Hezkuntza-itun historikoa?
Hezkuntza-itun historikoa? –
Joan den ostiralean, EAJ-k, PSEk, EPek eta EH Bilduk “historikoa” omen den hezkuntza-ituna adostu zuten. Ordezkaritzari dagokionez, legebiltzarkideen %90 baino gehiagoren babesa bildu dute. Deigarria da, hain akordio biribila lortu arren, oraindik publiko egin ez izana. Ez dugu, beraz, “akordio historikoa” baloratzeko nahikoa informazio, soilik, alderdi ezberdinen balorazio labur eta nahasiak. Hauteskundeetan bezala, guztiak omen garaile. Guztiek egin dute bere, akordioa lortu izanaren “garaipena”.
EAJko Ortuzarrek akordioaren garrantziaz batera, ekarriko ei dituen “egonkortasuna eta ziurtasuna” azpimarratu zituen. Euskarari buruz txintik ere ez.
PSEko Anduezak talde guztiak zoriondu zituen “por suscribir la apuesta de los Socialistas Vascos por una educación que pivote sobre un marco plurilingüe, las tres lenguas vehiculares…” etab.
Elkarrekin-Podemosek bere burua zoriondu zuen “un modelo plurilingüe centrado en la realidad de cada territorio” lortu izanagatik, besteak beste.
EHBilduko Otxandianok aitortu zuen eredu eleaniztuna izango dela, euskara ardatz, baina irakaskuntza prozesuan beste hizkuntzak ere erabiliko direla. Oso garrantzitsutzat jo zuen B2 maila lortu beharra akordioan egotea. Bere aburuz, murgiltze ereduak ezarri beharko dira, ituna bete dadin.
Baina orduan, zergatik ez (ei) da akordioan murgiltzea aipatu ere egiten? Gauza bera esan genezake euskal curriculumaren eta marko arautzaileen defentsaren inguruan ere.
D ereduan ikasleak euskalduntzeko gero eta zailtasun handiagoak ageri direlarik (ikasleen %40k ez du euskarazko nahikotasun maila eskuratzen), nola nahi dute ikasleek B2 maila eskuratzea, gaztelera eta ingelesa ere irakas-hizkuntza izango dituen eredu eleaniztun batean?
Haur euskaldunak sistematikoki sakabanatzen jarraituko duten beldur gara, bestalde, taldeotako batek ere ez baitu ezer ere esan taldekatze irizpideei buruz.
Eredu hirueledun batean eta haur euskaldunak sakabanatuta, zein mirariren bitartez nahi dituzte ikasleak euskaldundu? Itun historikoa barik, atzerapausu historiko baten atarian ez ote gauden beldur gara.
.
Mitxel Elortza eta Itziar Rekalde
Arnas Dezagun ekimeneko kideak
Hezkuntza-itun historikoa?
Ez duzue ezer ulertu. Lehen bost klase ordutatik lau euskaraz ziren, baina ikasle askok ez zuten euskarazko maila egokia lortzen saturazioagatik. Orain bost ordutatik bi t’erdi izango dira euskaraz, baina Andueza-Gorrotxategi metodologiari esker, ordu horiek askoz gogo handiagoz jasoko dituzte ikasleek eta askoz maila hobea lortuko dute (B2). Gainera españolez C4 eta ingelesez Jke mailak eskuratuko dituzte. Gazte erdaldun praktikante enpanatuanitzak izango dira. Ez esan akordioa historikoa ez denik!
Zorionak itunagatik. Gauzen norabidea ikusita, nik oso argi daukat hezkuntza publiko hau baino euskara benetan babestuko duen hezkuntza pribatua nahiago dudala. Euskararen gainbehera gu guztion diruaz ordaintzen ari dira…
ni erretiratua nauk hezkutza arloetati eta abar, baina ez diat sinesten batere Itun “Historiko” omen den honetan.
“Letra” irakurri behar zehazki, ezen ez “berbak”. Gaur egun, BERBAK eta PROMESAK “paper bustia” besterik ez baitira.
