Lehenengo ikasgaia
Lehenengo ikasgaia –
LEHENENGO IKASGAIA
Egilea: Jose Antonio Larrañaga, Urko.
ni naiz
hi haiz
hura da
gu gara
zu zara
zuek zarete
haiek dira
Hau da gure euskara garbia.
Hau da gure hizkuntza maitea.
Hau da gure lehenengo ikasgaia.
Gu euskaldunak gara!
Laster iruzquinac!
Lehenengo ikasgaia
Ithurriren grammaticaren berreditionean, Federico Krutwigec euscaraz, espainolez eta francesez prologo bicain bat arguitarat eman çuen, ceina hemen iracurcen ahal baituçue:
https://www.dropbox.com/s/9v9shul1o6fy0je/ithurry-krutwig_prologo.pdf?dl=0
Hirur grammaticari hauen lanac goraiphatzen ditu:
Ithurri, Arotzarena eta Lafitte.
Ithurric grammatica philologicoa,
Arotzarenac methodologicoa, eta
Lafittec linguisticoa.
Hirurac bicainac.
Naffar laphurtera edota, hobequi minçatzecotzat, naffarrera dute oinharri.
Hirur grammatica hauetan aditzac aurkezten direnean bercelaco ordena batean eguiten da bethi. Honetara, hain çucen ere:
hura da
ni naiz
hi haiz
haiec dira
gu gara
çu çara
çuec çarete
Nire ustez honela ascoçaz egoquiroago eta, batez ere, naffarrerazco hirur grammatica traditional eta hoberenen arauera delacotz systema hau.
Aditz transitivoen formac ere systema berdinaren arauera:
hura du
ni nau
hi hau
haiec ditu
gu gaitu
çu çaitu
çu çaituzte
Casu honetan icenordeac ez dira subjectu, baicic eta objectu.
Subjectua, denoc daquigunez -, T, C, N, TE, GU, ÇU eta ÇUE particulen bidez. Adibidez: du, dut, duc, dun, dute, dugu, duçu eta duçue. Edo egungo ordenan, nahiago baduçue: dut, duc, dun, du, dugu, duçu, duçue eta dute
Adeitsuqui
darama
narama
harama
daramatza
garamatza
çaramatza
*çaramatzate
* Oharra: Azquen adizqui honen ordez Euskaltzaindiac zaramazte erabaquia du.
Hauei NORC marca ipincen ahal çaie:
T, C, N, -, GU, ÇU, ÇUE, TE
dakar
nakar
hakar
dakarça
gakarça
çakarça
*çakarçate
* Oharrac: 1. Azquen adizqui honen ordez Euskaltzaindiac zakarzte erabaquia du. 2. RÇ hori RTZ ahoscatzen ohi da: dakarça /dakartza/. 3. Beheco NORI marca hartuz guero ÇA hori Z içaiterat passatzen da.
Hauei NORC marca ipincen ahal çaie:
T, C, N, -, GU, ÇU, ÇUE, TE
Eta halaber NORI marcac QUIT/QUIDA, QUIC/QUIA, QUIN/QUINA, QUIO, QUIGU, QUIÇU, QUIÇUE, QUIE.
Abididez:
dakarquiçuegu: hura çuei guc
dakarzquiguçu: haiec guri çuc
Eta batueraz onharturic ez dauden nor nori norc moducooc ere:
nakarquiote: ni hari haiec
çakarzquiegu: çu haiei guc
etc.
dabil
nabil
habil
dabilça
gabilça
çabilça
çabilçate
Oharrac: 1. LÇ hori LTZ ahoscatzen ohi da: dabilça /dabiltza/. 2. Beheco NORI marca hartuz guero ÇA hori Z içaiterat passatzen da.
Aditz intransitivoac schema berberaren arauera ossatzen dira. Compara IBILI aditz hau aurreco ERAMAN edo EKARRI horiequin.
Differencia bakarra da ecen hauei NORC marca ez çaiela ipincen ahal:
T, C, N, -, GU, ÇU, ÇUE, TE
Bai, ordea, NORI marcac QUIT, QUIC, QUIN, QUIO, QUIGU, QUIÇU, QUIÇUE, QUIE.
Abididez:
dabilquiçue: hura çuei
dabilzquigu: haiec guri
etc.
NOR aditzac
Orainaldico hirurgarren persona singularrecoa da adizqui nagussiena: du, darama, dakar, dabil…, ceren berceac honetaric baitathozque.
Batec batec erranen duque: Nola?
DAGOtic dathocela NAGO eta HAGO?
Baiqui!
Eta DAUDEtic dathocela GAUDE eta ÇAUDE?
Baiqui!
Eta ÇAUDEtic ÇAUDETE, ezta?
Bai, baiqui! Azquen hau ceharo eçaguna da:
HI HAGO singularrari ÇU ÇAUDE cegoquion pluralean. Guero honec singularraren errannahia hartutacoan, plural berri bat sorthu behar ukan guenuen TE particularen bidez: çaude + te = çaudete.
Horrexegatic “çaude” aguercen çaicu “gaude” adizquiaren azpian edo ostean gure aditz paradigmetan, naffarreran beçala, batueran ere. Forma aldetic plural forma du bethi ere.
Hurrengo iruzquinean ikussico dugu EGON aditza iraganaldian eta orainaldian.
EGON iraganaldian eta orainaldian.
DAUDE, denoc daquigunez, DAGO + DE berceric ez da. Synonymoac ditu: dagoz, dagotza, dagozca, e. a.
Lehenengo eta bigarren personac ikussiren ditugu aurrenic.
DAGOtic:
ni nindagoen
hi hindagoen
DAUDEtic:
gu guindauden
çu cindauden
+ çuec cindaudeten
Batzuc harritu eguinen dirateque adizqui hauec ikussiric, nengoen, hengoen, gueunden, ceunden eta ceundeten forma litterariogoac ikussi gaberic.
Lafitte jaunac litteratur formequin batera berce forma hauec ere sarcen ditu bere grammatican. Hau da, adibidez, NENDIN litteratur formaz gain NINDADIN forma herricoia ere aurkezten deraucu. Krutwigi ez beçala, niri laket çait, ceren NINDADIN honetan orainaldico DADI ikusten ahal baitugu. Edo NENGOEN adizquiaz gain, NINDAGOEN, ceinetan DAGO ikusten baitugu.
nindagoen = nengoen
hindagoen = hengoen
guindauden = gueunden
cindauden = ceunden
nondic ondorioztatzen ahal baitugu ecen nengoen baino lehen nindagoen cegoela:
nindagoen = nendagoen = nengoen
Adeitassunez
Argui eta garbi.
Baldin eta
DAGOtic:
ni nindagoen = nengoen
hi hindagoen = hengoen
baldin badathoz, eta
DAUDEtic:
gu guindauden = gueunden
çu cindauden = ceunden
+ çuec ceundeten = ceunden + te
nolatan ez dira ethorrico?:
DAGOtic
ni nadago = nago
ni hadago = hago
DAUDEtic
gu gadaude = gaude
çu çadaude = çaude
+ çuec çaudete = çaude + te
Edocein iruzquin ongui ethorria içanen da.
