Krutwig gaztea
Krutwig gaztea –
FEDERICO KRUTWIG-EN BIOGRAPHIA
Federico Carlos Krutwig Sagredo Getxon jaio zen, Areetan hain zuzen ere, 1921.eko Maiatzaren 15ean, Mendekoste egun batez. Aita alemana zen, Coloniatik ethorria; ama, ordea, bizkaitarra, nahiz Sagredotarrok jathorri venetoa zedukatenarren.
Guti goiti beheiti, hamar urthekoa zelarik euskara ikasten hasi zen. Orduko, bazekizkien alemana, espainola eta frantsesa. Frantsesa, zeren Collegio Frantsesean Lehen Hezkuntza egin bait zuen. Batxillergo alemana eginen zuen geroxeago Aleman Ikastetxean, non handik passaturiko ikasleen artean emaitza akadêmiko distiratsuenak lorthu dituztenetarikoa izana den.
Hamalaur urthez ba zekien, bada, euskaraz mintzatzen; eta hirur ezpa laur urthe geroxeago, Resurrección María de Azkue ezagutu eta adiskide mindu ziren, azken hunen heriotzera arte, 1951. urthean, Federicoren aurrean azken hatsa eman zuen arte.
1942.eko Urriaren 29an euskaltzain urgazle izendatzen dute. Ba zituen itzulirik, bai eta Azkue jaunari berari erakutsirik ere, ehuntadaka poiêsi aleman’ bizkaiera garbiz. Halaber, zenbait hizkuntzarekiko affinitateak eta erkhatzapenak aztertzen zituen izkribuak ere. Hauk guziok, zorigaitzaren zorigaitzaz, atzeherrirat joan behar izan zenean itsasoaren hondoraino egotziak izan ziren, lan hauk familiaren kaltetan joango zirelakoan.
EUSKALTZAINDIA
1947.eko Azaroaren 29an euskaltzain oso izendatzen dute, beraz aurthen 50 urthe betheko ditu euskaltzain gisa. Euskaltzaindiaren bileretan euskararen atzeramenduaz, beronen remedioez, euskalkien batasunari buruz eta mintzatu zen, magistralki mintzatu ere.
Bitarte huntan zenbait poiêsi, itzulpen eta articulu emaiten ditu argitara GERNIKA, EGAN eta EUZKO GOGOA aldizkarietan, zeinetan aiphagarriak bait dira Euskaltzaindiaren reorganizationeaz, orthographiaz eta litteratur hizkuntzari buruzkoak.
Berak restructuratu egiten du Euskal Hizkuntzaren Akadêmia, eta euskaltzain berri zenbaiti harrera-hitzaldia emaiten deraue, Lafoni eta bertzeri. Krutwig jaunaren proposamenez euskara’ lan-tresna bilhakatuko zen Euskaltzaindian, zeren orduan daino bilerak gaztelaniaz egiten bait ziren.
Bizkitartean, “Julio Urquijo” Investigation Institutuan, zeinaren praesident ere bait zen, Studio Orientalen Sectionean, cargu eman zitzaion Krutwig jaunari arabe, perso eta industani grammatikêak scriba zitzan, eta hala egin ere zuen, nahiz eta gero, obra hauk ere, galdu eginen ziren.
Azkue jauna zendu zen urthe berean, 1951.ean al’egia, Bilbaoko Asociación Artística Vizcaína-n Federico Krutwig jaunak “El Simbolismo en la Plástica” izeneko conferentia eman zuen, zeina geroago bere romanaren lehenbiziko tomo “Mikelditarrak” izenekoan, 107.en orrialdetik aurrera irakurteko haukera bait dugu.
Ba da aiphatu beharreko factu historiko bat, zeinak Federicoren bizitzan determinant izanen bait zen: 1952.eko Maiatzean, Aita Villasante Kortabitarte jaunak “Litteratur Euskara Laphurtar Klassikoaren gain eratua” izeneko lanaz, Euskaltzaindian sarrera-mintzaldia egin zuelarik, Reception Hitzaldia Federikok berak egin zeraukon Bizkaiko Deputation Jauregian antolaturiko caeremonian. Hitzaldi hau ez da 1986.era arte publicatu, nahiz eta beronen itzulpen espainolezkoa “Vasconia” liburuan eranskin gisa agertua zenarren. Eliza Katholikoari orhoit arazten zerauzkion zeintzu ziren beraren obligationeak eta bethebeharrak euskararekiko, eta ezinago kritika zorrotzak egin zerauzkion, mementu heietan, ezin hunkituzkoa zen Institutione horri. Han erranikako egien gatik, desterruko bidea hartu behar ukhan zuen, zeren bertzenaz auctoritate faxistek gartzelaratuko bait zuten.