Itun honek bera ARDATZA falta du: Hezkuntza Programatzaile Taldearen ANIZKOITASUN EZA.
Hori funts-funtsezkoa da.
Bakoitzak balora ditzake lorpenak (eta izanen dituk, nik ez diñot ezetz!)
baina eta praktika pragmatika falta duk, eta hori, AZKEN BATEAN Administrazioaren esku geratu denez, (partxe batzuek salbu), “paper Hutsa” izango da: txandako Gobernu-Administrazioaren esku geratzen baita (PNV/PSE, oraingoz, eta, ustez, luzerako)
“ez zuten euskera maila egokia lortzen, saturazioagatik”
Ez diat ondo ulertzen zer esan nahi duan. “saturazioagatik”
Nire ustez, ez zuten maila egokia lortzen MOTIBAZIO FALTAGATIK.
Zelan izago dute, bada, motibazioa egiazkoa, EUSKERA “derrigorrez gainditu beharreko asignatura” giza progamatzen badu dakokion Administrazioak (PNV/PSE tandem-ak), BERE KABUZ ETA KONTURA, ez ikasle, ez irakasle, ez gurasoren parte-hartzerik gabe…
EUSKERAK, asignatura biluzi gisara programaturik, EZIZNEZKO du inolako motibaziori eragitea ikasleegan.
Eta bazekiagu hor zer falta de, egiazko motibazioa sortzeko: euskeraren HISTORIAZ, PENTSAERAZ (antropologia), LITERATURAZ… hornitzea euskera-eskolak.
Zuek uste al duzue halakorik programatzea interesatzen zaiola egungo Administrazioari. Tra, tira…
Hor benetan falta dena Hezkuntza Administrazioaren “bokazio eta motibazioa” falta edta gaixotasun KRONIKOA duk. Eta bestalakoa uste duena iñozo hutsa duk, ene ustez behintzat
Nik uste arazoa garbia dela eta, zuen baimenaz, Josu bien, Naberanen eta Lavinen, ideien sintesiak nahikotxo argitzen du afera honen iluntasuna.
Naberanek arrazoiz hitz egiten du euskarari kontestua falta zaiola aipatzen duenean, euskararen pisu sinbolikoa ezdeusa baita jendartearen gehiengoaren artean. Eta halaber, hezkuntza komunitatearen motibazio faltarengatik. Eroso-eroso ibili gara azken urteetan, baina guraso belaunaldi berriekin, teknologia mediatiko puntakoen etorrerarekin, haurren erreferentzialtasun bertakoaren ezarekin… nabari da indarrik ez dela egiten kontua bideratu ahal izateko. Ez da administrazioaren porrota, komunitate osoarena baizik. Naberan, zuk “derrigorrez gainditu beharreko ikasgai” bezala aurkeztu duzu, nik “derrigorrez irakatsi beharreko hizkuntza” bezala plazaratuko dizut, ea zer deritzozun hausnarketa honetaz. Enplegu publikorako sarbidean euskararen derrigortasunak eta D ereduan irakastea karga bat da langileentzat, ez daude eroso, ez dute nahi, nahiago erdara errazean egitea. Baina lanerako derrigorrezkoa da. Irakasle askok nahiagoko lukete euskerak dakarren zama gainetik kentzea. Berriz ere, erosotasuna, esfortzu eta lanaren etika eza… Eta ez nadila gaitik aldendu. Administrazioak, nahi izatekotan, kontua bortxaz atera lezake aurrera, baina, kontuz! Jendearen haserreak jango luke.
Lavini dagokionez, euskararen estatusari egin geniezaioke erreferentzia. La lengua de Cervantes vs Axularren hizkuntza (nork demontre deitzen ote du Axularren hizkuntza euskara?). Estatus sinbolikoaren gaiari loturik, ez da lortu euskara hasiera-hasieratik Kultur (bai, maiuskulaz) hizkuntza bezala aurkeztea eta, gainera, nonbait bitartean geratu gara, euskalki batzuk atzenduz prozesuan. Erregistro ezberdinak erabiltzeko zailtasun nabarmena du euskaldun berriak, irakaskuntza oso formala (zentzu askotan, gainera) bultzatu delako, eta zer esanik ez euskalki askotako berba eta hizkera ulertzeko. Hankamotz geratu da. Sintesirik ez da egon, eta guk egin genezakeen, ez baitzegoen zentro-periferia dominazio politiko ebidente bat gure nazioan. Horra emaitza, euskaldun berri eta euskaldun zaharren arteko borroka eta ezinikusi orokortua.