Adeitsuqui
ni NINDUEN
hi HINDUEN
gu GUINTUEN
çu CINTUEN
Adizquioc DU eta DITU adizquietaric sorthuac direla ikussi dugu.
NIN, HIN, GUIN eta CIN particulec aldaera hauec dituzte:
NEN, HEN, GUEN eta CEN:
ni NENDUEN
hi HENDUEN
gu GUENTUEN
çu CENTUEN
Çorci hauetan subjectua HARC da.
Adibidez:
Harc ni NINDUEN edo NENDUEN
HARC NI içaiteaz gainera NIC HURA ere adiarazterat passatu cen:
Nic hura NINDUEN edo NENDUEN
Laster NENDUEN hau NEUEN bilhacatu cen eta azquenic NUEN
Halaber guerthatu cen berce adizquiequin ere.
DUtic dathocenac (ninduen & hinduen) DITU marca ere harcen hassi ciren (nintuen & hintuen), eta
DITUtic dathocenac DU marca (guinduen & cinduen).
Goian aiphaturico bidetic gaur egungo hauetarat helcecotz:
nuen – nituen
huen – hituen
guenuen – guenituen
cenuen – cenituen
Guehi honexen plurala:
cenuten – cenituzten
Hirurgarren personetan, ordea:
çuen – cituen
çuten – cituzten
Adeitassunez
Ikus deçagun, adibidez, GUINTUEN / GUENTUEN adizquiaren valio bikoitz hori Leiçarraga baithan
GUENTUEN: HAIEC GU
Hemen GU objectua da
= guintuen
Baina solament ençun vkan çuten erraiten cela, Gu berce orduz persecutatzen guentuenac, orain predicatzen du berce orduz deseguiten çuen fedea.
GALATIARREI 1:23
GUENTUEN: GUC HAIEC
Hemen GUC subjectua da
= guenituen
Eta gauça hauc ençun guentuenean, othoitz eguin gueneçón guc eta leku hartan ciradenéc, ezledin igan Ierusalemera.
EGUINAC 21:12 BHNT
Umeei hau kantetan jaken atzamarrak erabiliaz:
Atxea-motxea komoli pan,
gure semea errotan,
errotaria tin tan,
joan nintzan errotara,
topau nenduan erbi bat,
atera neutsen begi bat,
zelemin kanpa, zelemin kanpa,
gari-buru, gari-buru handi handi bat.
Herri Ondarea :: Atxea-motxea
http://herriondarea.eus/eu/ficha/atxea-motxea
NENDUAN hori aiphaturico NINDUEN / NENDUEN berceric ez da, bizcaieraz ere NEBAN edo NEUEN erraiten dena, ez berceric.
Hau da, HARC NI beçala, NIC HURA adiarazten duena.
Nola eta nolatan sortu ziren forma horiek guztiak, ikergai, linguistika historikoan; nola eta nolatan “haiek dira” egungo buru askotan “beraiek dira” bihurtu eta bihurritu den, ikergai, baina psikolinguistikan…
Ez derauçut onguiegui ulercen, Mikel.
BERAIEK DIRA, HAIEC DIRAren ordez?
BERA DA, HURA DA ithurri beretic, nic uste.
Cer deritzoçu aditzari buruzco nire ikuspunctuari?
Çure eritzia haguitz importanta da niretacotz.
Adeitsuqui
Beraiek= ber + haiek. Ondo diozun bezala Mikel, bihurritu. Gaur egun denbora guztian entzuten da beraiek, gaizki erabilia. Guk bizi guztian esan ditugun berak eta beren gaur beraiek eta beraien dira. Hori-ren ordez beti berori erabiltzea bezala da. Niri hizkuntza bortxatzea iruditzen zait, hizkuntza ez ulertzea. Beraiek dira= “Son ellos mismos”/”ils sont eux-mêmes”.
iduri du hiru maila daudela: haiek,/ berak/beraiek.
baina “haiek” ere gero ta gutiago erabiltzen da eta “berak” beharbada gehiegi. Ez ote?
Josu, Julenek esaten duenaz ari nintzen; hainbat hiztunek beraiek, beraien eta erakoak darabiltzte (?) uneoro, aspaldiko haiek baztertuta, ahaztuta… Urkok halaxe kantatzen zuen: “haiek dira” hain zuzen ere, lehenengo ikasgaia zeritzan abestian. Modak? bizioak…
Ari izan; honez gero, askoz gehiago aditzen ahal dira “ari dira irabazten” moldekoak, jatorrizko “irabazten ari dira” baino. Galdegaia? (zioen batek) Ez dirudi, esatari jakin batzuk diferentziaz darabilte eta.
Ari dut*, ari dute*. Munstrokeria iruditzen zait, baina zabalduz doa…
Eta horiek bezala, beste asko.
Paradoxikoa iruditzen zait, kilometro koadroko hainbeste idazle, itzultzaile, linguista duen herri honetan, Josuk eta bestek egiten duten proposamena begi aurrean izatea, aintzat hartzen ez dena, eta aldi berean horrenbeste bizio edo akats (denboraren poderioz norma bilakatzen den akats) aditu ahal izatea. Eta batez ere, ondoko hizkuntzetan hain ongi bereizten dakizkigun ñabardurak Euskaraz galduz joatea… Paradoxikoa eta penagarria…
Mikel eta Julen,
Ceharo çucen çaudete! Cinez!
Adeitassunez
Ez dizut neure iritzia argiro eman; ee… ez dakit gauza naizen ongi funtsaturiko iritzia emateko… uste dut zuen proposamenak balio lukeela, baldin eta egoera kultural bestelako batean egongo bagina. Uste dut balegokeela hizkuntz estandarizazio bat baino gehiago izatea, baldin eta hiztunok hizkuntzaz eta geroaz jabetuko bagina… Hain zuzen ere, jende gutxi garelako, herri txiki, errazago izanen litzateke horrelako bilakaera kultural bat, baina, izan ere, infernu handi ere bagara…
Mikel,
Ez, ez nuen erraiten naffarreraçaz minçaturic!
Aditzari buruzcoa baicic, post honetan explicatzen saiatu naicenaz.
Orain adisquide donostiar batec galdetu deraut ea “sorcen naiz” edo “sorcen dut” eratzeric legoqueenz systema trincoan. Baietz erran deraucot.
Hona schema basico bethiere batecoa:
dasor = sorcen da
nasor = sorcen naiz
hasor
dasorça
gasorça
çasorça
+ saçorçate
nondic NORC marcac eransiric:
dasort = sorcen dut
dasorc
dasorn
dasor = sorcen du
dasorgu
dasorçu
dasorçue
dasorte
etc. lorthuco baiquenituzque.
Marca commercial bateraco edo nahi duque.
Possibleac bai.
Lehenbizi, eskerrik asko informazio baliozko hoiengatik.
GUEN aldagai dok lehenbizikoa, bai. Iberieraz ere hala duk “CUE” (GU)
CUE-en (geure)
eta bazegok SUE (sing) ea SUES (pl) ere, ZUEK esateko, nahiz eta aldai honek berantiarra ematen duen. Erabiliena, askosaz, HIKA/NOKA dok. Adibidez, EBANEN/TEBANEN (azken hau hika: *TE-EBANEN)
Azkenez, adikzkien ordenari buruz, lehenik HURA dela uste diat nik ere (UHA–>HURA/DA.
