiantina
studiatzaile
studialari
studiantil
…
jugo (= uztarri)
jugulo
jugular
jugulatu
conjugatu
conjugable
conjugatione
conjugational
subjugatu
subjugatione
subjugatore = subjugatzaile
Lç subiugatu = subjugatu
supplicatu-ren familia
supplice = supplicant
supplicio
suppliciatu
supplicatu
supplica
supplicante = supplicant
supplicatione
supplicamentu = supplicamendu
supplicatore = supplicatzaile
supplicatorio
supplicatoria
…
supplitu Leiçarragac 4 aldiz.
supplitu
supplementu
supplemental
supplementalqui
supplementario
supplementaritate
supplementatu
supplementatione
suppletione
suppletivo
suppletore
suppletorio
suppletoria
…
Oharraraztea EZKONDU hitzaren garrantzia euskal pentsaeran (Leiçarragak ez zekien arren).
EZKONDU hitza hitz-gakoa diagu euskal gizarte ama-ildokoaz jabetzeko.
Ezkondu, gizonezkoa baino ez duk “ezkontzen”, ezen ez emakumea.
EZKONDU *etseko-an-du “etxekotu”, zera duk: gizonezkoak bere bikote-andre AMAREN ETXERA egokitu behar duela.
Honen aurrean zer esan SPOS (spondeo, esposa/esposo, esposak…” eta abarri buruz?
Ene iritziz, aski litzateke “sponsor, espontaneo” eta gutxi gehiago jasotzea. Gainerakoa hobeto zaborretara edo Donibane gaueko surtara jaurtitzea (hobe “euskerarendako”, erran nahi baitut)
Leiçarragac 45 aldiz erabili çuen ezcondu aditza!
Leiçarraga gure hizcunça nationalaren aita da.
Euscara ez da gure gazteec ikassi behar duten hizcunça bakarra.
Nire hitz familiac euscaraz haranz doaz, behin baino guehiagotan adiaraci dudan beçala.
Ea respectu handiagoa eracusten duçun!
LEIÇARRAGARENA RESPECTU ETA RECONOÇIMENDU OSOAZ DIOT, Jakina ezagutzen zuela EZKONDU. Hitz horren esanguraz ari nintzen.
Hireari buruz, egizak ahal duana. Ni iruzkinak egitera mugatzen nauk. Molestatzen bahaute, abisatu. Biok ere euskeraren alde ari gaituk.
Leiçarragac ez cequiela ikusten ezcondu hitzean dagoqueen etche edota etse hitza?
Ez da certan jaquin behar ecertaracotz ere.
Erdarazco valioquidean “casar, casarse” casa hitza aguercen da osso ossoqui. Hala ere, gendea conturatu ere ez da eguiten horreçaz.
Adisquide batec escaturic, hona hemen esne asco emaiten duen familia bat:
gal- [gal-/galact-] n esne
galaxia
galactico
galacticoqui
galactia
galactina
galactasa
intergalactico
intragalactico
transgalactico
extragalactico
galactophoro
galactographia
galactographico
galactographo
galactorrhea
galactosa
anhydrogalactosa
asialogalactosa
digalactosa
galactosephosphato
monogalactosa
trigalactosa
galactagogo
galactagogico
galactosemia
galactosyla
galactarico
ornithogalo
galactano
fucogalactano
pneumogalactano
rhamnogalactano
xylogalactano
xylofucogalactano
galactanasa
…
Orain ethorrico çaicu Naberan jauna explicatzen nola “gala” horrec joan ethorrico viagea eguin duen Greciaraino eta handic mundu çabaleranz.
Cucuaren bidaia da hori. Grecian edo Roman arrautza errun, eta berceec eguin beharra garapena.
Bai, cera!
Zelan igarri duk?
