Inflazioa, pobretzea eta instituzioen noraeza

Inflazioa, pobretzea eta instituzioen noraeza –

Prezioen gorakadari buruzko albisteak behin eta berriro ari dira agertzen komunikabideetan, eta ez da gutxiagorako, azken hilabeteetan 80ko hamarkadatik ikusten ez zen prezioen igoera ikusten ari gara. Maiatzean, KPIa %8,7ra igo zen, aurreko hilean baino %0,4 gehiago. Gainera, azpiko KPIak (elikagaia freskoak eta erregaiak kontuan hartzen ez dituen adierazlea) %4,9raino eskalatu zuen, energiaren kostua azken produktura bideratzen ari den seinalea.
Inflazioa, pobretzea eta instituzioen noraeza

Herritarrek egunerokotasunean bizi dutena islatzen duten zifrak eta estatistikak dira, hau da, ondasun eta zerbitzu gehienen garestitze orokorra. Ordea, gure diru-sarrerak (soldatak, prestazioak, pentsioak) ez dira erritmo berean igotzen ari, ondorioz, eros ahalmena galtzen ari gara, eta horrek langile-klasearen pobretze orokorra dakar.  Testuinguru horretan biztanleriaren zati batek are kalte handiagoa jasaten ari da, hain zuzen, baliabide gutxien dituen biztanleria, zeinari ez zaion ematen ari garrantzi handirik analisietan. Aipatu dugu asko hitz egiten ari dela inflazioari buruz, baina ia ez dugu aurkitzen inflazioaren eragina errenta mailaren arabera neurtzen duen azterketarik. Inflazioaren inguruko azterketa ekonomikoak beste ikuspuntu batzuetatik egiten ari dira, hala nola kausen eztabaida, ekonomian dituen edo izango dituen ondorioak edo KPIa ondo neurtzen ari den.

Gure ustez errentaren araberako azterketa gai nagusia izan beharko luke, prezioen gorakadak ez baitu eragin bera biztanle guztiengan. Arrazoia logikoa da. Etxeetako kontsumo-ereduak desberdinak dira errentaren arabera. Diru-sarrera txikienak dituzten familiek proportzio handiagoa kontsumitzen dute lehen mailako produktuetan, hala nola elikagaietan, alokairuetan, elektrizitatean eta gasean. Hain zuzen ere, ondasun eta zerbitzu talde horien prezioak ari dira gehien igotzen, elikagaiak duela urtebete baino %11,2 garestiagoak dira, elektrizitatea %30,2, gasa %19,4, hidrokarburoak %33,6 eta erregaia %86,4. Beraz, inflazioa langile guztien poltsikoetan nabaritzen ari bada ere, baliabide gutxien dituzten etxeak dira egungo testuinguruak gehien kolpatzen dituenak. Ekuazio honetan, ordea, denek ez dute galtzen. Enpresek kostuen igoera azken preziora eramateaz gain, koiuntura aprobetxatzen dute etekinak handitzeko (orain maila errekorrean).

Egoera horren aurrean, erakundeek (egungo sistemaren mugen barruan) ez dute ematen arazoari aurre egiteko tresna egokiak erabiltzen ari direnik. Izan ere, martxan jarritako neurriak egoera okertzen ari dira. Euroguneko moneta-politikaren arduradunak, EBZk, hilaren hasieran iragarri zituen tasen bi goraldi (uztailean eta irailean), egungo egoerari aurre egiteko. Iragarpenaren emaitzak ez du itxaron, eta merkatuak azkar mugitu dira. Alde batetik, burtsa-indize handienek behera egin dute; bestetik, arrisku-primaren igoera handia izan da Europa hegoaldeko herrialdeetan; nahiz eta hori ez den okerrena izan, Grezia, Italia, Espainia eta Portugalen 10 urterako bonuak goranzko joera jarraitzen du eta 2014ko zifretan kokatzen da, %4,5, %4 eta %3 gaindituz; horrek esan nahi du gobernuen zorraren itzulketaren kostua nabarmen handituko dela. Gertaera horien aurrean, EBZk premiazko bilera egin behar izan du merkatuak baretzeko, eta iragarri du erraztasunak emango dizkiela Espainiari eta Italiari arrisku-prima murrizteko, hori bai, erreforma batzuei baldintzatuta.

Espainiako gobernuak ere ez dirudi ezer egiten duenik inflazioaren ondorioei irtenbidea emateko, edo egiten duen apurra behintzat ez doa norabide onean. Lehenbizi, Sanchezen Gobernuak iragarri zuen merkatu elektrikoa erreformatuko zuela, gasaren prezioa mugatuz. Hasiera batean, beherapena %50ekoa izango zela esaten zen, gero %30ekoa, eta azkenean %20koa izango zela adierazi zuten. Bada, azkenean, beherapena %5ekoa izaten ari da kasurik onenean. Gainera, planak irauten duen 12 hilabeteetan, elektrikei 6.300 milioi euro emango zaizkie irabazien murrizketa konpentsatzeko. Espainiako historiako gobernu aurrerakoienaren bigarren neurria erregaiari 20 zentimoko hobaria ematea izan zen, zeina irailera arte luzatzeko asmoa erakutsi dute. Neurri hori guztiz ez eraginkorra izan da, prezioen gorakadak Espainiako gobernuaren beherapen osoa jan baitu. Gainera, gaineratu behar da laguntzak erregresiboak direla, biztanleria osoari hobari bera ematen baitzaio, kontsumitzailearen errenta kontuan hartu gabe.

Egoera etekinak lortzeko aprobetxatzen duten enpresekin irmo jokatu behar da, eta horregatik ezinbestekoa da prezioa topatzea gizartean onargarriak diren balioetan. Are gehiago albisteek iragartzen dutenean erregaiaren prezioa 3 eurora ere irits daitekeela. Horrekin batera, zerga-proposamenen txostenean adierazi genuen bezala, gehiegizko mozkinen zerga bat ezarri behar da, elektrizitateari eragingo liokeena eta energia-enpresek lapurtutakoa estatuko kutxetara eramango lukeena, besteak beste, premia handiena duten kolektiboen ondorio negatiboak arintzeko. Halaber, erakundeek garraio publikoa bultzatu beharko lukete, Alemaniak egin duen bezala, autoaren kontsumoa murrizteko.

Elektrizitatearen eta erregaien merkatuan jarduteaz gain, langile-klasearen pobretze-egoera orokor horretan, ezinbestekoa da gutxienez biztanleek erosteko ahalmena ez galtzea. Hori dela eta, ELAk lantokietan gutxienez KPIaren araberako soldata-igoerak eskatzen eta borrokatzen jarraituko du.

Inflazioa, pobretzea eta instituzioen noraeza Inflazioa, pobretzea eta instituzioen noraeza Inflazioa, pobretzea eta instituzioen noraeza

ELAko Azterketa Bulegoa