Oroimenaren dialektikaz
Herriaren oroit-ahalmen collectivoa ahanzturaren mugetaraino hedatzen dela jakina da. Ahanzturaren atalase, edo da historiaren beraren sorrera, edo da herriaren lobotomizatze collectivo-selectivoa. 10, 50, 75, 150, edo 500 urte. Gezur itzel hori. Continuum bat bait da guztia, punctu critiko-duna, baina eten-gabea. Hemen, edo onhartzen da izana eta izena, edo irensten da ezina.
Gure iraganaren oroimen collectivoa oso-osorik uler bageneza, eta ez zatika, orain arte egin dugun gisan, ikusiko genituzke Autonomia Estatutu Colonialak eta Natione Askapenerako Mugimendu Iraultzailea, baina baita ere Espainiar Dictatura, eta II. Mundu Gerra, eta Espainiar Gerra Civila, eta Lizarrako Estatutu Coloniala, eta I. Mundu Gerra, eta Euskal Nationalismoaren sorrera, baina baita ere 1876-1841-1789ko Foruen Deuseztea, eta Frantziar Iraultza, eta Frantziar eta Espainiar Imperioak, eta 1620-1512-1200eko Nabarroaren Conquista, eta Nabar Erresuma, eta Iruineko Erresuma, eta Orreagako Gudua, eta Vasconiako Dukerria, eta Erromatar Imperioa, eta Kantauriar Gerrak, eta Euskal Leinuak, eta euskaldunon jatorri osoa.
Gure iraganaren oroimen collectivoa oso-osorik uler bageneza, eta ez zatika, orain arte egin dugun gisan, ulertuko genuke ezen Mugimendu Askatzailearen sorreraren causa Espainiar Estatuak Euskal Herriari eragindako opressione linguistiko-cultural-politiko-ekonomiko-militarra izan zela, eta ulertuko genuke ezen Euskal Nationalismoaren sorreraren causa Foruen Deuseztea izan zela, eta ulertuko genuke ezen Foruen Deuseztea Nabarroaren conquista, occupatione eta colonizationearen ondorio zuzen-zuzena izan zela. Ulertuko genuke, halaber, ezen herri honek baduela, Garonatik Ebrora bitarte, Espainiar eta Frantziar Estatu Imperialen colonialismoak ukatu dion joankizun eta etorkizun oso bat, zeinen gaineko erabakimena berreskuratuko badugu, ezinbestean ulertu eta azaleratu beharko duguna.
Historiak ez du zalantzarako tarterik uzten: bi Estatu Imperialek conquistatu, occupatu eta colonizatutako herria gara, eta geure artean bizi den zenbait egoera illegitimo horren sostengatzaile da, individualki eta collectivoki. Colonialistak, eta Collaborationistak. Fundamentala da tensione horren azaleratzea. Historia Osoaren productu den izate, izaki eta gizaki oro bere tokian jarri eta consecuenteki izendatzeak eragingo duen memoria-berreskuratze eta garaipen dialektiko instantaneoak baino ez bait gaitu ernatu eta askatuko behingoz colonialismoaren erro itotzaileetatik. Gure hizkuntza, Euskara, gure herria, Euskaria, gure estatua, Nabarroa, eta beren etorkizun oparoa.
Grafia hori penagarria duk. Zer nahi duk euskara elite baten hizkera bihurtu, ala?
Alemanez, frantsesez edo ingelesez, besteren artean, errespetatzen duk europar hizkuntza classikoen graphia. Hire ustez hizkuntza elitista, ezinezko eta penagarriak izango dituk, noski.
Hainbat mendeetan nafarrera hitz egiten zuten euskaldunak elitea al ziren?
