Etorri den hizkuntza borrokaz
Etorri den hizkuntza borrokaz –
Duela hogei urte, gutxi gorabehera, desagertu zen EGUNKARIA aldizkarian « Datorkigun gerla » izenburuko artikulu bat idatzi zuen Xabier Kintanak. Euskal Herrian bereziki, eta Iberiako beste nazioetan orokorki etortzen ari zen hizkuntzen arteko borrokaz ari zen. Duela egun batzuk ABC kazetan irakurritakoak gerla hori hasi dela argi eta garbi frogatzen digu: « Gaztelera ehortzi nahi duen legea presaka onartu nahi du Sanchez-en gobernuak. » dio artikuluaren izenburuak (« El Gobierno de Sanchez quiere aprobar con urgencia la ley que entierra el castellano »).
Bertako hizkuntza koofiziala den autonomi elkargoetan LOMCE Legea nola baldintzatzen zutenari buruz ari zen artikuluaren egilea. 2013-garren urtean ohartu zen bezala, Espainiako Estatuko hizkuntza minorizatuak gutxiesten ditu LOMCE legeak eta heziketaren ber zentralizazioa ekidin nahiaz, bertako hizkuntzei aukera eta gune gehiago eman nahi die Celaa andrea Sanchez gobernuaren hezkuntza ministroak. Dudarik gabe, Katalunian, eta naski Euskal Herrian eta beharbada Galizian gaztelerak dukeen etorkizunari buruz beldur dira Espainiako nazionalistak.
Espainiako herritar demokrata askok kontzientzia lasaia dute, konstituzioak bertako hizkuntza minorizatuak « babesten » dituelako. Baina babesa hori guztiz teorikoa da, denentzako gaztelera derrigorrezkoa delako eta bertako hizkuntzaren jakitea norberaren borondatearen arabera. Egoera diglosiko batean halako lege bat ez da nahikoa bertako hizkuntzaren berreskuratzeko eta osoki bizitzeko. Konstituzioaren artikulua bide horretan aldatu beharko luke eraginkorrago izan dadin: « Autonomi elkargoetan egoitza nagusia duten herritarrek gazteleraz gainera, bertako hizkuntza jakin behar dute ».
Bertako hizkuntza aurreratu, berreskuratu edo berpiztu den hiru adibide har ditzagun: Finlandia; Hungaria eta Israel.
1) Finlandiak bere Konstituzioaren 14-garren artikuluaren arabera bertako hizkuntza (Suomi) eta entitate kolonialistarena (Suedera) mail berean jartzen ditu eta denbora berean hizkuntza ofiziala eta nazionaltzat jotzen ditu. Hala ere denborarekin, indar gehiago hartu du Suomierak. (Erreferentzia « L’Europe des ethnies » – Guy Héraud – Presse d’Europe – 1963). 1970 urtez geroztik populazioaren % 92-a suomieraz mintzatzen da eta hezkuntzaren mail guztietan erabiltzen da; ohargarria da dakigularik XIX-garren mendean oraindik unibertsitateko hizkuntza suediera zela.
2) Austriako inperiokoa izanik, alemanera nagusitu zitzaion magyarerari Hungarian, baina abertzaletasunak bultzaturik indarra hartu du magyerak, askorentzat alemanera bigarren hizkuntza den bitartean.
3) Israelen kasuan hizkuntza liturgiko eta nahiko « mugatua » omen zen hebreera guztiz berpizturik izan da, non orain Israeldar guztiek mintzatu eta idazten baitakite.
Aipaturiko hiru kasu guztietan hizkuntza baten berreskuratzeak ez dio beste hizkuntzei kalterik egin eta, ABC- ko espainiolistek aldarrikatzen duten bezala ez dituzte alemanera, suediera, eta juduek mendetan zehar erabiltzen zituzten alemanera, errusiera, eta abar… ehortzi.
Imajina dezagun hiru belaundiren buruan euskara, katalanera eta galiziera ehunetik ehuneko neurri batean berreskuraturik direla; zer kalte emanen dio mundu guztian 400 milioi jendek erabiltzen duen gaztelerari? Kasu honetan hizkuntza nagusiez mintzatzen diren jendeen glotofobi adibide galanta badugu.
Etorri den hizkuntza borrokaz
Etorri den hizkuntza borrokaz