Agintariek xukadera ring gainera bota dutela ez dute onartu nahi. Anbiziorik gabeko herria gara, mediokreek agintzen dute eta mediokre baino gutxiago bihurtu gaituzte (Krutwigek burua altxatuko balu…)
Euskaldun berrizahartua oso zuzena dela deritzot zure iruzkinean plazaratu duzun argumentu sorta, hala ere, bereziki garrantzitsua da “Ez da administrazioaren porrota, komunitate osoarena baizik” esaldiak duen garrantzia azpimarratzea, hitz gutxitan hauxe delako arazoa.
Neurri batean eta ZZ erdia aurka izango dudan arren, ezin dezakegu administrazioenganako menpekotasuna elikatu, noski exijitu behar zaiela.. eta arazoaren zati handi bat teilatu horretan egon dela, baina Nafar Erreinuaren erorketaren ondorengo urteetan noiz egon gara EAEn bederen hain egoera administratibo onean?
Euskara gaur egungo egoeran egotea ez da izan administrazioaren laguntza gaitik (soilik) Komunitateak indartu,babestu,defendatu,sortu… izan du euskara, hortxe dago arazoa komunitate hori geroz eta ahulago, galduago,salduago.. dagoela, XXI.mendera egokitu gabe. Horixe da euskararen gaur egungo trajedia nagusia… bat gehiago kolekzioarako..
Herri kontzientzarik ez dagoen gure Euska Herri berri honetan, euskarak amildegira daroan bidea besterik ez dauka. Gaur egungo kultur aniztasunaren eraso bortitzaren aurrean, herri harrotasuna landu behar dugu, Gazteei erakutsi espaniarrengandik, latinoengandik, frantsengandik, marrokiarrengandik, errumaniarrengandik, yankiengandik, eta beste abar askoengandik desberdintzen gaituen ikur bakarra euskara dela. Ikur bakarra.
aaaa, nire ustez bada publiko vs pribatu diskurtsoaren baitan nolabaiteko nagikeria bat. Anbizio urriko gizabanakoak gara, gure kabuz ibiltzen ez oso jaioak, zaurgarriak, babeserako premiadunak. Egia da administrazio publikoa berebizikoa dela euskararen eta euskal komunitatearen aspektu batzuk babesteko, baina iniziatiba pribaturik gabe (eta ez ulertu hau iniziatiba “kapitalista” moduan, gaizkiulertu hori egiteko ohitura hartu bait dugu), herri bat ez doa inora, ezin da gobernuaren esku herri baten geroa guztiz utzi, are gutxiago gobernu hori(ek) gurea(k) ez d(ir)enean. Gauden marko eta markoen baitan administrazioek kontrola izatearen apustua apustu galdua da. Estatu egituretatik desmarkatzeko beharra ikusten dut nik eta iniziatiba pribatu berritzaile bat abiaraztea, herrialdea instituzio arrotzetatik aparte eraikitzea.
Nahi baduzue, gure kasuan euskal lobby edo deep state bat eratzea da bidea, bolondresko fiskalitate bidez funtzionatuko lukeenak.
Herri honek talentua hobetu kudeatu behar du, eta honekin jarraitzeko Tximinoren iruzkunari erantzungo diot.