Lander Zelaieta jauna, graphia hori ez duk penagarria. Gu espainiararen graphia imitatzen ibiltzea duk penagarria. Hori bai duk penagarria. Guk Estatu bat kudeatu nahi diagu, eta Estatu baten kudeatzekotz perspectiva globala ukan behar diagu. Aunitz zagok eztabaidatzeke. Azken buruan, Euskara Batutikan Euskara Garaturuntz mugitzen ari gaituk. Hala ere, norbaitek ezagutzen al dik garaikarazko nahiz latinarazko hitzen zerrenda biltzen dian libururikan. Erramun Gerrikagoita jaunaren classikoaz gain, ez zagok deus ere. Niri laket izanen litzaidake latinarazko arrotz-hitzen liburu on bat. Premia sentitzen diat.
Hori horrela izan zen, baina gaur ez da horrelakorik. Aski dugu Zazpiak bat-arekin.
Edo EAErekin… gainontzekoetan ez da euskaraz egiten ia. NFEn eta PADn ez dira euskal herritar sentitzen.
Euskal estatua ere izan zen, baina gaur ez da horrelakorik. Aski dugu autonomiarekin.
Zazpirak Bat gogo-egoera colonial collectivearekin lotzen den lelo bat da. Ez da benetakoa. Fantasia hutsa da. Zazpirak Bat horretan NFEa bat da, eta EAEa hiru, eta gero PADa bertze hiru; alta, PADan imperial administrationearekiko ere ez dira hiru historiko herrialdeak existitzen. Hor eztabaida luzea, gogorra eta zaila egiteke dugu.
Herribera, Herrigoia… Fox eta… Baina ze ergelkeria dira horiek. Jainkoarren, utzi grafia eta mapa barregarri horiek eta zatoz III. milurtekora, zauden lekuan zaudela.
Zuentzako problema zein da, ideia zaharkituak direla edo euskaldunon historia onartzearen kontra zaudetela? Lehenengoa baldin bada orduan euskal estatuaren kontra zaudete, independentziaren kontra. Bigarrena bada, esaten zen gernikako bonbardaketa gorriek/separatistek egin zutela.
Idazkerari buruz, elitista deitzea absurdoa deritzot bihar bertan eskola/ikastoletan hori erakusten hasiko balira umeek ez luketeelako batere problemarik izango.
Baina ze ideia zaharkitu eta ze historia…. Ze historiatan agertzen da “Herrigoia”?
Mapa horrek ez du ez buru ez hanka. Eta independentzia nahi duenak (ni barne) mundu honetan jarri beharko ditu hankak, ez mapa horrek erakusten duen unibertso paralelo batean.
Orduan, Zazpirak Bat? Arren, ez izan egoskorra. Hemen eta orain, hiru colonial administratione baino ez gara. Bederen, euskarak biziraun duen colonial politiko geographian. Nik, bederen, Garonatikan Ebro bitarteko gure historia ezagutu nahi dut. Bederen, hori. Gero gerokoak.
Arabako bihotzean Trebiñu bereizten duzu zure mapan ?
Ez dakit ba gainontzeko guztia nola ulertu.
Mappa hori ez da nirea, Federico Krutwig Sagredo euskaltzain eta intellectualak dakar bere “Vasconia” (1963) liburu essentialean. Hala ere, kontuan hartu ezen 1963tik hona datu berri eta esanguratsu ugari jakin dugula gure historia nabarrari buruz, eta normala dela bertan egiten den barne-banaketak guztiz egokiak ez izatea. Haatik, funtsa mantentzen da, euskaldunon lurraldearen conceptione osoa, Krutwigek Euskaria deitzen zion hori, Tomás Urtzainki Mina jaunaren “La Navarra Marítima” (1999) lanaz gero Nabarroa deitu behar geniokeena. Hau da, azken buruan, euskaldunon societate geo-politiko soberanoa, Nabarroako Euskal Estatua.