Horixe baita ume jaio batek hautematen duen lehen esperientzia (HURA: eulia bere sudurtxoan…)
Bigarren lekuan, ordea, HI izan beharko lukek. Hori ematen baitu euskeraren ETIMOLOGIAK:
HIZ (hi, bizi haizen hori: *hi-en-iz,
eta hirugarren lekuan NIZ (*ni-en-iz: ni, bizi naizen hau), amazighez ENNIZ.
Izan ere, HI barik ez nauk NI
bizkaierazko EBAN/EBEN ere iberierazko EBAN aditzetik zetozek.
Ez zekiat Eusj¡kaidiak (euskera-zaintzale ustezkoak) zelan onar ditzakeen GARAMAZTE, ZARAMAZTE eta halako nahaste munstrotsuak.
Beñat, zuzen zaude. Haiek gero eta gutxiago erabiltzen da, leku guztia beraiek-ek jan baitio. Baina baita berak-i ere, gehiago gainera esango nuke, behintzat Gipuzkoan. Biak izan dira ordezkatuak beraiek-gatik. Okerrena da gainera, zuzen esan zuzun moduan, haiek eta berak ez direla berdinak. Haiek= “Auquellos/Ceux-là “, Berak= “Ellos/Eux”. Gaur egun dena da beraiek. “Ellos/Eux” esan nahi denean, “Aquellos mismos/Ceux-là mêmes” diote. Tristea benetan nora iritsi garen.
Josu, zirraraturik utzi nauzu sortu-ren trinko horrekin. Aditz batzuk trinkotzeak nahasmendua sor lezakeela pentsatu izan dut askotan, baina orain zalantza sortu didazu. Sor-rekin, sinpleki, hori ateratzen da, eta ez dago beste ezerrekin nahasteko arriskurik. Beste batzurekin aldiz, zer egin? Jarri, esaterako. Jar. Konplikatuxeagoa dirudi.
Eta sortzen nau? Niri nasor aterako litzaidake ere. Zalantza gehiago. Jaio aditza trinkoan, adibidez. Zaila dirudi. Beste batzuk erraxagoak, adibidez gortu. Dagort (gortzen dut), nagor (gortzen nau)…?
Anhitz esquer çuen eritziengatic
Ikus deçagun schema oinharrizcoa JARRI aditzari applicaturic:
hura dajar
ni najar
hi hajar
haiec dajarça
gu gajarça
çu çajarça
çuec çajarçate
J-ren ordez I erabil liteque: daiar, naiar, haiar, daiarça, gaiarça, çaiarça eta çaiarçate. Niretzat arguiagoa da J-requin.
Eta behar ukanez guero
+ NORI marcac
+ NORC marcac
Adibidez:
Guc çuri haiec: dajarzquiçugu
= jarcen derauzquiçugu
NASOR berez da NI NASOR oinharrian (sorcen naiz), baina forma berdina da HARC NI NASOR erraitecotz erabilcen guenduqueena (sorcen nau). Compara NI NATHOR eta (HARC) NI NAKAR, erraite bateracotz.
Nire gogoa ez da içan aditz trinco berriac eratzea, baina daudenac hobequi eta simplequiago explicatzea.
JAIO Orainaldian eta iraganaldian:
dajaio cejaioen
najaio nin(da)jaioen
hajaio hin(da)jaioen
dajaiotza cejaiotzan
gajaiotza guin(da)jaiotzan
çajaiotza cin(da)jaiotzan
çajaiotzate cin(da)jaiotzaten
Adeitsuqui
Aditzen schema:
DA…
NA…
HA…
DA… + TZA
GA… + TZA
ÇA… + TZA
ÇA… + TZA + TE
Iraganaldian
CE, NIN, HIN, CE, GUIN, CIN
+ TZA (Z bilhacatzen da nori edo norc badathor)
+ NORI marcac
+ NORC marcac
+ eN iraganaldico marca
“atxea motxea” Herri Ondare txit interesgarriak “gari-buru handia” aipatzen du BORTZ arhiari erreferentzia eginez (komoli pan, errota, erbia eta zelemin hitzei ez diet igartzen zein erhiren arreferentziaren zergatia).
Baina bada beste Herri Ondare bat “Lenengotxuori…”, Anje Dualdek musikatu zuena, zeinek bai identifikatzen dituen erhiak eta lehen bost zenbakien esangura. Kantutxo hori da gure amak sehaskak abesten ziguna eztiki, gure atzamartxo bakoitza erabiliz.
Abesti horretan, konturatzen bazarete, BAI ageri dela argi eta garbi ZENBAKIEN ESANGURA.
Baldintza da ezkerreko htaz txikerretik abiatzea. Halaxe bakarrik aditu ahal da hatz bakoitzaren esangura kabala.
1. “txikerra haiz hori”
2. “ibia dok hori”
3. “uri/iria dok hori”
4. “nagia dok hori”
5. lodia dok hori”
Bestalde, eta iberierari buruz, GU eta ZU izendatzeko, esan bezala CUE/GUE ageri dela idatzita (-2.300~), baita ÇUE (sing.) eta ÇUES (pl.).
*GUEN eta *ÇUEN ez dira ageri horrela, baina bai horien metatesiak: GAUNE eta ÇAUNE, “zuek” adierazteko.
Iberieraren aipamenak-eta bazekiat Julenek-eta “euria baleutsu” gisara” entzunen dituztela (nire gauza oro bezala), baina hotxe zudel lehenbiziko euskeraren ereduan, duela -2.300 IDATZITA.
hONEZKERO, iberieraren euskal altxor hori aztertu nahi baduzue, nire “EUSKERA DANTZARA!” gida-liburutxoaren AIUTA beharko duzue, eta hori ez zioat “oilarkeriaz soilik (hori ere bai pixkat, dena esan behar baita), baizik eta gure katedradun “ofiziozko” ezagutza maila eskasa gainditu gura baldin baduzue.
*
.
NINDAKARREN (Batueraz: nindekarren)
Honetan DAKAR da orainaldico forma ceinec errannahia baitarama iraganaldirat.
ni nindakarren Subjectua: harc
Laster nic hura adiaraztecotz erabilcen hassi cen. Batez ere nin aurrizquia nen bilhacaturic:
nendakarren
Honetaric DA marca hori galduric:
nenkarren
eta hemendic oraingo batuerazcorat:
nekarren
Adeitassunez
nire aburuz NAKAR, NINDEKARREN… eta gainerako adizki iragangaitzak dezifratzean “EGIN” (EIÑ/IÑ/IN) dago aditz-oin edo enborraren azpian:
NAKAR *na-eiñ-kaR
NINDEKARREN *na-eiñ-e-kaR-en
….
Naberan,
Post honetan idatzi dituçun iruzquinac guztiz desbideratzaileac dirade.
Hobe cenduque theorizatu baino lehen, nire iruzquinetaric cerbaixca ere ikassiren bacendu
Bercela, çure hirur iruzquinac eçabaturen ditut eta lassai asco gueraturen naiz.
hi, tokaio
hi ez haiz izango akademiko harroputs horietariko bat, ez?
Ala BAI?