PERIPLOA
Hemen hasten da bertze epokhê bat: atzeherrian barnako hogei ta sei urtheko periploa, al’egia, 1978. urthean Euskal Herri Peninsularrera berriz ethor zedin arte. Odysseia huntan, Parisen hirur urthe eman zituen, sei Alemanian, non lehenengo aldiz ezkonduko bait zen. Berriz, Euskalherrian, Biarritzen hain justu, hirur urthe bizi izan zen Franciako De Gaulle-en Gubernuak, 1963.ean, ohil zezan arte “Vasconia” liburua dela causa. Ba doa, orduan, Belgikara. Hemendik Erromara laur urthez, Algerian zazpi hilabethez egoiten da, Aosta Haranean zortzi hilabethe, eta berriz ere Belgikara.
Belgikan, bere litteratur obra osoa ongienik ezagutzen duen Agnes Caers Proffesoresarekin ezkondu zen.
Jaun Krutwig Euskal Herritik kanpo zela, laburdara classikoaren defendatzaile ziren Villasantek eta amore emaiten dute Euskaltzain berrien aurrean eta EUSKARA BATUA sortzen hasten da.
Periplo huntan Federico Krutwig Fernando Sarrailh de Ihartza bilhakatzen da bere activitate politiko hedatuak desarroilatzeko eta aintzinat eramaiteko. Bere liburu “Vasconia. Estudio dialéctico de una nacionalidad” izenekoan Euskal Nationalismo Modernoaren oinharriak ezartzen dituelarik arrakasta ezin hobea lortzen du belhaunaldi gazteen gan. Laur bat urthe beranduago “La Cuestión Vasca” obra scribatzea encargatzen derauko Espainiako Alderdi Communista marxista Leninistak espainolen artean Euskal Qaestionea zertan zen explicatzekotz.
ETAren ideologo izaitetik khide militant izaitera ethorten da urthe hauietan, BRANKA izeneko aldizkarian eta bertze batzutan bere ideiak agertarazten dituelarik: Nationalismo Iraultzaileaz eta Stratêgia Guerrilleroaz. ETAren V. assambladan Krutwigen izkribu bat assambladaren oinharri-informe bilhakatzen da.
Geroxeago, Mao Tzedung-en zenbait obra itzultzen ditu, zeinen artean aiphagarriena Liburu Gorria bait da, “Mao Tzedung Buruzagiaren Aiphuak” izenaz argia ikhusiko zuena, Txinako Alderdi Communistak ordainduriko editionea delarik.
BERRIZ EUSKALHERRIRA
Gaztetan ikasi zuen guztiari, zeren hamalaur ordu egunean studiatzen bait zuen, erantsi egin derauko atzeherrian ikasitako guztia ere. Han non egon bait da, bertako hizkuntza eta cultura ikasiak ditu. Hortakotz, hogei hizkuntza baino gehiago ongi menperatzera ethorri da, nahiz eta askoz gehiago theôrikoki ezagutzen dituen. Bainan bi dira hizkuntzak’ zeintzuei bere bizitzaren mementurik preziatuenak eskaini bait derauzte: euskara eta graikarara. Bi hizkuntza hauk dira, Federicoren aburuz, Physika Modernoa hulertzeko erramintarik aproposenak, zeren denboraren conceptione berria bat bait dathor hizkuntza bi horietan erabilten denarekin. Baldin euskara euskaldun izaiteko conditione sine qua non ba da, graikara, ordea, euskaldun irauteko, eurôpêar eta persona cultuak izaiteko bide ezin bazterrera utzizkoa iruditzen zaio. Hori delata, 1985.en urthean JAKINTZA BAITHA fundatzen du zenbait lagunekin. Lagun hauk, lehenik Euskaltzaindiaren Litteratur Batzordean bildu gintuen, non graikara irakasten bait zeraukun, Axular eta Leizarraga ongi aztertzen genituen bitartean. Guziok haren liburu “Computer Shock Vasconia Año 2001” ongi ezagutzen genuen, bai eta “Garaldea” izenekoa ere.