Eneko zurekin bat ethortzen naiz. Haritz Haritzeder hor arrazona duzu. Federico Krutwig jaunak itzalezko lana egin zuen. Pioneer bat izan zen. Gure politiko geographiarekiko aunitz eztabaidatzeke dugu. Adibidez, euskarak XII. mende arte iraun zuen Eskozian eta XVI. mende arte Kanarietan. Orain bi mila urteko hedadura Loiratikan Duero artekoa zen. Orain mila urteko hedadura Garonatikan Ebro artekoa zen. Niri ezin diezadake inork nire herriarekiko ezagutza uka.
Albania atzendu zaizu, hori ere konkistatu zuten (barka, genuen) eta.
Santi, zerorrek ere badakizu historia ezagunean origine euskalduna duten lurrak direla mappakoak. Fitero bezain euskaldunak, ezaugarri ethnikoei bagagozkie, eta Fitero bezain nabarrak, status politiko soberanoari bagagozkio. Nahi duzuna. Eurek hala nahi izanez gero, Fiterok (edo Azpeitiak) adinako eskubidea dute berreuskalduntzen eta berreraikitzen hasia den Nabarroako Euskal Estatuan integratzeko. Ala geuk ukatuko diegu Zazpiak-Baten gisako conceptu murriztaile eta faltsuekin?
Historia ezagunean jatorri euskalduna omen duten lurraldeak dira mapakoak. Beraz, beti zalantza izanen dugu lurralde horiek ez ote ziren urrunago hedatzen ezagutzen ez dugun historian. Historia ezaguneko lurraldeak aukeratzea, hortaz, aukera arbitrarioa da, hura justifikatzeko “egia historikoa” edo bertzelako hitz potoloak erabiltzen badira ere. Bertzelako oinarriak aukeratzea bezain arbitrarioa, oinarri pragmatikoak direla (Nafarroa Garaia ezin euskaldunduz gabiltza, eta Bordele eta Zaragoza hasiko gara orain aldarrikatzen?), oinarri linguistikoak direla, edo bertzelakoak direla. Nirea ez da kontzeptu murriztailea eta faltsua, zure funtsik gabeko xelebrekeria baizik.
Santi: nire “funtsik gabeko xelebrekeria”, hasteko, ez da nirea, Arana jaunaz gero euskal nationalismoak eman duen theoriko garrantzitsuenetako batena baizik. Agian ezagutuko duzu Federico Krutwig Sagredo jauna, euskara batuaren ideia bota zuen tipo xelebrea, 1960ko hamarkadaz geroztiko nationalismo ethno-culturalista eta progressistaren aitzindaria. Edo agian ez. Baina tira, hori alde batera lagako dugu.
.
Galdera da: zergatik ez duzu zalantzan jartzen iraganeko Zazpiak-Bat conceptua? Eta erantzuna, evidentea: hemeretzigarren mendeaz gero gizarteratuta egonik, horrela jaso eta horrela onhartu duzulako. Ez zegoen besterik. Punto. Zazpiak-Bat oinarritzen da, Estatu Imperialek egindako conquisten ondoriozko lurralde-banaketan, euskara minimo batean mantendu izanean. Conquisten ondorioz sortutako provincia horietan, euskara minimo horretan mantendu bada, bertan osoki berreskura dezakegu. Conquistek erabat euskalgabetu dituzten provincia colonialetan, aldiz, ez. “Hau ez da inoiz Euskal Herria izan” ezaguna –eta izan bazen, ez da izango. Zer eta conquista, occupatione eta colonizatione baten ondoriozko egoera eta banaketa administrativo illegitimo eta colonial bategatik. Horren aurrean, txikikeria bait da bertan euskara arrasto biziek iraun izana (Biarno), substratu linguistiko euskalduneko hizkuntzak izatea (Gaskonia, Aragoi), euskal toponymia edonon aurkitzea, erro cultural sakonak mantendu izana, eta guztiek iragan politiko legitimo, soberano eta bateratua compartitzea: Nabarroa. Horrek guztiak, Zazpiak-Batekin, bost. Hizkuntzak, culturak, politikak, historiak, bost. Baina arbitrarioa, phantastikoa, xelebrekeria (sic), Nabarroa da. Noski, noski. Eta azken mendean gure iragan historiko-politiko-culturalari buruz jakin eta garatu dugun guztia, hutsaren hurrengoa. Politikoki erabilezina. Noski, noski. Dena-den, ez larritu, dissidentia positivoa izaten da ideiak indar daitezen, eta, nik bederen, skeptiko izatea valoretzat dut. Gainera, hau geldiezina da jada.
