Irakaskuntzatik trebakuntzara –

Euskara, gaur egun, ataka estu batean trabaturik dagoela inor gutxik ukatzen du; euskaldunak, zeresanik ez. EAEn, Euskararen ofizialtasuna legez ezarri zenetik hamarkada batzuk igaro dira eta, denbora horretan guztian, hiru lurraldeotan egin den hizkuntz politikak euskararen ezagutza izan du oinarri eta ardatz; hau da, euskara(z) maila batean edo bestean «jakin» beharra eskatzea izan da politika horren ildo nagusia, horretarako, B1, B2, C1 edo C2 egiaztapena eskatuz lanpostuaren arabera.

Horrela, azken lau hamarraldi hauetan, teorian, ezagutza maila onargarria lortu da EAEko gizartean, Hezkuntzako D eredua sustatzearekin batera euskaltegien sareak ere lan mardula eginik. Baina ezagutza maila horrek, ordea, ez du hein bereko erabilerarik ekarri, ez gizarte mailan (kaleko bizimoduan), ez lan-munduan (Administrazio publikoko nahiz enpresa pribatuetako lanpostuetan); hori diote, behintzat, urterik urte egin ohi diren inkestek. Izan ere, euskaraz jakiteak, berez, ez du esan nahi dakien hori euskaraz “biziko” denik, eta, areago, tilulazio bat edo beste eskatzea bera traba bihur daiteke, hain zuzen, erabilerarako.

Arkaitz Zarraga Azumendiren “Euskara ezin da zaila izan” artikulua irakurrita, bertan dioenez, “larritasunez ikusi dugu euskara “zaila” dela uste dutela askok, eta susmoa dugu euskaltegiok badugula errurik horretan. Azterketek erabat baldintzatzen dituzte euskararekiko loturak, baita irakasteko modua ere” Hau da, azterketek jendea erakarri barik euskaratik aldentzea ere ekar dezakete eta, hortaz, “bada garaia azterketei buelta bat emateko, ezagutzaren bermea lortzeko bide berriak jorratzeko, eta ikasle tipologia zabalagoetara heltzeko”. Ondorio logikoa dirudi.

Gauzak horrela, eta xedea euskara erabiltzea bada, agerian da hizkuntza politika aldatu beharra dagoela, helburuetan bezalaxe bitartekoetan ere, ezagutza datu teorikoetatik balizko erabilera proportzional batera jauzi eginez. Hau da, unea iritsi da teoriatik praktikara jauzi egiteko, ezagutzatik erabilerara. Nola, ordea?

Errezeta magikorik ez ei dago ezertarako ere, eta, noski, euskara kontuetarako ere ez, baina nago aukerak baino gehiago gogo eta ausardia falta dagoela, falta zaiola, gizarteari barik, Administrazio publikoari berari. Eta ausardia behar da, hain zuzen, erabilera eskatzeko orduan, eta, halaber, berori bermatzeko bitartekoak jartzeko garaian.

Euskaltegiek, egun, irakaskuntza eta trebakuntza batera jorratu beharko lituzkete; titulazio teoriko bat eskatzea bainoago, euskara gaitasuna neurtzeko bestelako tresnak aktibatu behar dira, eta horretarako bide bakarra trebakuntza eskatzea eta eskaintzea da; edo eskaintzea eta eskatzea, nahiago bada. Hau da, euskaltegietako eskolak ezin dira azterketa zehatz bat prestatzera bideratu, euskara erabiltzera, euskaraz trebatzera baizik.

Trebakuntzarako jauzi hori emateko, euskaltegian bertan, batetik, euskara irakasteko ohiko eskola gramatikal eta teorikoez gain, trebetasun hartzaileak lantzeaz gain, tailerrak-edo eskaini behar dira trebetasun ekoizle edo sortzaileak lantzeko. Idazmena eta mintzamena sorkuntza lana da, eta horrexetan trebatu beharra dago erabilera sustatuko bada. Eta tailerrok ikasleek ezinbestean burutu beharrekoak izan behar, eta irakasleek ebaluatu beharrekoak, azterketa teorikorik egin aurretik; areago, azterketara aurkeztu ahal izateko baldintza “sine qua non” izanik.

Bestetik, euskaltegiek beren baitatik irten behar dute eta, bertako tailer edo direnak direlako horiez gain, kanpoko trebakuntza esparruak ere landu behar dituzte, lan-munduan bereziki. Irakasleak irakasle hutsa izatetik harago, trebatzaile ere izan behar du. Lanpostuetan txertatu, bertako lankideekin nahasi eta, eurekin euren lanetan laguntzaile jardunda, aurretik euskara maila jakin bat duten “lankide” berri horiek euskarara e(ra)karri, euskaraz eginez eta eginaraziz.

Baina erabileran oinarritutako halako euskalduntze prozesuak, noski, exijentzia maila bat behar du aurretik, atzetik edo behetik. Hau da, Administrazio publikoak edo botere politikoak babestu ezean, ezin da erabilerarik eskatu, eta babes publiko politiko hori lortzeko, erabateko sinesmen edo konbentzimendua izan behar dugu hizkuntz politika horretan, erakusleihoetako itxurakerietan jausi barik. Botere publiko horrek erabilera guneak eskatu (exijitu) behar lituzke, legez babestu eta, eraginkorak direla bermatzeko, bitartekoak eskaini, trebakuntza guneetako trebatzaileak indartuz.

Batek batek esango dit horixe dela, neurri handi batean behintzat, Euskaraldiak dagiena, bi urterik bi urtera eragin eta handituz joateko asmoa ei duena. Baina ez, hizkuntz politikak ezin ditu hanka bat ezagutzan eta bestea (herritarron) borondatean jarri eta horrek euskararen salbazioa ekarriko duela pentsatu; exijitzeko garaia da, eta exijentziak (legezko) babes potilikoa behar du. Noiz izan da EAEn orain baino babes potiliko (teorian) handiagorik?

http://alkarterri.blogspot.com/2022/08/irakaskuntzatik-trebakuntzara.html

Irakaskuntzatik trebakuntzara