Ebidentea duk, tokaio:
EKAI–>GAI
EKAIA “lehengaia” duk euskeraz. eta arau lingüistikoa: K–>G
Bestalde, ez diok ematen garrantzirik hitzen atzean dagoen edukiari edo iduriari (hots, pntsaerari/kulturari)
Bada, nire ustez, hitzek ez ditek “salbatuko” gure hizkuntza, baizik eta, egitekotan, KULTURAK ETA KULTURGINTZAK
Horixe, cucu alfer naguiaren truccoa.
Ekaia eta gaia eman berceec gara deçaten munduco caradura guztiarequin. Ceren garatu eta cara-dura ere ethorqui berdinecoac baitira, ezta?
Marmorez eguindaco sculptura ejer bat eguiten duenac meritu gutiago, atelierreraino harritzarra ekarri derauconac baino. Hauxe da çure systema eta vicitza philosophia!
https://www.dropbox.com/s/k9fuxwqjoy9stkm/ekaiaetagaia.jpg?dl=0
Ekaia eta Gaia Grecia eta Romarateco bidean. KUKUltura eramaiterat.
Ekaia guiçaquia cen. Ecina ekinaz eguiten cequiena. Gaia emaztequia cen, egoneangoa ekineangoa baino. Materia hutsa, baina aguincen ederto cequiena, bera baitzen etchecoandrea. Nagussia berau. Ekaia emanagoa cen edonori lephoa mozten cerbait defenditzen çuelacoan. Materia brutoa.
Leiçarragaren textuen artean:
“Ipizpicua, erran nahi da hambat nola Surueillant, edo Superintendent: baina commuzqui Eliçaren gobernatzeco ordenatzen den Pastoragatic hartzen da.”
Ipizpicu edota episcopo hitzaren definitionea emaiten deraucu:
surveillant edo superintendent.
Supervisore edo gainbeguirale ere erran ahal ukan luque. Bigarren hau dembora hartan existitu baliz.
Leiçarragac ere badaqui erabilcen:
veilla
veillatze
eta
veillatu.
Halaber vigilant cein baita veillant hitzaren jathorria.
Orotaricoan surveillant surbeillant modura aguercen da cucutua eta desfiguratua.
Incongruentqui ceren veilla beila-pean aguercen baita.
kuku alferrari
Jarrera zientifikoa izateko lehebiziko baldintza, tokaio, BESTEENA ENTZUTEN JAKITEA duk.
Hik ba al dakik inorena entzuten?
Nirea entzuteko ez haiz, behintzat.
Soil-soilik irainez erantzuteko.
surveillatu aditzaren familia bikoitza:
vigilatu = veillatu
Gogorat dathorquigu beguiratu aditza.
supervigilatu = surveillatu
supervigilante = supervigilant = surveillant
supervigilantia = supervigilancia = surveillança
vigile
vigilia = veilla
vigilatore = veillatzaile, veillari, veillatiar, veillaliar
*eveillatu fr: éveiller
*reveillatu fr: réveiller
reveillon = Urthe Çaharreco afaria
Gaztelaniaz: cotillón
…
Euskaltzaindiaren Hiztegia:
gainbegiratu 1, gainbegira, gainbegiratzen du ad. Gaingiroki begiratu. Aski da maizenik hiruzpalau aldizkari gainbegiratzea.
Estekak
gainbegiratu 2
iz. Gaingiroki egindako begiratua. Gainbegiratu bat egin diot, baina ez dut irakurri. Nahikoa da gainbegiratu bat ematea, zein nahi duzun jakiteko.
gainbegirale
iz. Zerbait gainbegiratzen duen pertsona.
gainbeguirale eta surveillant ez dira bat. Lehenengoac gainguiroqui baicic ez du beguiratzen.
surveillant francesez eta anglesez berdina da. Beraz, euscaldunec ikassi beharrecoa, laket içan ala ez. Benetaco cultura eta culturguinça.
supportatu
supporto = supporte
supportu
supporte
supportable
insupportable
supportivo
supportivitate
insupportivo
soport- = support-
…