.
Bestalde, aipatutako guztia pragmatismo politikoz aurrera nola eramango den, gure estatalitatea non-noiz-nola berreskuratuko dugun, eta abar, hori beste kontu bat da. Nucleo gogorra eta epe laburrean factiblea EAE>NFE>PAD dela ukaezina da. Baina, horren aurrean, inconscientea eta criminala da guk euskaldun izaten jarraitzea bermatu duten lur nabar euskalgabeak gure iragan eta etorkizunetatik ezabatu nahi izatea. Hori egiten duena, iraganarekin eta etorkizunarekin batera, besteren askatasuna ebasten ari bait da. Hemen, Nabarroan, ezingo dugu gure etorkizuna askatasunez erabaki herri conquistatu, occupatu eta colonizatu bat garela ulertu eta beldurrik gabe esateko haina indar ez dugun artean. Gabon.
Orain bi mila urte euskararen hedadurak Loira eta Duero hartzen zituen. Orain mila urte euskararen hedadurak Garona eta Ebro hartzen zituen. Gero, Kantauriko hegiaz nahiz Pirinioez gaindiko lurraldeetan euskarak Eskozian XII. mende arte iraun zuen eta Kanarietan XVI. mende arte. Zuk, Santiago Leone jaunak, ez duzu Federico Krutwig jaunaren obra ongi irakurri. Nabarroa gure Estatua da, eta hau Frantziak nahiz Espainiak invaditu, occupatu eta conquistatu zuten. Historiko prozessuan Tomás Urtzainki jaunak argibide gehiago eskaini ditu. Gure historia gero-eta gehiago ezagutzen ari gara. Eta ez dago gaizki. Mappak erakusten duen lurraldetasuna, ez da soilikan ethnikoa, baizikan-eta bai-eta politikoa ere. Euskara ekosystema zabalagoaren hizkuntza izan da, baina aldarrikatzen den politiko geographia Frantziako imperial Estatuaren V. Errepublikarekiko nahiz Espainiako imperial Estatuaren II. Errestaurationearekiko da. Ondorioz, lurralde horiekiko ez dago zalantzarikan. Hau ez da aukera arbitrario bat, eta hori guztia historiko egia da. Adibidez, Jon Oria jaunaren lanak argi gehiago erakutsi digu. Nire iritzian, zure jarrera erreaktionaria da. Gaur egun euskarak PADa eta NFEa nahiz EAEa diren colonial administrationeetan biziraun du. Zuk “Nafarroa Garaia” erabiltzen duzu. Zazpirak Bat, Iparralde, Hegoalde eta abar herri colonizatu baten terminologia baino ez da, bi imperial Estatuek utzi diguten suntsimearen arrastoetatikan eraikitzen den colonizatuaren dialektika. Hala ere, hor arrazona ematen dizut gauza batean: PADa eta NFEa nahiz EAEa berreuskalduntzekotz arazoak izanda, nola hasiko gara Bordeleren nabartasuna aldarrikatzen? Egia da. Baina, batak ez du bertzea kentzen. Hiru colonial administrationeen berreuskalduntzea nahiz bernabartzea garatzen dugun bitartean, era berean Hobiedo, Hilana, Donandere edo Bordele, Auzki, Akize ezagut ditzakegu. Bederen cultural loturak gara ditzakegu. Nik Bordele Bartzelona baino hurbilago sentitzen dut. Eta zer? Zure jarrera erreakzionaria da, eta ez zara batere pragmatikoa. Bukatzekotz, Zazpirak Bat murriztaile, incultu eta colonial conzeptu bat da.