Nik, berba egiten dudanean, ondo oinarrituta eta dokumentatuta egiten diat, ez antzar-ahotik.
Enteratzen haiz, motel?
“Osea que”, ez nazak potroetan uki!
gainera, lagun, hire theoria batzuk, KONTRUTO PHANTASIOZKO hutsak besterik ez dituk.
Hobe euskeraren ERREALITATEA iberieran aurkitu bahu, eta gainera IDATZITA prain dela bi mila eta hirurehun urte, grekoa nahiz latina LINBOAN zeutzala.
Beraz, ez etorri hona, maisu jaun, lezio merkeak ematen!
Naberan,
Poçoin asco utzi cerauçun catholicismoa abandonatu behar ukaiteac franquismoaren eraguinez.
Orain religione berri bat daducaçu, bercea beçain ilhumpetsua.
Trinkoak sortzea dela eta, azken urteotan joera edo afizio hori sortu da eta oso onuragarria iruditzen zait. Nik ludolinguistikarekin lotzen dut, sarri askotan jolas moduan egiten baita. Daport, damolat, datsegit… horiek bezalakoak jolasak dira, baina erakusten dute hiztunek hizkuntza erabili badarabiltela, eta badakitela, neurri batean, aditzaren egitura zertan den… eta abar. Guk (bestek agian berdin) garete* forma sortu genuen, Gaztelerazko esanahiari ere behakoa eginez…
Forma horietako batzuk denboran finkaturik gelditzea balegoke, Juan Kruz Lakastak darabilen “balirudike” kasu. Gainera, sarritan Gaztelaniaz usu baliatzen ditugun esamoldeak euskaratzeko balio liezaguke trinkoak: “dantzuzun bezala” edo “banaror” adibidez. Niri neuri behintzat hala dirudikit.
Tapia Perurenak “hakusdan” forma erabili zuen olerki batean…
JOAN
Oinharrizco forma: doa (singularra)
Erathorria: doaz (plurala)
Oinharrizco formac:
hura DOA
ni NOA
hi HOA
haiec DOAZ
gu GOAZ
çu ÇOAZ
+ çuec ÇOAZTE
Iraganaldian
hura cihoan
ni ninDOAn
hi hinDOAn
haiec cihoacen
gu guinDOACen
çu cinDOACen
+ çuec dinDOAZten
doac hori aguercen da hurrengo lettra E delacotz.
Regularitatea bethi ere aguercen çaiçu 1. eta 2. personetan.
“Hakusdan aldiro neri, biotz hau bularrean…”
Baiqui, Mikel, çucen çaude oraingoan ere.
Hizcunça vicia behar dugu!
Graphia contutan hartu gabe, nic uste dut apportatione ttipi bat eguiten dudala nire ikuspeguia plaçaratze honetan.
Adisquide batec gaur iracatsico derauco euscal aditza 8 urtheco ume erdaldun bati, cein duela guti heldu baita Hego Americatic, nire post honen bidez.
eiñ moduco currincaric gabe.
Ikussiren!
Mikel, Hakusdan nahiko arrunta da. Hakusdan = ikusten haudan. Balirudike oso arrunta. Banaror ez baina banaroa bizkaiera da, banarama. Hori ere ez da beste mundukoa. Dirudikit ziur ez dela existitzen, dirudit esan nahi duzula uste dut. Dirudit = iruditzen zait.
Eta Josu, eskerrik asko erantzunagatik!
Mikel, hakusdan hori guciz regularra da nire systemaren araura
IKUSSI
hura dakus / cekussan
ni nakus / nindakussan
hi hakus / hindakussan
kus gabe kussa ere erabilcen ahal da goico hirur hauetan.
haiec dakusqui / cekusquien
gu gakusqui / guindakusquien
çu çakusqui / cindakusquien
çuec çakusquite / cindakusquiten
+ NORI
+ NORC
Oharra: dirudiquit hori haguitz ona da, ecen maiz dirudit gaizqui erabiliric ikusten baitugu iruditzen çait errannahiaz.
Bai, agian hanka sartu dut hor. Dirudit= zerbaiten irudia ematen dut. Ezjakina dirudit, esaterako.
Julen,
Barka naçaçu behar beçala ez baderauçut erançun!
Naberanec despistatu nau eiñ eiñ horiequin. Hortara dedicatzen da bera, euscara historicoa ikassi eta studiatu beharrean, euskara prehistorikoa iracasten.
haiec berac beraiec contu horretan ossotoro çucen çaude.
Orain, jaun maisu, irainera igaro haiz zuzen-zuzenean
bainal aizak, hi, iraina gutxiagotasun-konplexu batetik zetorrek. Niri ez zidat minik egiten, baizik eta irria eragiten (iraintzailearen konplexuaz. noski)
Mikel, ez dok kasualitatea GARETE, ALGARATE … eta halakoak aurkitzea gazteleran-eta. Zeren gaztelera eta gainontzeko hizkuntza “erromantze” okerki deituak, izatez, IBERIERAZKO DIALEKTOAK baitira. Eta horregatik interpretatu ahal dira, gehien-gehienak, euskeratik, EZ datozelako latinetik, baizik eta iberieratik.
Irakurri al duk jada “Nu venim dins latinà”, Carme Huertas mallorkarrarena?
Euskeraz ere bazeuzkeagu iberierazko esaerak. Adibidez: “BINKE BEHIN”. Hori iberiera garbia duk: BIN, KE… Zer egiten duzue iberiera ezagutu barik? Hori barik, ezin izan inondik ere hizkuntzalari kabalak, gure EHUko “ofizioko” filologoei gertatzen zaien moduan. Ez zitek ezagutzen iberiera, eta baita ere RAE Academia Espainiarrari gertatzen zaina, ez baitu bere-ama hizkuntza ezagutzen! Eta halere, berea “Etimologia Hiztegia” omen!
Lotsagarria benetan!
Lasai Josu ez dizut ironiaz esan, proposatutako trinkoen erantzunaz ari nintzen. Hagitz onak!
Ederto, Julen!
Baina eguia da haiec, berac, beraiec horreçaz ez derauçudala behar beçala erançun!
IRUDI aditza
hura dirudi
ni nirudi
hi hirudi
haiec diruditza
gu guiruditza
çu ciruditza
çuec ciruditzate
tza-dun hauec mahucatic athereac
+ NORI
+ NORC
Adibideac:
Nic hura dirudit
Niri hura dirudiquit
etc.
Damolat eta antzekoak tontakeriak iruditzen zaizkit. Jendeak ez daki dakar erabiltzen (eta nik dirudit ere ez, kar-kar), eta zer eta damolat-ekin hasi. Ez du zentzurik. Daport gaizki eraikia dela dirudi, oinarriak por izan behar lukelako, eta por ez da ezer. Portu ez da aditz bat. Iruditzen zait trinkotarako aditzaren forma oinarrizkoa hartu behar dela. Adibidez, har (hartu), piz (piztu), bil (bildu)… Har eta piz-ek ez dute zalantzarik sortzen, baina bil ibilirekin konfundi liteke. Nik uste. Dahart, dapizt, baina… dabilt? Dabilt ibili aditza da. Hontaz ari naiz, nahasmendu diodanean.