Ezin genezake aiphatu gabe utz bere obra magnoa, bere roman BELATZEN BARATZA, zeinaren laur tomo bertzerik ez bait dira publicatu egin euskaraz. Bere emazte ohiak, Agnes Caers-ek frantsesarazko itzulpena prestatzen ari da bederatzi tomoena, eta Federikok berak espainol itzulpena prestaturik du aspaldian danik.
Erran behar dugu ezen oso guti irakurria izan dela obra hau: alde batetik zeren oso euskara classiko graikizatuan iratzita bait dago, (nahiz eta euskalkiak ere tartekatzen diren) eta bertzaldetik zeren tractatzen diren gaiak euskal litteraturan ez bait dira ohikoak izan. Han praesentatzen den euskara mota eta thematikêa oraino ez dagoen publiko bati zuzenduta dagozkio, bere helburuetarik bat bait da publiko hori sortaraztea.
Aristôn Ammôn da Federico Krutwigek Jakintza Baithan darabilen izena, ezen Studio Classiko Graikoen Associatione huntan khide bakhoitzak bigarren baptismoa eta izena recebitzen bait ditu, GOI-CULTURAren ithurriko ur garden eta krystallinoetan.
Bere ideia gaurkoenak Jakintza Baitharen organo officialean plazaratu derauzkigu, HIERAX aldizkarian hain zuzen ere. Revista huntarik publicatu den ale bakhoitzari Graikiako Televisionearen lehen kateak ordu erdiko saioa eskaini egin derauko. Harrigarria ba da ere, Krutwig ezagunagoa da gure culturaren sorlekhua den Graikian, Euskal Herrian berean baino. Athênetan eta bertze zenbait hiri graikotan, bertako elkharte scientifiko eta culturaletako khide izendatu dute, non graikara classikoz bere sarrera-hitzaldiak emanak bait ditu. Halaber, zenbait sari, domina eta distinctione jasoak ditu beraren praesentia sollicitatu duten elkhargo eta udaletxeetan.
Ait leza egun batez bere obra osoak argia ikhus, guk geuk ere geure begi maiz itsutuotan ezin-hilezko jainko bethierekoen sua berphitz genezantzat.
[Federico Carlos Krutwig Sagredo 1998ko azaroaren 15ean hil zen.]
JOSU LAVIN (Jakintza Baitha)
Bilbaon, 1997.eko Ekhainaren 19an
Bidebarrietako Bibliothêkêan
Krutwig gaztea
Artikulu ederra Krutwig handiaz idatzi duzuna, Josu. Atsegin handiz irakurri dut.
Anhitz esquer, Joseba.
Duela ia mende laurden bat idatzi nuen. Eta Bilbaon iracurri nuen beçala ekarri dut hona. Krutwigeraz hain çucen ere. Orhoit naiz nola saloina guciz betheric baitzen eta han hache guztiac onsa pronunciaturic iracurri ahal ukan nuen.
Testu interesgarria, eskerrik asko. Galdera bat dut: zurekin euskaraz hitz egiten zuen Krutwig-ek? Erran gabe doa ez erantzuteko eskubide osoa duzula, jakina.
Kabe,
Hamaçorci hemeretzi urthe nituela eçagutu nuen lehenengoz Krutwig personalqui. Guthunen bidez, lehenagotic. Euscaraz eguiten gueneraucon elkarri. Neu bethi beraren euscaran minço ninçaion, berac iracatsi cerautalacotz.
20 urthetan cehar ia ia astero ikusten guenuen elkar eta ia ia egunero telephonoz minçatzen. Neu osso krutwigçalea içana naiz.
Jathorri veneciarrarena Krutwigen gueçurño bat içan da. Haren ama Algortan jaio cen, Burebatic ethorritaco familia baten baithan. Beraz, Sagredo deithura Burgoseco ipharraldetic dathorquio.
Adeitsuqui
Eskerrik asko erantzunagatik, Josu.
Jarraipena emaiten deraucogu hemen hitz internationalen familiac azterceari:
certu
Honetaric dathorque gure guerthu.
certitude
incertu
incertitude
certificatu
certificatione
certificable = certificagarri
certificatore = certificatzaile
“Euskaltzaindiaren Hiztegia”n:
zertifikatu
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, zertifikatu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. ziurtagiri; sinestamendu].