Tebas eta Atenas ere bai!
Ez ahaztu diaspora… Munduko hainbat tokitan euskaraz berba egin da eta egiten da oraindino eta toponimia euskaldun asko dago munduan. Horrek esan gura dau mundu erdia Euskal Herria edota Nabarraren parte direla.
Zu ere bertze erreakzionari bat zara. Europan Nabarroa gure etxea da. Eta munduan diaspora deitzen den euskaldunen communitatea badago, bada, ongi. Batak ez du bertzea kentzen. Gainera, Estatuak bere enbaxadak ditu. Baina, zuk zer politiko cultura duzu? Ez al dakizu differentziatzen hiritartasunaren eta culturatasunaren artean? Nabarroak bere hiritartasuna du, eta berton ethnia nahiz cultura aunitzeko jendea dago, baina guztiok dugu constitutionearekiko lotura berbera. Munduko gainerako Estatuetan gertatzen den phainomeno berbera da. Benetan, colonial collective gogo-egoera gainditu ezean, hemen eta orain ezin izanen dugu taxuzko Estaturikan eraiki.
Zorigaitzez, alemanez eta ingelesez ez dakit, baina frantsesez bai, eta aski ongi dekigu denok frantsesaren grafia nahikeri elitistetan finkaturik egin zutela. Hori dela eta, gaur izugarrizko arazo handiak dituzte eskoletan, eta herritar xumeekin, oso jende gutxik baitaki frantsesez ongi idazten.
Baten batek galdetu dit ea independentziaren alde nagoen, horixe baietz. Denok maite dugu onena gure etxerako, eta euskaldunentzat onena independentzia da, Frantzia jakobinotik eta Espainia zanpatzaile eta kaotikotik urrun.
Lander Zelaieta jauna, ez naiz zurekin bat ethortzen. Europan eta munduan cultura garatu duten lau hizkuntza nagusi daude: italiara, frantziara, alemaniara nahiz ingalara. Hauek guztiek garaikararen ditietatikan edoskitu zuten. Frantzian jende aunitzek daki frantziaraz ongi idazten. Are gehiago, hori da conplexu cultura baten ukatearen arrazonetarikan bat. Bertzenaz joan zaitez Japoniarat. Han zuk idatzi phainomenoa sakonagoa da. Japoniako culturak itzalezko conplexutasuna du. Beraz, zuk idatzi duzun hori frantziar hezkuntzatiko systemari buruz ez da egia. Bertzalde, nik ez dut Frantziarengandikan nahiz Espainiarengandikan urrun bizi nahi. Nahi dudan gauza gure conquistatu Estatua berconstituitzea nahiz berrisntituitzea da. Frantziarekin nahiz Espainiarekin, eta gainerako soberano Estatuekin, diplomatiko harremanak nahi ditut. Ni ez naiz francophoboa nahiz hispanophoboa, ni antiimperialista naiz. Izan Errepublika, izan Erresuma, imperial Estatuei ez.
Lander, hik heuk esan duk euskaldunentzat onena nahi duala. Baina, ondoren, proposatzen duk herritar kopuru bat hizkuntza bere qualitate guztiekin menderatzeko gai ez izanik, solutionea hizkuntzaren beraren qualitateak ezabatzea dela. Beraz, logika berari eutsiz, mathematikatik derivatuak eta integralak ezabatuko dizkiagu, guzti-guztiok “guzti-guzti” murritz bat erabiltzeko gai izan gaitezen. Eta, musika idatzitik, dynamika ezabatuko diagu, eliteaz gain gehienok ez bait gaituk ongi interpretatzeko gai. Ohartuko haiz zentzugabekeria haundia dela. Hizkuntza, eta mathematika, eta musika, communicationearen bidez, herriaren cultura goratzeko tresnak bait dituk, eta aurkako norabidean doana, herriarentzat “onena” izatetik urrun, acculturatione hutsa.