Naberanen iracaspenac:
iberiera = euskara
gaztelania eta berce romanceac iberieratic, hau da, euscaratic dathoz.
Orduan euscaldunac espainolez edo francesez minçatzen direnean ere, jaquin gabe, euscaraz ari dira!
Macron eta Sanchez euscaldunac dira!
eiñ eiñ eiñ
molatu aditza
Ijitoen hizqueratic gaztelaniarat passatu da. Eta honetaric, ança, euskararat. Errannahia: gustatu
damola = gustatzen da
namola = gustatzen naiz
hamola
damolatza
gamolatza
çamolatza
çamolatzate
+ NORI + NORC
gustatzen çait = molatzen çait
damolaquit = me mola
damolaquio = le mola
damolaquigu = nos mola
namolaquio = le molo
…
nindamolaquioque = (yo) le molaría
cindamolazquidaque = (tú a mí) me molarías
etc.
Hau da, “MOLA” BIL, GO, RAMA, KAR, KUS eta abarren ordez.
Guztiz regularra, beraz!
Nire systemaren arauera, edocein aditz jocatzen ahal da modu trincoan. Euscaraticoa nahiz erdaraticoa içan dadinarren.
Eman ieçadaçue bat. Edocein.
Transitivoa edo intransitivoa. Anhitz esquer!
ez dok ulertu edo ez diat azaldo ontsa:
euskera-iberiera ez dok hizkuntz bera, zeren iberiera duela 18.000 urte atxiki zitzaion lehen euskera monosilabazkoari.
Halere, iberierak eta euskerak 475 erro bisilabazko (nik orain arte isolatuak behintzat) partekatzen dituztek. Eta horregatik dezifratzen ditiak erraz aski orain arte atera diren testu iberikoak, gero eta gehiago (Academian esekiz ari naizenak)
Beste kontu bat dok gaztelera eta gainontzeko dialekto iberikoak. Horiek ez dituk euskera, baina horietak hitz asko eta asko euskeratik dezifra ahal dituk (azkenengo iberiste Kongresuan gaztelerazko 500 berba aurkeztu nizkian euskeratik interpretatuta. Argi dago zergatik (iberiera eta euskerak partekatzen dituazte bisilabazkoengatik).
Frantses, germaniera eta ingurukoak, barriz, hizkuntza indoeuroparrak dituk, euskera-iberierarekin zerikusirik ez dutenak (latin bezala)
desnaberanizatu aditza proposatu deraut adisquide batec, Naffarrera Taldea Telegram-ecoac
Oinharrizco schema:
Ahosca bedi: /(e)skhema/ edo /eskema/.
hura dadesnaberaniza
= él/ella se desnaberaniza
ni nadesnaberaniza
= yo me desnaberanizo
hi hadesnaberaniza
haiec dadesnaberanizatza
gu gadesnaberanizatza
çu çadesnaberanizatza
çuec çadesnaberanzate
+ NORI + NORC
HARC denean formac coinciditzen dira bethi oinharrizco schemstequin.
Adibideac:
Mikelec ni nadesnaberaniza
= Mikel me desnaberaniza
Baldin gu baguindadesnaberaniza, çuec ere cindadesnaberanizitzaque
= Si nosotros nos desnaberanizásemos, vosotros también os desnaberanizaríais.
On eguin!
Azken ondorio hori pixkat luzeegia atera zaizulakoan nago. Da eta Zi horiek ez al daude soberan?
Zuek zindesnaberanizakete.
Era berean:
Ni nindesnaberanizake
Zu zindesnaberanizake
Gu gindesnaberanizake
Naberan jauna, ez naiz zutaz trufatzen ari, edozein aditz trinkotu daitekeen edo ez frogatu nahian baizik.
Deskarbonizatu-rekin antzeko litzateke.
Nindeskarbonizake
Zindeskarbonizake
Erretzeari utziko banio, nindeskarbonizake. (Neure burua)
Erretzeari utziko banio, nire birikak nendeskarbonitzake (?) (Nik haiek)
Azken galdera Josu, bildu-ren aditz trinkoa ibili-renarekin ez nahasterik ba al dago?
Ez, Julen, ez. Esan baitut, jolasa dela, eta jolasa beharrezkoa dugu. Berdin hizkuntzak eskaintzen dizkigun beste molde guztietan ere (gurutzegrama, palindromo eta gainerakoak).
Hakusdan arrunta bai, baina aspaldi erabilia; horretara nindoan. Banaror erori da, ez eroan; “aininderor” (halako ahal ninderor) erabilia da… eta balio dit “ya caigo” esateko, banaror, diot.
Dirudit, nik damadan irudia litzateke, ustez, dirudi formaren kidea (dauka, daukat). Niri ematen didana, nire aburuz dirudikit, darraikit, dagokit, datorkit horien pare.
Damolat eta antzekoak tontakeriak dira, dudarik gabe, berriro ere jolas-molasean aritzeko. Kontua da dakar erabiltzen ez dakiena ez den hasiko damolat esaten, baina dakienak esperimenta dezake… Daport lagun batek zerabilen, baina ez du porturekin zerikusirik, oporrarekin baizik… opor ere aditz ez bada ere (bai, gaizki eraikia; ez du iraungo, nola intsumitu hitzak ere ez baitzuen iraun, gaizki eratua, besteak beste).
Eta oraingoz badagurt.
hi, kriston ahalegina egin duk, primo, lepoa izerdiz blai izango diak.
baina posible duk, bai
izan ere, naberan = *nau-behe-an-aran “beheko aran laua”, dok, hango itsadarrari erreferentzia eginez (Gautegizen “naberan mordo bat zegok, eta gernika Nabea mordoa.
Beraz, DESNABERANIZATU *DES-NAU-BEHE-an-ARAN-eiñ-en-TU litzateke.
DES hori indoeuroparra duk, euskeratik interpretaezina,
hasiera DIS/DI guztiak bezala. Euskeraren egiturak dituen mailegu indoeuropar bakarrak (200 inguru dituk hiztegian, ez dizkiat kontatu baina.
Egia esan, deskarbonizatu edo desnaberanizatu baino sinpleagoak dira deskarbondu edo desnaberandu, eta trinkotzeko errazagoak.
Ulertua, Mikel. Baina nik baneror erabiliko nuke, ez banaror. Baneror, nerorke. Hori bai.
Julen,
Ulercen dut erraiten duçuna.
Hala nola ancinaco
ninDABILen
batetic,
nenDABILen
baithator
eta azquenic
nenBILen
formarat heldu garen, era berean -DA- hori ken liteque hyperluce guerthatu den adizqui horietaric.
Ancinaco NINDABILEN hori oraino ere erabilcen da.
BILDU jocatzeac talca eguiten du IBILIrequin, bai.
dabil = bilcen da
nabil = bilcen naiz
habil
dabilça
gabilça
çabilça
çabilçate
+ NORI + NORC
dabilt = bilcen dut
dabilquiçut = bilcen derauçut
dabilzquiçuegu = bilcen derauzquiçuegu
e.a.
Typo honetacoac bai ençun ukan ditudala IBILI aditzean:
Cer dabilçu /dabiçu/?
Onsa içan!