Erran deçagun clarqui ecen certificatu eta bere erathorriac guztiz internationalac direla. Ceharo. Ez erabilcecotan gutchigorabeherismoan erorcen gara bethe bethean, batueran ohicoa denez.
Leiçarragac: certificança
ceina Orotaricoan “zertifikanza” moldera ekarri baitute. Seguruena date Leiçarragac /zertifikantza/ ahoscatzea.
accertatu = acertatu
accertant = accertante = acertant = acertante
desaccertatu = desacertatu
…
celu = ceru
celeste
celestino
celestina
celestite = celestita
celestial
celesta
celestista
…
*cento = ehun
centenario
bicentenario
tricentenario
quadricentenario
quincentenario
sexcentenario
septicentenario
octocentenario
novocentenario
multicentenario
…
centesimo
centesima
centesimal
centigramma = centigrammo
centimetro
centimo
centima
centimal
…
centumviro
centuple
centuplicatu
percentage
percentual
centener
centuria
centurione
centennial
semicentennial
multicentennial
bicentennial
sesquicentennial
tricentennial
quadricentennial
quincentennial
sexcentennial
septicentennial
octocentennial
novocentennial
…
cessatu
Orotaricoan: zesatu
cessant = cessante
cessantia /zesantía/
incessant = incessante
incessable = cessaecin
cessatione
cesse
…
marca
marcatu
marcatore = marcatzaile
marcagailu
marcage /markaje/
demarcatu
demarcatione
demarcatore = demarcatzaile
dismarcatu = desmarcatu
remarcatu
remarcabile
remarcatore = remarcatzaile
contramarca
contramarcatu
marches = marques
marchesa = marquesa
marco
marquetero
marqueteria
…
sigillo
signo hitzaren diminutivoa.
sigillu = cigulu = ciguilu
seilu
seilatu
sigillatu = ciguilatu
sigillatore = sigillatzaile = ciguilatzaile
dissigillatu = desciguilatu
…
clement = clemente
clementia = clemencia
inclement = inclemente
inclementia = inclemencia
…
grege
gregatu
gregario
gregarismo
aggregatu
aggregable
aggregabilitate
aggregatione
aggregativo
aggregatore = aggregatzaile
aggregatorio
disaggregatu = desaggregatu
disaggregatione = desaggregatione
congregatu
congregant = congregante
congregatione
congregational
congregationalismo
congregationalista
disgregatu
disgregatione
disgregativo
segregatu
segregant = segregante
segregatione
segregational
segregationalismo
segregationalista
segregativo
egregio
egregioqui
…
sacro
sacrista = sacristano = sacristan
sacristia
sacratu
sacramentu
sacramental
sacramentario
consecratu
Leiçarragac: consecratu
Batueraz: kontsakratu, sagaratu
consecratione
consecratore = consecratzaile
execratu
execrable
execratione
execratore = execratzaile
execratorio
obsecratu
obsecratione
sacrilego
sacrilegio
sacrificio
sacrificatu
sacrificatore = sacrificatzaile
sacrosanctu = sacrosaindu
sacerdote
sacerdotio = sacerdocio
sacerdotal
…
edi-: etche, sutondo
-fic-: eguin
edificio
edificatu
edificant = edificante
edificable = edificagarri
edificabilitate = edificagarritassun
edificatione
edificativo
edificatore = edificatzaile
reedificatu
reedificatione
…
Leiçarragac:
edificaçale = edificatzaile
…
-loquitu
-locutu
loquace = loquaz
loquacitate
grandiloquent = grandiloquente
grandiloquentia = grandiloquencia
locutione
locutore
*alloquitu
allocutione
*circumloquitu
circumlocutione
*colloquitu
colloquio
colloquial
colloquialismo
*eloquitu
eloquent = eloquente
eloquentia = eloquencia
elocutione
*interloquitu
interlocutione
interlocutore
interlocutorio
ventriloquo
ventriloquia
ventriloquismo
ventriloquista
multiloquo
multiloquent = multiloquente
multiloquentia = multiloquencia
somniloquio
somniloquo
somniloquista
soliloquio
soliloquitu = soliloquiatu
…
ambassada
ambassatore = ambassadore
ambassatrice = ambasadrice = ambassadoressa