Tximino, arrazoia daukazu. Kontzientziarik ez da, baina kontzientzia eskasiaz baino kezkatuago nago kontzientzia izan dezaketenen inmobilizazioaz. Bazioen ez oso aspaldiko gizon batek hizkuntza bat ez dela galtzen ez dakitenek ez ikasteagatik, baizik eta dakitenek ez erabiltzeagatik. Antzerako zerbait kontzientziaren kasuan, borroka ez da galtzen kontzientzia gabekoek ez dutelako borrokatzen, baizik eta kontzientzia dauketenek ez dutelako egiten. Antolatzeko beharra berebizikoa da. Hots, modu zentrifugoan abiatu beharra dago herri kontzientzia edo nazio kontzientzia berpiztu eta indartzeko, mugimendua ardaztu behar da, forma eman, denbora eta baliabideak inbertitu, jendearekin hitz egin, lagunak galdu, etsaiak irabazi… Mendebaldeko ethos garaikide orokortuarentzat latza.
Zuk Euskal Herri berriaz hitz egiten duzu eta nik Euskal Herri zahar erromantizatuaz hitz egingo dut. Nahiz eta beti gabiltzan kontu berdinarekin bueltaka, aurreko denborak hobeagoak omen zirela eta abar, egitate bat da aspaldiko euskaldunarekin estereotipoa nazio eraikuntzarako ideal bat markatu dezakeela: bertutetsua, langilea, hitzezko gizon-emakumea, abenturazalea, indartsua, burugogorra… idealizazio bat da, berresten dut, baina ez du euskarak zertan bereizten gaituen ikur bakarra izan, nahiz eta ikur guztiak euskararen inguruan ardaztu behar diren. Mundu guztia zakuan sartu ahal izateko linguistikoa etnikoarekin nahasi dugu, baina ez dezagula ahaztu balioak eta tradizioak herri baten arimaren parte direla, nahiz eta hauek, aaaa-k esan bezala, XXI. mendera moldatu behar. Teoria iraultzaile askok Gizaki Berria proposatzen duten moduan nik Euskaldun Berri bat proposatzen dizuet.
Ez dakit zuetako zenbatek ezagutzen duzuen Krutwig-ek idatzitako “Gero” mugimenduaren nondik norakoak. Nahi izatekotan, Vasconia liburuaren eranskinetan aurkituko duzue, eta baten batek ezin aurkitu eta eskatzekotan eskaneatu eta igo nezake (gazteleraz dagoen arren). Tira, kontua da “Gero” delako mugimenduak ekintzarako pauta batzuk ematen dituela, norberagandik hasten den bidea markatuz eta norberaren autohobekuntzan enfasia ezarriz, betiere nazio eraikuntzara bideratua dena. Eredu horretatik abiatuta dekalogo bat sortu liteke, ekintzarako pauta batzuk sortzea, norberatik hasi eta gutxika-gutxika pertsonak erakarri ahal izateko, norbanakook kolektiboki eraiki beharreko nazio proiektu honetara. Nire ustez, egun dauden erakunde politikoekin lerratzen ez garenontzat ideala. Honek ez du gauza berezirik eskatzen, minimo batzuk ezartzea eta minimo horiek betetzea, dekalogoa bera hemen edo interneteko edozein bitarteko bidez eraiki genezake. Nik lehenengo puntua oso argi daukat, “Gero” mugimenduaren dokumentuan ere aurkituko duzuena:
1. AHAL DEN GUZTIETAN EUSKARAZ HITZ EGITEA ETA EUSKARAZ PENTSATZEA.
Zaharberritu hori, haluzinatuta utzi nauk hire diskurtsoarekin!
Zein bat natorren hirekin!
Ez diat ezagutzen hire dekalogoa, ezta GEROA hori ere, baina ziur txit interesgarria izan dela.
Eta ziur nihaurk egindako dekalogoarekin ere bat etorriren dela.
HEZKUNTZA-KOMUNITATEAREN MOTIBAZIO EZA,
nik pentsetan nuen baino auzi larriago duk hori.
Eta arrazoi hik, barriro ere: euskaldun “erromanizatuen” pentsaera aldaketa datzala gakoa: pentsaera-iraulian, erabateko iraulian (hots IRAULTZAN)
“gure kultur nortasuna eta iraultza” dok ene liburuaren izenburua, zeinetan gai hori diseinatu dudan. Sara edota Ziburuko Azokarako karrikaraturen ditek.