ERORI
1.
daror, naror, haror
darorça, garorça, çarorça
+ çarorçate
2.
ceroren, nindaroren, hindaroren
cerorçan, guindarorçan, cindarorçan
+ cindarorçaten
3.
baleror, banindaror, bahindaror
balerorça, baguindarorça, bacindarorça
+ bacindarorçate
RÇ /rtz/
4.
lerorque, nindarorque, hindarorque
lerorzque, guindarorzque, cindarorzque
+ cindarorzquete
TZA + QUE = ZQUE Maiz ascotan
R biguna edota simplea da adizquiotan.
2., 3. eta 4.etan -DaROR- gabe, -DeROR- erabilcen ahal da, berce aditzetan beçala:
nindAkarren cergatic da nindEkarren batueraz? Eta berdin berce aditz batzuetan.
nin, hin, guin eta cin horietaco I horren eraguinez A cena E bihurcen da.
Adibidez:
nindAraman = nindEraman
ait = oxala
aininderor = ojalá cayese yo
Adeitassunez
ATSEGUIN
1.
datsegui, natsegui, hatsegui
datseguitza, gatseguitza, çatseguitza
+ çatseguitzate
2.
cetseguien, nindatseguien, hindatseguien
cetseguitzan, guindatseguitzan, cindatseguitzan
+ cindatseguitzaten
Oharra:
ninDAtsegui = nintsegui
hinDAtsegui = hintsegui
guinDAtsegui = guintsegui
cinDAtsegui = cintsegui
+ NORI + NORC
Adibidez:
datseguiquit = atseguin çait
datseguit = atseguin dut
e.a.
Datseguit osso erabilia da euscal mundutilan.
uff, zelako bonbardaketa.
Utzi arnasa hartze, ea obeto azaltzen duda, EIÑ/IÑ/IN/-I partikula hori aditz jokoan:
Badakik zer esan nahi dudan: hots, aditzoinaren aurretik pertikula hori datzala aldagai hauetariko batekin: EIÑ/IÑ/IN/I artizkietan eta -i, -in, -en, -on/-o, -un/ -tu aditz-atzizkietan (erori, atsegin, izanen, egon, idoro, iraun, geratu), baia hauen flexiozkoetan.
Adibidez, oraintxe bertan aipatu dozaken hauen kasuan:
NINDABILEN edo NENDABILEN/NENBILEN *nin-de-in-dabilen edo *nin-de-ein-dabilen (eta horregatik eredu-ezbardintasunok)
NINDERAMAN edo NINDARAMAN *nin-de-ha-ein-eraman edo *nin-de-ha-in-eraman
ATSEGIN *atse-gi-in
DATSEGIT *da-etse-gi-in-t
etc.
Tira, hori da neri irteten zaidana, eta hemen komunikatu nahi izan dizuedana, zeozertarako baliagarri baldin bazaizue.
Bestela jaurti zaborretara lasai asko.
eiñ, iñ, in, i horiec valiogabecoac dira ossotoro euscal aditzaren formacunçan.
Are gutiago datseguit (atseguin dut) beçalaco adizqui hyper berri baten casuan.
Explica eçaçu cergatic orainaldico da, na, ha, ga eta ça bilhacatzen diren ce, nin, hin, guin eta cin iraganaldico adizquietan. Per exemplo.
Caixo adisquideoc,
Honaco açalpena emaiten çuen Vasconia studio dialecticoan Iharçatar Sarrailhec, verboaren morphologiari buruz:
“Eraicunça morphologicoan, verboac escaincen du complexitate bat cein hizcunça caucasicoac gogoratzen dituen”. “Forma verbalac oinharrian ba daduca erro bat (iBIL, eGOn, iKUS, JOAn, eKAR…) ceinari anteposatzen bait çaio lettra bat cein indicatzen duen persona edo gauça cein erroac indicatzen duen actionea jasotzen bait du (da, na, ha, ga, ça)”. “Erro honec bere atzean harcen du particula bat cein actionearen authorea indicatzen duen, haur existitzen denean (o-a, t, c-n, gu, çu-e, e)”.
Hala eçarcen da lingua indoeuropearretan beçalaco ezberdinça (transitivo edo intransitivo), bainan euscarac actionea berce forma batean consideratzen du, ulertuz ecen existitzen dela bethi ekinçaren receptore bat, bainan differencia datzala non actionearen authore bat dagoen ala bere baithatic atheratzen den”.
Adeitsuqui
Aditzaren egitura morphologikoa ezaguna da denontzat
1.-egilea//aditzoina//adizkia//2.-egilea (badin badago)
Baina adizkiaren fragmentazio/konposaketaren analisian datza gakoa: zein elementu/osagai sartzen dituk adizkian?
Jarraian erraiten diak explika dagidala, adibidez, zergatik DA, HA, NA, DA, GA, ZA orainaldikoak bilakatzen diren HIN, NIN, DIN, GIN, ZIN lehenaldiko.
Bada, horrexetan nabilek, primo! Hor zenbait partikula sartzen dela erraiten, euren artean EIÑ/IÑ/IN/-i
*ha-in-joan–>hinjoan, etc…
Hire “exemploan”, kasu: HA, NA, DA, GA, ZA
HIN, NIN, DIN, GIN, ZIN lehenaldi bilakatzeare zergatia.
Ba hona hemen nire hipotesia:
*ha-in–>hin, etc.
horra orainaldia zelan bilakatzen den lehenaldi (betiere ene hiotesiaren arabera.
DATSEGIT *da-atse-gi-in-t (arestian, ETSE jarri diat akatsez, ATSE jarri beharrean)
(Eta DATSEGIT horren lehenaldia zein litzateke? “Datsegidan”?: orduan, *da-atse-ein-gi-da-an, akaso.
-TU adizkia, adibidez, nondik zetorrek?
Hizkuntzalarien artean kriston dibergentzia zegok: hemengo EHUko “ofiziokoek”, harropuskeriaz beterik esan ohi dutenez (ezen besteok, “ofizioko” ez garenok, “freeky eta amateur” baikaituk, soldata batek bermatuko bailuen ezagutza),
bada, EHUk batzuek behintzat (Blanca Urgellek adibidez, uste baitu -TU adizki hori -TUM latinetik datorrela! Baina halakorik!
Ez baitakite TUI eta ITU erro paleolitikoak existitzen direnik! Eta hori “ofiziokoak direla”!
Ba horixe dena da jokoan dagoena ADIZKIAREN osaketan, zatiketan eta interpretazioan
Hik diok EIÑ/IÑ/IN/-i baliogabekoak direla. Horixe dok harropuskeriaren hasiera: “ezagutzen ez dena ukatu eta mespretxatzea” (“los españoles desprecian lo que ignoran”. Machado)
Oso interesgarria, Josu (Lavin). Irakurri eta zalantza berriak pizten zaizkit. Eroriren trinkora itzuliz. Nik horrela ikusten ditut gauzak:
Naror: erortzen ari naiz.
Banaror: erortzen ari banaiz. Orain bertan, hipotetikoa. Adibidez: ez dakit erortzen ari naizen edo ez, baina (baldin) banaror, ez zait inporta, lurra biguna delako.
Baneror: ziur gaude ez dela gertatzen ari. Orainaldikoa ez den hipotetikoa. Adibidez: bihar lehiotik baneror, hezurrak hautsiko nituzke.