ambassadorego
Leiçarragac: embachadore
Leiçarragac: embachadorego(a)
Batueraz: enbaxadore, enbaxada, enbaxadorego
barca
barco = barcu
barcata = barcada
barchero = barquero
disbarcatu = desembarcatu
disbarcamentu = desembarcamendu
disbarcatorio = desembacadero
imbarcatu = embarcatu
imbarcamentu = embarcamendu
imbarcatione = embarcatione
imbarcatorio = embarcadero
disimbarcatu = desembarcatu
disimbarcatione = desembarcatione
desembarcadero
desembarcadore
desembarcamentu = desembarcamendu
…
empleatu = emplegatu
empleo = emplegu
empleable = emplegagarri
empleabilitate = emplegagarritassun
empleatore = emplegatzaile
reempleatu = reemplegatu = berremplegatu
…
emendatu
emendamentu = emendamendu
emendatione
emendable = emendagarri
emendagailu = emendagarri
emendatore = emendatzaile
emendatorio
emendaçale = emendatzaile
emendio
emendiozco
menda
mendoso = mendos
…
fluitu
*fluctu
*fluxu
fluido
fluiditate
fluidificatu
fluidificatione
semifluido
fluent = fluente
fluentia = fluencia
fluvio
Leiçarragac: fluvio
Orotaricoan: flubio
superfluo
superfluitate
effluvio
fluxione
fluxo = fluxu
flucto = fluctu
fluctuatu
fluctuant = fluctuante
fluctuatione
affluitu
affluent = affluente
affluentia = affluencia
affluxo = affluxu
confluitu
confluent = confluente
confluentia = confluencia
defluitu
defluent = defluente
effluitu
effluent = effluente
influitu
influent = influente
influentia = influencia
influentiatu = influenciatu
influentiable = influenciable = influenciagarri
influxo = influxu
refluitu
refluxo = refluxu
mellifluo
mellifluitate
rorifluo
…
Orotaricoan:
estiratu.
1. (Lar, Dv?A), eztiratu (SP).
“Donner la torture” SP. “Angustiar” Lar. “Angustiado, […] estiratua” Ib. “Dolorido, […] estiratua” Ib.
Bada seguranza hunetarik aldaraturen gaitu aflikzionek, presoindegik, estiratu izatek edo berze tormentak? Lç Adv ** 6v. [Jesu-Kristoren] hezur kurutzian estiratuz bere kroketarik idokiek erakasten dizie […]. AR 159. Jainkoaz gozatu nahiak […] estiratzen eta lehertzen baitute arima damnatua. Dh 159. Nola den [nahi] hetaz nahasia, deboilatua, estiratua. Ib. 159.
2. (AN-ilzarb-olza ap. Bon-Ond 158; Urt II 268, Lar, Añ, Foix ap. Lh). “Estirar, estiratu, luzatu” Lar. “Tendre” Lh.
3. (Part. en función de adj.). Noble, estimable.
Morroe galant estiraduak, / oi defendidu nagizu. Lazarraga 1169v.
Eta estira:
estira.
1. (Urt IV 251, Ht VocGr, Lar, Dv, H, A), eztira (SP, H).
Tormento, tortura, suplicio. “Torture” SP. “Angustia” Lar. “Dolor, miña, oñazea, estira” Ib. “Distension de membres, supplice, roue, tourment” H.
Tr. Documentado en autores labortanos del s. XVII, y en Eguiateguy, Duhalde y Duvoisin. Al Sur se encuentra un ej. aislado en EEs . La forma eztira la emplean Pouvreau, Gasteluçar y Etcheberri de Ziburu (éste junto con estira ).
[Iongoikoak] sentenzia ematen du […] / fin gabeko eztirara doan tormentatzera / edo purgatoriora. EZ Man I 58 (92 estira). Halatan pairatzen zuten [sainduek] hanbat […] heriotze eta martirio, dolore eta estira. Ax 487 (V 314). [Gizonak dü] estirak ezarkitü. Egiat 265. Eta zer deboilamendu, zer estira arima dohakabe haren baithan. Dh 159. Ikus detzagun damnatuak ifernuan beren estiren erdian. Dv LEd 232. Ifernuak asma ahal detzakeen toleiu eta estira garratzenak. Ib. 205 (Cb Eg II 114 tormentu ta pena guziak). Herioaren estirek ez dituzte […] ukituko. Dv Sap 3, 1 (Ol, Ker o(i)ñazeak). Estirak (tormentos) eta oiñazerik gogorrenak eramaten. Ayerb EEs 1912, 180. Ezina egin nahian penagarrizko estiran luzaro urratzen direnak. MEIG IX 99.