Inertzia horrekin ken ezazu universitatea. Edo hiztegitikan conplexu hitzak. Haritz Haritzeder zurekin bat ethortzen naiz. Ni merituaren aldekoa naiz. Mathematikak nik baino hobe ulertzen dituen norbait badago, bada bikain. Beretzat ona eta bertzearentzat txarra nahi duen norbanakoa ez dut gogoko. Ezagutu ditut cultura mediokrizatzearen aldeko communista nahiz capitalista batzuk, eta gero eurak dira despotenak. Uste dut ezen gauza aunitz argitu behar direla.
Aski da!!!! Euskarak bere bidea egin du, eta nahikoa buruhauste dugu… zoaz haize freskoa (edo ventum frigidoa) hartzera zure qualitate, mappa, communicatione, eta bestelako txoropitokeria guzti horiekin.
Eta Eraztunen Jaunaren komiki batetik ateratakoa dirudien mapa delirante edo Magna Vasconia horretaz… iruzkinik ez.
No comment.
Iruzkinak irakurri ahala, lehengo batean norbaitek iradokitako susmoa sendotu egin zait, hau da, HaritzHaritzeder adarra jotzen ez ote dabilen. Itxuraz aldezten duena benetan ez ote duen barregarri agerrarazi nahi, alegia, “per reductionem ad absurdum” (barkatu latinkada, baina testuinguru honetan ez da batere desegokia, alajaina!).
Ez naiz zurekin bat ethortzen. Culturaren egarri gehiago duen bat iduritzen zait. Gure herria culturaren bidez askatuko da. Zer gure colonial universitateen garapenaren alde, edo? Gure politiko cultura colonial egoeran dago. Eta hori nabari dut euskal cultura osoan.
Animo HaritzHaritzeder, zurekin gaude. Behar bada jendeak ez dizu ulertuko, nik uste, eta horaindik alegia, deskolonizaqtu gabeko pertsonak direla.
Kolonizatuak konturatzen garenean, hori oinarri moduan daukagunean bakarrik uler daiteke zuk argertzen duzuna. bestela jendeak hasiko zaizu esaten esaten hari dena, Erdi Aroa, etc… Erregeak, zaragoza. Gure Arbazoak horain dela urte desente batu ziren, eta egitura politiko bat sortu zuten, Iruña, Nabarra, Euskaldunen Estatua. Estatu hori mendeentan zehar konkistatua izan da.
Gaur egun, Nbarra Estatu 1936. guerrarate bizi iraungo bazuen, eta guerra horren ondorioz, bere indenpendentzia galdu, gaur egun 2013 DENOK, nabarrako Euskal Estatu bereskuratzeko aleginetan harituko giñateke.
80 urte pasa direlako bakarrik, baina ez, esan dudan moduan kolonizatuak zegitzen dugu eta gure buru deskonolizatzen ez dugun bitartean ez dago zer eginik.
Animok zuek, gaurko Euskaldunak.
Ni betiko Naparra !
Bat ethortzen naiz zurekin. Irudimena erakusten duzu, eta irakatsi dizutena eraldatzekotz gai zara, beti ere datu berriak erdiesten dituzun heinean. Hor anticolonialista dialektika bideratzeke dugu. Alta, gathazka sendoena culturala da. Eutsi, borrokatu eta irabazi.
(Parkatu lehen txartu idatzi dut)
Animo HaritzHaritzeder, zurekin gaude. Behar bada jendeak ez dizu ulertuko, nik uste, eta horaindik alegia, deskolonizatu gabeko pertsonak direla.
Kolonizatuak gaudela konturatzen garenean; hori oinarri moduan daukagunean; bakarrik uler daiteke zuk argertzen duzuna. Bestela jendea hasiko zaizu esaten esaten hari dena, Erdi Aroa, etb… Erregeak, zaragoza.