Beste kasu bat, aurrekoa baino argiagoa:
Nator / Banator / Banentor
Ekaitz baten erdian ari zara gidatzen, gauez, GPS gabe, eta egoera desberdinak gauza litezke:
1) Zuzen nator.
2) Ez dakit zuzen natorren ala ez, baina zuzen banator, laster ikusiko ditut hiriko argiak.
3) Badakit zuzen ez natorrela. Zuzen banentor, aspaldi nituzke ikusiak hiriko argiak.
Horregatik esan diot Mikeli baneror (zure baninderor-en baliokidea). Niretzat banaror eta baneror desberdinak dira. Esango didazu.
Julen,
Çucen çaude adiarazten dituçunetan.
baninderor = baneror
ninderorque = nerorque
NINDEROR Jon Mirandec erabilia da olerqui batean (aininderor)
NEROR ongui derivatu duçu NINDEROR formatic. NENROR ez baita erraz ahoscatzen ahal R bigunaz.
ba-, bait-, ait- ez dira adizquiaren parte elkarrequin idazten baditugu ere.
Anhitz esquer!
SARTU
Azken adibidea, batuerazko grafian.
hura dasar, ni nasar, hi hasar
haiek dasartza, gu gasartza, zu zasartza + zuek zasartzate
+ NORI + NORK
DASAR da oinarrizko forma, zeinaren gainean eraikitzen baita DASARTZA, pluraleraco oinarria dena.
NOR tipoko aditzaren antza dauka beti; bai 1. intrantsitiboa denean, bai 2. trantsitiboa denean ere. Kasu honetan subjektua HARK da.
DASAR
1. sartzen da
2. sartzen du
NASAR
1. sartzen naiz
2. sartzen nau
HASAR
1. sartzen haiz
2. sartzen hau
DASARTZA
1. sartzen dira
2. sartzen ditu
GASARTZA
1. sartzen gara
2. sartzen gaitu
ZASARTZA
1. sartzen zara
2. sartzen zaitu
ZASARTZATE
1. sartzen zarete
2. sartzen zaituzte
Iraganaldico formetan ere DASAR eta DASARTZA dira oinarri.
hura cesarren
ni nindasarren
hi hindasarren
haiek cesartzan
gu gindasartzan
zu zindasartzan
zuek zindasartzaten
Iraganaldiko formetarik eratortzen den optatiboa ere guztiz erregularra da:
BA + optatiboa
balesar, banindasar, bahindasar
balesartza, bagindasartza, bazindasartza, bazindasartzate
KE + optatiboa
lesarke, nindasarke, hindasarke
lesarzke, gindasarzke, zindasarzke, zindasarzkete
TZA + KE = ZKE
Adibidez:
lesartzake = lesarzke
Dena dela, biak onartzen ditugu.
Zenbait adibide:
sartzen nauzu: nasarzu
sartzen didazu: dasarkidazu
sartzen dizkiguzue: dasarzkiguzue
sartzen zaituztegu: zasartzategu
sartzen gintuzuen: gindasartzazuen
sartzen genion: gindasartzakion
…
TZA + KI = ZKI
On egin!
derauco / ceraucon
narauco / ninderaucon
harauco / hinderaucon
derauzquio / cerauzquion
garauzquio / guinderauzquion
çarauzquio / cinderauzquion
çarauzquiote / cinderauzquioten
+ berce NORI + berce NORC
Batueraz honela lirateque:
dio / zion
naio / nindaion
haio / hindaion
dizkio / zizkion
gaizkio / gindizkio
zaizkio / zindizkio
zaizkiote / zindizkioten
Azquen hauen ordez hauec gommendatu dituzte noizbait:
“ditio” oinharritzat harturic:
gaitio / gintion
zaitio./ zintion
zaitiote / zintioten
Bizcaierazcoac ere asma litezque:
deutso / eutson
nautso / nindeutson
hautso / hindeutson
deutsoz / eutsozan
gautsoz / gindeutsozan
zautsoz / zindeutsozan
zautsoez / zindeutsoezan
The end
Eta EGIN?, euskaraz gehien erabiltzen dugun aditza izanik?
Hark DAGI
Hik HAGI
Nik NAGIT ????
Guk?
Ados Julen. Nik banaror “ya caigo” edo “ahora caigo” esatekoa uste dut. Umore pixka batez, jakina. Uste dut umorea den gauza bat falta zaiguna, esate baterako, gazte jendeaz pentsatze dugunean, Euskaraz egitea gelako eta irakasle aurreko jarduna besterik ez dela ematen baitu. Zergatik ez du(te), askok, gazte jendek zein helduk, adierzkortasunik? Sarritan esaten dugu: ez dute Euskaraz egiten eroso ez daudelako, adierazpiderik ez dutelako…
Ez dezagun ahantz umorea; txisterik gehien-gehienak, edozein hizkuntzatan, hizkuntza jolasak dira, gaizki ulertuak, hitz behartuak, akats aurrez pentsatuak… ludolinguistika eremu oso zabala da; hor daude bertsolaritza, hiphop eta errimaz baliatzen direnak oro. Hor daude aldizkari eta egunkarietan proposatzen diren jolasak, gurutzegramak, anagramak, hieroglifikoak eta beste, bifronteak, palindromoak… “Azti hitza” da liburu gomendagarria horien guztien inguruan (Verbalia aldiz, entziklopedia halako bat, Gaztelaniazkoa, Marius Serrak eratutakoa).
Hori bai, hiztunak beti kontziente izan behar du, zer esaten duen eta zein intentziorekin, zein tokitan eta norekin den.
Euskaraz egiteko modu on bat da jolasean aritzea…
Ados, Mikel, bat nator diozunarekin. Hala ere, euskaraz egitea gelako eta irakasle aurreko jarduna besterik ez bada, hala nahi izan delako da. Hori bultzatu da, eta hori lortu da.
Antton Erkizia,
Esango nuke ez duzula aurrekoa irakurri. Hala ematen du, galdetzeko moduagatik. Barka!
Aditz guzti guztiei aplikatzen zaie eskema berbera nire systema honetan:
EGIN
hura dagi
ni nagi
hi hagi
haiek dagitza
gu gagitza
zu zagitza
zuek zagitzate
Aditz honetan, hura, ni, hi, haiek, gu, zu eta zuek objektuak dira. Subjectua HARK da.
HARK ordez beste izenorde bat erabiltzekotan ohiko atzizkiak jarri behar dira bukaeran: T, K, N, GU, ZU, ZUE, TE.
NORI markak ere bai, noski, behar izanez gero. Aditz honetan kit, kik, kin, kio, kigu, kizu, kizue, kie erabili beharrean KI gabecoac erabilcen dira objektua singularra bada:
dagit = egiten dut
gagitzazue = egiten gaituzue
dagiote = egiten diote
dagizkizuegu = egiten dizkizuegu
Iraganaldian ere betiko eskema:
zegien
nindagien
hindagien
zegitzan
gindagitzan
zindagitzan
zindagitzaten
zeinetan orainaldiko DAGI eta DAGITZA ikusten ahal baititugu, beti bezala, 1. eta 2. pertsonetan.
