Kaskarotak eta Zanpantzar Urruñan –

Otsailean gara eta jadanik euskal inauteak eztanda egin du Euskal Herri osoan. Ituren, Zubieta eta Aurtitzeko joaldunek hastapena eman zioten, joareak joz eta isipuez izpiritu eta indar gaixtoak uxatuz, eta geroztik gure geografia osoan errepikatu dira antzeko erritual zaharrak (eta horren zaharrak ez diren beste batzuk ere): santibateak, kaldereroak, inudeak eta artzainak, maskaradak, libertimenduak, kaskarotak… etengabeko zerrenda luzea eginez.

1.- Kaskarot Eguna

Urruñan, otsailaren 8an, larunbatarekin, atera ziren kaskarotak, eta haiekin batera, hartz adarduna, zirtzilak, ponpierrak, kotilungorriak… eta bestelako pertsonaia alai eta koloretsuak. Urtero, goizez, auzo batean ateratzen dira eta arratsaldez herrian ibiltzen dira, arratsean ostatu batean antolatzen duten afarian bukatzeko. Aurten Pausu (Behobia ere deitua) auzoan barna ibili dira. Goizeko 10,30etan Xaia ostatura iritsi dira, adarrez eta hostoz apaindutako traktore batek zeraman organ, eta jadanik jende ainitz bazen haien zain. Ate aitzineko zabaldian kaskarotek dantza airosak egin dituzte, eta hartzak eta zirtzilek, anartean, era guztietako bihurrikeriak. Horrela da usaia.

Konpartsan lehen aipatu pertsonaiez gain, osora hogei bat, bazihoazen hiru musikari trebe: Kitti Borda soinujolea, Sebastian Otaburu arrabita-jolea eta Paskal Santesteban tabalaria eta baita bi bertsolari ere: Aimar Karrika eta Odei Barroso.  Xaia ostatuko atean bi arduradunak ziren, Beñat Elizondo eta Nelly Constatin zeuden, eta dantzak bukatzean, barrura sartzeko gonbidatu dituzte. Mahaiak prest zeuzkaten, ongi hornituak: sagarnoa, arnoa eta ostatu horretan horren ohiko eta ospetsuak diren bakalau-moletak. Eta berehala, tragu eta mokaduren artean, hasi dira lehen koplak eta lehen bertsoak.

Bertsolariek hiruna bertso egiten zuten, eta gero konpartsako guzti-guztiek honako errepikaz erantzuten zieten:  Etxerik etxe, auzorik auzo, atez ate, pausoz pauso.Kanpoko hotzak erraiten digu barnean dugula goxo. Ostatua jadanik jendez lepo zen, eta hurbildatukoek bertsoen  bukaerak eta aipatu errepika ozenki abesten zituzten. Eta horrela oren batez. Hamabietan, Xaiatik atera, mahai eta botoila guztiak hustu ondoren, eta herriko plazara joan dira. Han gauza bera egin dute Batika osatuaren aitzinean, eta gero barruan bapo bazkaldu.

Arrratsaldeko saioa antzekoa da, ostatu ostatu eta atez ate kantari, eta gauean, lagun arteko afaria eta ohiko bertso eta kantuak. Horrela pasatu da aurtengo Kaskarot Eguna Urruñan.

 2.- Zanpantzar Eguna

Otsailaren 15ean, larunbatarekin, ohiko Zanpantzar Eguna izan zen Urruñan. Arratsaldeko 4,30etan hastekoa bazen ere, 4etarako plaza jendez mukuru zen, eta plaza erdian Zanpantzar irudikatzen zuen panpina zegoen. Aurten emakume itxuraz, ile luze-luzea eta hori-horia. 4,30etan Zanpantzar konpartsa plazara iritsi zen. Aitzinean Bidasoako joaldunak zetozen, gero kaskarotak, eta ondoren zirtzilak, kotilungorriak, hartza  eta akerbeltza. Osora berrogeita hamar lagun inguru. Joaldun buruak adarra jotzen zuen eta den-denak joare handiak erritmikoki astinduz, herrian barna ibili ziren, pilota-plazaraino joanez eta itzuliz gero.

Halako ibilaldi zaratatsua egin ondoren, berriz ere, plazara iritsi ziren, eta hantxe Zanpantzarren inguruan ibili ziren buila handia sortuz. Gero kaskarotek hainbat dantza egin zuten: makilttiki-dantzaeta abar. Zirtzilek, berriz, Oi Pello Pello doinuaz Urruñan horren ohikoa den dantza egin zuten, makilez lurra, behin eta berriz, astinduz. Aipatu behar da, Urruñan mutilak kaskarot direla eta neskak zirtzil.  Hartza, akerbeltza eta kotilungorriak, anartean, jendea zirikatzen ibili ziren. Gero, zapatazain-dantza famatua egin zuten, arrakasta handiz eta ikusleen irri algarak sortaraziz.

Halako batean, beltzez jantzitako epailea azaldu zen eta Zanpantzarri aurten leporatzen zizkioten hobenak zerrendatu eta ozenki irakurri zituen. Hobenak aipatzean, konpartsako gazteek egoera horiek maisukiro antzeztu zituzten algarak eta haserreak piztuz. Zanpantzarren aitzinean baziren hogeita hamar bat haur inguru, eta hauek izan ziren heien haserrealdia berehala erakutsi zutenak: Zanpantzar erre!!! —behin eta berriro oihukatuz. Horrela bada, kaskarotek su eman zioten Zanpantzarri eta segidan, den-denak, konpartsakoak eta publikoa suaren inguruan etengabean dantzatzen hasi ziren: dantza jauziak, zortzikoa, esku-dantza, zango-dantza eta bukatzeko fandango eta arin-arin bizi-biziak.  Dantzak bukatu zirenerako, ez zen Zanpantzarrik, errauts meta bat baizik.

Gero gerokoak, jendea plazako ostatuetara hurbildu zen, eta baita urrunago den Arotzenia famatura ere, eta hantxe ibili ziren solasean, kantatzen eta dantzatzen gaueko oren ttipietan erretiratu ziren arte. Horretaz gain, Pausu auzoko Xaia ostatuan, konpartsakoek bazuten sorgin-afaria eta bertan izan ziren goxo-goxo eta kanta-kantari, aurtengo  balentriak elkarri kontatuz eta heldu den urtekoak jadanik prestatuz.

Aurtengo ihauteria bukatua da Urruñan, baina oroitzapen polita utzi du urruñarren artean. Bi gerla handiekin, Lapurdi osoan gertatu zen bezala, ihauteria eta beste ekitaldi ainitz, desagertu ziren. Ez zegoen umorerik horrelakoak egiteko, eta gainera gizartea guztiz eraldatua atera zen aipatu bi gerletatik. Duela hamar bat urte, Hazia eta Berttoli elkarteek berriro antolatzeari ekin zioten, eta arrakasta handiz, urtez urte handitzen doan arrakastaz, gainera. Euskara bizi-bizirik dago urruñar gazteen artean, eta ekitaldi guztia, baita beraien solasak eta jokoak ere, euskaraz egin zituzten. Euskal Herriak bizi nahi du, eta euskaldun jarraitu nahi du, eta urruñar gazteak ditugu delibero horren adibiderik onena.

Kaskarotak eta Zanpantzar Urruñan

Kaskarotak eta Zanpantzar Urruñan

Kaskarotak eta Zanpantzar Urruñan