Gure Arbazoak horain dela mende desente, batu eta egitura politiko bat sortu zuten, Iruña, Nabarra, Euskaldunen Estatua, gure herriaren interesak defendatzeko (gaur nahi dugun gauza bera). Estatu hori mendeentan zehar konkistatua izan da eta gaur egun konkistak jarraitzen du.
Imagina dezagun, Nabarra Estatua 1936-ko gudararte bizi iraun zuela (alegia, euskaldunek sortutatako Nabarra Estatua independetzia ez duela galdu 1936rarte), eta guerra horren ondorioz, bere indenpendentzia galdu zuela, gaur egun 2013an DENOK, nabarrako Euskal Estatu berreskuratzeko aleginetan harituko giñateke.
Baina ez, esan dudan moduan kolonizatuak zegitzen dugu eta gure buru deskonolizatzen ez dugun bitartean ez dago zer eginik.
Animok zuek, gaurko Euskaldunak.
Ni betiko Euskal Naparra !
Bizkaia Nabarratik gorantziak
…ordundik aurrera asto oro zaldi izango zen.
Agur Haritz Haritzeder jauna:
Zure sarrera hau biziki interesgarria iduritzen zait. Zure euskara doktorea, fina eta ulergarria da. Esker aunitz hobea izaten saiatzen zarelakotz. Honen bertzez, zure idazkiari nire iritzia emanen diot:
Zuk idatzi duzu: “Herriaren oroit-ahalmen collectivoa ahanzturaren mugetaraino hedatzen dela jakina da. Ahanzturaren atalase, edo da historiaren beraren sorrera, edo da herriaren lobotomizatze collectivo-selectivoa. 10, 50, 75, 150, edo 500 urte. Gezur itzel hori. Continuum bat bait da guztia, punctu critiko-duna, baina eten-gabea. Hemen, edo onhartzen da izana eta izena, edo irensten da ezina.”
Nire erantzuna: ukitu poietiko batez idatzi duzu, ikhuspegi historiko bat eman diozu zure idazkiari, epikoa agian, transzendentala. Gu ez gara bertze Estatuekiko desberdina. Gu invaditu, occupatu nahiz conquistatu Estatu bat gara. Gure legeak indarrean jarraitzen du, gure bihotzean. Guri eskatzen zaigu labarretako margoen patentea, edo historia osoaren phoroga. Baina, agian, borondatea aski litzateke, ez-eta? Nire iritzian bi zutabe ditu legitimitateak: bata, historiaren bermea; bia, borondatearen bermea. Guk bi-bi-biak ditugu.
Zuk idatzi duzu: “Gure iraganaren oroimen collectivoa oso-osorik uler bageneza, eta ez zatika, orain arte egin dugun gisan, ikusiko genituzke Autonomia Estatutu Colonialak eta Natione Askapenerako Mugimendu Iraultzailea, baina baita ere Espainiar Dictatura, eta II. Mundu Gerra, eta Espainiar Gerra Civila, eta Lizarrako Estatutu Coloniala, eta I. Mundu Gerra, eta Euskal Nationalismoaren sorrera, baina baita ere 1876-1841-1789ko Foruen Deuseztea, eta Frantziar Iraultza, eta Frantziar eta Espainiar Imperioak, eta 1620-1512-1200eko Nabarroaren Conquista, eta Nabar Erresuma, eta Iruineko Erresuma, eta Orreagako Gudua, eta Vasconiako Dukerria, eta Erromatar Imperioa, eta Kantauriar Gerrak, eta Euskal Leinuak, eta euskaldunon jatorri osoa.”