“Hezkuntza Komunitateare motibazio ezak” ez dik soluzio errazik. Epe luzera begirako mugida rskatuko diguk. Eta ez zegok laburbiderik. Hemen batzuek proposatzen diaguna
2022-KLTURGINTZA plangintza zehatza duk, baina ez zekiat, hemen hik dioena gertatzen duk, “euskal intelektualgoa” desmobilizatua datzala, olibondoetan lotan.
Euskerari buruz lanturu ugari, baina praxiari zuhur-mutur-mukur.
Gogoetaren inflazioa eta egintzaren deflazioa.
Jinkok babes gaitzala
“AHAL DEN GUZTIETAN EUSKARAZ HITZ EGITEA” ene iduriko, iparraldean, hau egiten entseatzen direnak ez dira 5 mila 10 mila artean jende baizik. 6 mila biztanleko ene herrian ez gara 100 baino gehiago. Nahiz euskaraz zerbait dakitenak gehiago izan.
Aldiz jende horietarik .EUSKARAZ PENTSATZEA. Nork egiten duen? ez da erraz jakitea baina pentsatzen dut kopurua askoz tipiagoak izanen direla. Gainera probableena da gehienok bi pentsakerak nahasten ditugula; Gauza sinpleak euslkaraz eta konplikatuak erdaraz.
Bestenaz ados naiz lehen puntu horrekin baina nola aplikatu eta aurrerarazi? Bide existentziala eta elitista da.
Bat eta gehiago nator Euskaldun berrizahartuak dioen guztiarekin; ‘Gero’ delakoa ez dut ezagutzen, ez baitut Vasconia irakurri, baina eskura daukat eta irakurriko dut. Diozunagatik, errora jotzen du (Uste dut Txepetxek ere errora jotzen duela, hizkuntzaz ari den bezainbatean. Eta Txepetxek dekalogoa ez baina hizkuntzaren berreskurapenerako oinarria diseinatu zuelakoan nago: ez zaio behar bezainbeste kasu egin).
Nik aurrekoren batean esan izan dut oraindik ez dugula erabaki zer egin gure hizkuntzaz, ea berreskuratzeko bidean jarriko dugunetz (garenetz) ala erreka joko dugunetz harekin. Hezkuntzaz politikari mediokreek -alafede- egin duten itunaren berria, berririk urri badugu ere, horren berrestera dator.
Ez gaude zentratuta, geure buruaren periferian bizi gara etengabe. Ez gara geure baitakoak, zioen Sarrik (“No sois ni para vosotros” esaten zigun amak); kanpokoari begira beti, gurea desegiten den bitartean. Ez soilik hizkuntza, kultura osoa desegiten ari zaigu, eta kultura ez da edukia, baizik eta bizitzeko eta bilakaeran izateko dinamika bat.
Gaira joz, horren erakusgarri da delako itunean Euskara zer eta “ardatz” izanen dela. Badakigu hizkuntzaz zer egiten dugun ez dela eskolako gaia. Hori guztia “soilik hezkuntza” dela, baina oso zalantzan jartzen dut gure herriak Euskara ‘ardatz’ behar duen, hezkuntza eredu eleaniztun batean, ala, Xalbadorrek esan bezala, bihotz.
Euskaldun berrizahartua,
GERO dekalogo hori duela 47 urte irakurri nuen, euskara ikasten hasi nintzenean. Vasconiarekin batera irakurri nuen.
Euskara klasikoa aipatzen da han, Leizarragaren garaitik finkaturik zen lapurtera klasikoa, zeina nire lagunek eta nik naffarrera izeneztatzen baitugu azken urteetan.
Euskara hori ez da azken dekadetan Akademiak finkatu duena.
Naffarrera’ jaio zen momentutik hizkuntza europarra da. Hau da gure inguruko hizkuntzak (gaztelania, frantsesa eta inglesa bezalakoa). Hibridoak gara.