Instrumento de tormento.
Burreuek eztirez eta bertze errementez gorputza pena zezaketen. SP Phil 439. Zatozte hunat / bethiereko burreuak; […] / altxa suak, kheak, eztirak, / altxa burdiña-gatheak. Gç 182.
2. (Lar, H).
“Estirón, estira, estirada” Lar. “Tensión, erstira, estira” Ib. “Tiraillement douloureux. Sabeleko estira gogorrak, les cruels tiraillements d’entrailles” H. v. herstira.
3. “Estira, action violente qui pousse un corps vers un autre, et qui place un troisième corps entre les deux extrêmes qui l’étreignent” VocBN .
4. “Tendon de muscles. Zainei darraizten estirak, les tendons qui terminent les muscles” H.
ESTIRA-EMAILE. “Carnifex, […] gizon hiltzaillea, presondegizaña, estira emáillea” Urt IV 251.
ESTIRA-LEKU. “Carnificina, […] estira lékhua, estira eman lékhua, exekuzio lekhua” Urt IV 251.
ESTIRAN.
a) En tensión; atormentando. v. estiratu.
Berze aldiz dütielarik bihotzaren barnian kokatzen [minak] ager eztitian, die begithartia estiran ezarten. Egiat 232. Eztezazuen estiran eman zuen izpiritua bildua idukitzekotzat. Birjin 134. Ezta hargatik bethi izpiritua estiran iduki behar. Ib. 565. Mundutik ilkhitzeak, bere urhe-zilharren galtzeak […] estiran ematen diote bihotza. Dh 195 (Dv traduce por ‘ils lui mettent le cœur au supplice’).
b) Estirando.
Batek begi bat apenaz zuen erdi zabaltzen, / Bertzeak estiran beso biak nekhez luzatzen. Gy 78.
tiratu
tira
tiro
tirada
tirage /tiraje/
tiramentu = tiramendu
tiratore = tiradore = tiratzaile
tiratorio
retiratu
retiro
retira Batueraz: erretira
retirada
retiramentu = retiramendu
extiratu = estiratu
extira = estira
extiramentu = estiramentu = estiramendu
…
estimatu
estima
estimable = estimagarri
inestimable
estimatione
estimativo
estimativoqui
estimatorio
disestimatu = desestimatu
disestima = desestima
disestimatorio = desestimatorio
subestimatu
subestimatione
superestimatu = sobrestimatu
superestimatione = sobrestimatione
autoestima
autoestimativo
…
Esquerrac eman nahi derauzquiot Portugaleteco Gaizkari Leiçarragaren ale bat erossi berri baiteraut,
josulavin@gmail.com
eta batez ere dedicatzen derauzquidan hitz atseguinengatic. Orain badaquit berce persona bat interessaturic dagoela zuzeuco nire hitz familietan.
Anhitz esquer!
flamma
+ lama
Gaztelaniaz: llama
flamba = flamma
flammeo
flammeatu = flambeatu = flammatu
flammifero
flammatu
flammant = flammante
inflammatu
Leiçarragac: enflammatu
inflammable = inflammagarri
inflammabilitate = inflammagarritassun
ininflamable = inflammaecin
inflammatione
inflammativo
inflammatorio
disinflammatu = desinflammatu
lanceaflammas
es: lanzallamas
autoinflammatu
autoinflammable
…
estranio
Leiçarragac: estranio
Batueraz: estrainio
Gaztelaniaz: extraño
estranitate = estraniotassun
estraniatu
estraniamentu = estraniamendu
estraniero
estranieria
Batueraz: estranjeria
estranjeria
iz. Beh. [Oharra: Euskaltzaindiak, estranjeria-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. atzerri].
Leiçarragac estranger eta estrangertu aditza ere erabilcen ditu.
Bi hitzoc Orotaricoac honetara dakarça: estranjer eta estranjertu, hau da, ahoscatzen diren beçala.
Latineraren bidetic estra- hassieraren ordez extra- behar luquete.