Adeitsuki
Ikussiric dugu nola NINDUEN (berez HARC NI dena) bilhacatzen den NUEN (NIC HURA):
ninduen
= nenduen
= neuen
= nuen
Berdina guerthatzen da NORC aditz guztietan:
ninderaucon HARC NI HARI
Objectua eta objectua trucatzen dugularic:
NIC HURA HARI (neraucon)
Hau da processua:
ninderaucon
= nenderaucon
= nenraucon
NR ecin ongui ahoscaturic, R hori biguna delacotz.
= neraucon
Adeitsuqui
Julen eta Mikel,
Orain arte, çuoi seculan ez derauçuet iracurri laket içan ez çaitan gauçaric.
Mediocritatea guero eta çabalcenago ari den garai ilhumpetsu hauetan, phoztassuna ekarcen derautaçue bihotz barneraino.
Guiçaquia omen da edo, hobequixe, da humorea daducan animalia bakarra.
Humore falta nabaria da euscaldunen eta erdaldunen vicitzan. Animaliatic hurbilago nombait, eguiazco guiçaquitic baino.
Adibidez, guc badugu web gune bat:
http://naffarrera.info/
non textuac eta web guneac passatzen ahal baitira batueratic naffarrerarat automaticoqui. Neuc BERRIA eta iracurcen ditut naffarreraz. Nire adisquide batzuec ere bai. Hamar batec.
Sinhesten ahal duçue euscaldun batzu saiatzen ari direla saboteatzen!
Hau da, leku hau içorratzen?
Modu tematian jaquinaraci deraucutenez.
Euscaldun peto petoac dira, universitatetic passeac.
Jaquin dugu, gu ongui informaturic baicaude, berce leku bat picutarat eraman çutela.
Neuc neure bethico humore onaz hartu dut contu hau. Eta hartuco, insisti balitez ere.
Eguiten dutena delictu bat da hemen eta mundu ossoan. Policiac edota Erçainçac badu honetaraco equiparic delictu informaticoac ikercecotz.
Tristea, guero!
Adeitassunez
Barkaidazu; bai, irakurri dizut (hala dustet ;-)) baina galtzen naiz…
Beste argibide bat eskatuko dizut eta isilduko naiz…
Hark ni nagi / hark hi hagi / hark hura dagi =
horrek esanahi eta eduki praktikorik badu?
Honek bai, ordea:
Egiten ari naiz = nik dagit (degit??)
Egiten ari da < hark dagi (degi??)
Egiten ari gara < guk dagigu… (degigu??)
Honek balore erantsia ematen dio edo eman dakioke euskal aditzari…(nire uste xumean).
On de(g)izula, on de(g)igula…
(Entzuten darrait, bazterrak nahasteko asmorik gabe).
Antton Erkizia,
Honequin 75 iruzquin eduquiren ditu post honec. Lehenengo ikasgaia luce samar bilhacatu da.
Nire partetic, çu eta nire artean noizbait tirabiraric egon bada, eta egonac dira, haiec ahanciric ditut guciz. Ceharo.
“Hark ni nagi / hark hi hagi / hark hura dagi =
horrek esanahi eta eduki praktikorik badu?”
Baiqui,
nagi = egiten nau
hagi = egiten hau
dagi = egiten du
“Honek bai, ordea:
Egiten ari naiz = nik dagit (degit??)
Egiten ari da < hark dagi (degi??) Egiten ari gara < guk dagigu… (degigu??)" Exactuqui! A/E alternancia hitz ascotan emaiten den phenomenoa da: dagizuegun = degizuegun barri = berri Nor nori norc delacoan batez ere; Çuc ni hari ninDARAMAquioçun = ninDERAMAquioçun "Honek balore erantsia ematen dio edo eman dakioke euskal aditzari…(nire uste xumean)." Ez eçaçu ukan dudaric! "On de(g)izula, on de(g)igula…" On deguigula egunero erabilcen dut nic bazcari affarietan. Emazteac: On eguin! Neronec: Esquerric asco! On deguigula! Bethiere, huts eguin gabe! Adeitsuqui
Bizkaian “ON DAGIGULA, DAGIZULA, DAGIALA…” entzun eta esaten diagu hemen beti, eta adizkera hau bizkaiera dala uste dot.
Beno, dena dela, zuekin bat nago Sareko euskal pirata horien erasoa dela eta. “Goizetan euskeraz, eta arratsaldetan, barriz, euren gustoko ez dien “euskal etsaiak” izorratzen.
Mertzenariak ditu, baina ZEINENAK? Polizia Eleberri baterako gaia. Ala jolasean ote dabiltza gurekin, inpunitate osoz?
Zareten ONENAK zaretelako izango duk, nonbait, eta hori ezin zitek “soportatu”
Bai, ez diat esango ONAK garenik, baina bai gaur egun daudenen arteko ONENAK. Horixe duk.
Hortaz, zuen taldeko izan nahi diat, nahiz eta zenbaitetan “petardo” samarra izan.
Zuekin naiagok. (hika hau ondo, maisu?)
Bai “garen ONENAK gaituk-eta!
Naberan,
Neuc affirmatzen dut categoricoqui ecen ONA naicela, atzo baino guehiago eta bihar baino gutiago.
Berçalde,
naiagok hori ez dago ondo.
Naffarreraz niagoc da.
Batueraz nagok.
Onsa içan!
Beti plazer bat Josu. Eraikitzailea den oro da interesgarria niretzat, eta ni nire zatitxoa gehitzen saiatzen naiz, ahal dudan heinean. Elkartruke honek jakintsuago gagitza guztiok.
Dagigu (Zer-nork/Nor-Nork) = egiten dugu/egiten ari gara. Tortila bat dagigu orain. Tortila gozoa dagigula espero dut (Zer-Nork). Emazteak eta biok alaba bat dagigu (Nor-Nork).
Degigu (Zer-nori-nork): janariak on egin degigula. Nori gehitzean, a hori e bihurtzen da. On degigula. Janariak guri on.
Nagi/Dagi/Gagitza-ren kasuan, zalantza bat sortzen zait:
1) Nire amak ni nagi (Nor-Nork). Nire amak egin egiten nau, bizia ematen dit. Sortzen nau, jaioarazten nau.
2) Elkartruke honek jagintsuago nagi (Zer-Nor-Nork). Ez dakit forma hau zuzena den. Nik uste baietz.
Arratsalde on, Julen!
Guztiz bat nathor aiphatzen dituçun ideequin eta adibideequin.
Çucenac dira çure adibideac, oraingo systema honen arauera. Erabilera bercelacoa içan daiteque classicoetan edo ahozcoan. Gu ere traditionean egonen gara noizbait edo ahanztura hotzean.
EGUIN aditza indicativoan guti erabilia içan da. Guehiago subjunctivoan forma berdinac erabiliric + -en edo -ela.
Adeitassunez
Oharra:
Çure aurreco iruzquinean bi çucenqueta eguin derauzquiçut.
gagi hori gagitza içan behar da. Bitan.
Eskerrik asko Josu. Banekien zertxobait arraroa zela, horregatik markatu dut horrela, kar-kar. Lasai faborez, ez kendu oharrik. Hemen gauza berriak ikasteko gaude.