Hizkuntza etnikoarekin batera lexiko internazionalaren ekarpen miragarriaz hibridatua. Sintaxia ere ederto garatu zuten gure idazle klasikoek, zeinak pentsamendu abstraktorako bidea irekitzen baitigu, eta zeina gabe egun ez baitago mundutik ibiltzerik, ez eta mundurat agertzerik ere.
Baina tiroak ez dira hortik joan.
Euskaldun gehienen buruetan gizaki bi daude. Bata, euskalduna eta bestea erdalduna. Orain inglesarekin Santisima Trinitatea edukiko dute gure gazteek buruetan. Hirurak independenteki funtzionatzen dutenak noiz, non era norekin gauden. Penagarriro. Euskara ezin da normalizatu honelako gizaki mediokre eta merkeekin.
Adeitsuki
Federicoren textu ineditoak nahi dituenak krutwig@gmail.com -era idatz dezala.
Anitz esker!
Jose Estornes Lasa, Mark Legasse eta Federico Krutwig jaunek idatzitako GERO opuskulu bikaina lortu nahi duzuenok, eska ezazue hemen, PDF modura:
krutwig@gmail.com
Jatorrizkoak 28 orrialde ditu, 12 kapitulutan garatua.
Adeitsuki
Ihardun dezagun, hortaz, euskera “normalizatzeaz”:
Bi maneraZ mintza gaitezke, hasteko: euskera “normalizatu BEHAR DUGU” edota
“euskerak” (euskal pentsaerak) NORMALIZATU BEHAR GAITU egungo euskaldun apalduok?
Praktika pragmatikoaz dihardugun heinean, zera esan gura du horrek:
zein ARDATZETARA jo behar dugu, oinarrizko planteamendu-íldo nagusia diseinatzerakoan?
1.- euskera tradzionalaren ordez edo makulu gisara, euskeraren INTERNAZIONALIZAZIORANTZ?
1.- edota EUSKAL PENTSAERA EZIN ABERATSAGOA ARDAZTZAT hartzerat?
Lehen kasuan, zein eduruta/eredutan bilatu behar dugu irtebidea/aterabidea “euskera normalARAZI ustez ahal DUGUN (GUK, GUEK, GEUK, GERAUEK ahalegin horretan ustez ahal dugun?). Ez ote AHALEGIN USTELA?
Zein eredutara jo? Hizkuntza indoeuropar horietara (frantsez, ingeles, arioetara? Horretarako ez niagok. Ez konta nirekin bederen. Gure euskeraren etsai mozorrotuak dituk. eta euskerarekin akatuko zitek.
Askoz hobe gaztelerara edo katalanera edo aragoerara edo, gaskoinerat jotzea gure euskera/auskitera aberaste bidean. Behintzat aipatu hizkuntza hauek gure ahizpa iberieraren dialekto txit aberatsak dituk (hori Unamunok ere garbi ikusi zuen gazteleraren kasuan, ze haren ustez euskerak ez zuenez konponbide ez aterabiderik, GAZTELERAN zekusan ordezte egokiena. Eta neuk ere hala uste diat.
Baina zergatik ez, bigarren aukeraz baliatu: hots EUSKARAREN BEREZKO ABERASTASUNAK NORMAL GAITZALA landu eta prokura?
Bidea luzea eta lankeata luzea izanen dela. Baiki, baina horretarako gaudek eusko gudariok, izkiluak bizkarreat eta gora gu eta gudariok.
Bide lantsua, baina segurua. Eta gogora euskal jakituriak dioena “lan arina, lorrina”
Akademiaren bidetik oso gaizki.
Naberanena iluso inutil eta arrazista ignoranteen bidetik are txarrago.
Nolako desgrazia honelakoak egon izana AEKn eta!
Hi, Maisu Goren Jaun Txit hori!
Adarra jo nahian ala barrabilak uki nahian?
Baina aizak, hi, hori ahal duenak bakarrik egin ahal dik (eta ez duk aski nahi izate hutsa, aikor!
Tira, besteok barka.