…
Betiko matraka, tokaio
GERTU euskera CERTUmrtik datorrrla,
era ZERU, antza denez, COELUMetik
Afirmaçione erabat anti-zientifikoak, lagun!
Hori da Euskaltzaindiac, çure academiac, erraiten duena.
Neuc cer erabilcen den berceric ez dut plaçaratzen.
Non erraiten dut nic cer nondic dathorren?
eternal.
(S ap. Lrq ; SP, Urt I 370, H), eternel.
Eterno. v. eterno.
Tr. Usado desde Leiçarraga en la tradición septentrional, de modo casi gral. hasta finales del s. XIX, aunque apenas hay ejs. del XX. Al Sur sólo se encuentra en Lizarraga de Elcano, en Echenique, en los Marijesiak de Guernica (Balad ) y en Lasa. La forma eternel aparece una vez en CatS (2), junto al más frecuente eternal . En DFrec hay 2 ejs.
To be continued
Tira, Josu
Ez diat hire denbora baliotsua galerazi nahi, baina
CERTU, honetatik datorke GUERTHU diok;
eta CELU =CERU
SERU etruskoan hilobietan ageri da, latin bere COELUrekin sortu baino lehen: eta
GERTU latina jaio aurretik utzi zuten idatzita iberoek (AKER/AKEL).
Eskerrak haiek idatzita utzi zutela, bestela alferrik izango zuan “nire Akademiari” forogatzea Gernika, Agerre eta halako argudio EZ-IDATZIEN BIDEZ.
Eta hik CENTU lehenestea duela 18.000 milako euskal EHUN hitzaren ordez… Esango diat norat garamatzaan, tokaio.
celu hori da çuberotarren celü, ceina baita ceru hitzaren synonymo.
Neuc ez dut erran cein ceinetaric dathorren. Latina ere ez dut aiphatu.
cento/centu aztertu dut hitz honec derivatuac utzi baititu gure hizcuncetan. Euscaldun xumeenac ere bi hizcunçatan, gutienez, hitzeguiten jaquin baitugu ia ia bethidanic. Ez erraiteagatic bethi, ecen bethi jaquin baitugu euscaldunoc hizcunça bat baino guehiago.
Nire hitz familia hauen contua ez duçu batere ulertu.
Aristôn Ammôn lampos eleutheropompo tois uasconois.
Arêtaco onena ascatassun eramaile arguia vascoinençacotz
Honaco hau, graiquera classicoa ikasten ari nincela orain dela urthe guti batzuc, 2017. urthean, nic neuc practica guisa isquiriatu nuen poiemattoa da, charactere graicoequin, bainan hemen charactere latinoequin aurquezten dut, eta behar bada, cembait akatsequin ere.
Federicoren eraguinez hassi nincen graiquera classicoa ikasten, eta ikassi dudan aphur harec duen valioa itzela da. Bethi egonen naçaio esquertuta.
Tôn uascôn nosoi eisi polloi cai deinoi cai tois anthrôpois tên psykên eis tên thanatta ferusi.
Ta zôia hyber tus anthrôpus nomicei.
Tois anthrôpois tên psykên cleptei ho tôn zôiôn patridos.
Tois pro tês patridos makomenois ananke esti tên arêten ergazomenois.
Kalôs poiein prosêkei aytos tên eleutheria tois uascois tois anthroopois.
Vascoinen gaitzac dira anhitz eta latz eta guiçonei arima heriotzarunz daramaquiete.
Animmaliec guiçonen gainean aguincen dute.
Guiçonei arima laphurcen deraue animmalien aberriac.
Aberriaren aldeco gudariençacotz beharrezco da vertutea landu içaitea.
Conveni çaie vascoinei guiçonei euren libertatea ejerqui creatzea.
Graiquera classicoa hizcunça itzela da. Harequin pareca daditequeen hizcunça bacarra, nere ustez, euscara da, evidentqui classicoa, ez gaurco bantua. Nere ustez, ethorquiçuneco Europaren bi hizcunça nagussiac içanen dira euscara eta graiquera.
Federicorengatic içan ez balitz euscara aguian jada desaguerturic legoque.
Alexandre
eterno
eterna
eternitate
eternal
eternalqui
eternisatu = eternizatu
coeterno
coeternal
coeternitate
sempiterno
sempiternal
…