Nire erantzuna: gure historia ongi ezagutzen duzu, edo bederen egoki. Zuk hor descrivatu duzun hori guztia gure historiaren bermea da; nik honako galdera egiten dizut: non da borondatearen bermea? Zuk ia inork ez duen ezagutza zabala duzu gure historiaren inguruan. Agian, harreman diplomatikoen eta egoera geoestrategikoaren errealitatea jorratzea falta zaizu. Hor Álvaro Adot Lerga jaunak lan egokia burutu du. Biziki interesgarria. Gure lehenaldia berreskuratzen ari gara. Orain, gero-eta tresna institutional gehiago ditugu horren guztiaren egitekotz. Hor prezesu biologiko bat gertatzen ari da. Gu garen biosystema bere memoria berreskuratzen ari da. Ona da hori guztia.
Zuk idatzi duzu: “Gure iraganaren oroimen collectivoa oso-osorik uler bageneza, eta ez zatika, orain arte egin dugun gisan, ulertuko genuke ezen Mugimendu Askatzailearen sorreraren causa Espainiar Estatuak Euskal Herriari eragindako opressione linguistiko-cultural-politiko-ekonomiko-militarra izan zela, eta ulertuko genuke ezen Euskal Nationalismoaren sorreraren causa Foruen Deuseztea izan zela, eta ulertuko genuke ezen Foruen Deuseztea Nabarroaren conquista, occupatione eta colonizationearen ondorio zuzen-zuzena izan zela. Ulertuko genuke, halaber, ezen herri honek baduela, Garonatik Ebrora bitarte, Espainiar eta Frantziar Estatu Imperialen colonialismoak ukatu dion joankizun eta etorkizun oso bat, zeinen gaineko erabakimena berreskuratuko badugu, ezinbestean ulertu eta azaleratu beharko duguna.
Nire erantzuna: zure textu hau bikaina da. Hor gauza aunitz idatzi dituzu. Sequentzia, hala ere, invassionea, occupationea eta conquista da. Ondoren, administratione imperialak colonizationea administratzen du, bertokoon garunetan bertoko hizkuntza nationala hizkuntza imperialez ordezkatzekotz. Prozessua eraldatzen ari gara: orain euskara ele, hitz nahiz berba egiten den eremuko PADa eta NFEa nahiz EAEa aintzatetsita: conquistak 1200EAEa (erregea?), 1512NFEa (erregea?) eta 1620PADa (erregea?); foruen abolitioneak 1789PADa (Agosti Xaho), 1841NFEa (Arturo Kanpiona) eta 1876EAEa (Sabin Arana); gero, berreskuratze phase bat ethortzen da: foruen berreskuratzeak 1936EAEa, 1982NFEa eta 20??PADa. Gure garaikidetza hau estatalitatearen berreskuratzean aurkitzen da, eta helburu honetatikan hurbilen EAEa dago, gero NFEa, gero PADa. Gainerako geographia politikoaren berreskuratzea gai sakona da, eta eztabaidagarria.
Zuk idatzi duzu: “Historiak ez du zalantzarako tarterik uzten: bi Estatu Imperialek conquistatu, occupatu eta colonizatutako herria gara, eta geure artean bizi den zenbait egoera illegitimo horren sostengatzaile da, individualki eta collectivoki. Colonialistak, eta Collaborationistak. Fundamentala da tensione horren azaleratzea. Historia Osoaren productu den izate, izaki eta gizaki oro bere tokian jarri eta consecuenteki izendatzeak eragingo duen memoria-berreskuratze eta garaipen dialektiko instantaneoak baino ez bait gaitu ernatu eta askatuko behingoz colonialismoaren erro itotzaileetatik. Gure hizkuntza, Euskara, gure herria, Euskaria, gure estatua, Nabarroa, eta beren etorkizun oparoa.”
Nire erantzuna: nik ez nukeen hobe idatziren. Inork ez daki nolakoa izanen den, baina Herri hau aske izanen da, eta bere askatasunarengatikan hil dituzten gudari guztien bihotzen argia izanen da. Betiko argia.
OASIS – Stand By Me:
http://www.youtube.com/watch?v=Oi9-vdCazTQ