Gure artekoa zoologia-mailako adarzabalen (dama-dama) arteko dema ematen du.
utz dezagun… aker matxista barragarrien adar-topeka dorpea.
Naberan,
Zu bezalako alfer nagien presentzia hutsa’ kalterako da Euskal Herriaren etorkizunerako eta gaur egunerokotasunerako ere bai.
Esfortzu minimoaren legea aplikatzen duzue, dena zerutik erortzen balitz bezala.
Gaztelania, frantsesa eta anglesa on ondo ikastea dagokigu. Euskara hiru horiek baino hobeki jakin behar lukete gure gazteek.
Zure bide indigenista, miserable eta etengabe xenofoboaren bidetik borroka galdua dugu aldez aurretik.
Zure moduko pringatuentzako lekurik ez da izango etorkizunean. Desagertzea dagokizue gizakiaren nola edo halako salbamendukotz.
Habil hoa!
(Behin Euskal Herrian eztabaida sortu zen; batzuk zioten den-dena eztabaidatzen dugula. Besteek, ezetz.)
jeeesus!
zelako asaskua hirea! Barnea hustu duk benetan… hatsa eta sundea ere dario… eulitzar berdeak bitsa dario.
Damnagarria,
berea barnea baino
aditzen ez dakiena.
Euskararik gabe ez dugu herririk, herririk gabe ez dugu euskararik izango.. Beno bai baina inolaz ere merezi duen lekuan.
Argi dago estrategia aldatu beharra dagoela,baina geroz eta desmobilizatuago dagoen herri batean zaila da.
Datozen 5-10 urteak erabat erabakigarriak izango direla uste dut, urte hauetan hartutako erabakiek pisu handia izango dute, ea errelebo generazionala nola gauzatzen den, gure tokian jarraitzen dugun, iparralde eta nafarroaren bilakaera hizkuntz alorrean…
Kooperatibismoa,komunitatearen berrindartzea… Ez dugu lan gutxi.
Ados bai, auzi larria baita batik bat belaunaldi barriari, “next generation” delakoari guk nahi genukeena transmititzea.
Eta ezin espero Goietako Hedeietatiko euriari, baizik eta geure ur-kanalak eraiki behingoan, kultura transmititzeko plangitza zehatz baten bidez.
Plangintza zehatza diseinatuta zegok eta abian jartzeko prest. Bolondresak behar.
Apuntatu gura izanez gero, jarri kontaktuan Sortuko kultur-eragileekin, Lello Otxandiano eta Ibon Arbrurekin.
Eurek izan dituk interesaz hartu duten bakarrak, oraingoz bederen.
Bidean elkartzekoan,
izen-abizenak zuzenki emonez:
Pello Otxandiano eta Ibon Arburu
“Plangintza zehatza diseinatuta dago” esan dut, baina horrekin ez dut esan nahi aurretiaz zehaztuta dagoela, eta goitik behera ezarria.
Ez da horrela. Plagintzaren ideia bai zehaztuta: nola gara daitekeen: aitzitalde batzuk planaren zirriborro bat egingo luketela, gero zirriborro hori aurkez eskualde edo herrialde mailan, lekuan lekuko berezitausak aintzat hartuta; herri mugimenduei aurkeztu, haien atxikimenduaren bila…
Gero aitzintaldeok eragile-taldeak osatu, lekuz leku; talde horiek plagintza-zirriborroa landu, Euskera Kontseiluarekin eta egon; eta azkenez talde eragile horietarariko bakoitza planaren gidalerroa borobildu, osaketa anitza bilatuz, hala eragile-osakidez nola edukiz….
Eta azkenez plan konkretu hori bizirik dirauten Kulturgune, Kultur Elkarte, Irakasle-talde eta eskabidea luzatzen duen beste edozeni opa.
Nun aurki dezaket bada zure plangintza horren lotura azkenean begirada bat emaiteko?
Lehenik eta behin, arratsalde on. Bigarrenik, ekiogun idazketari.
Naberan, ez dakit gaizki azaldu dudan baina nik ez daukat dekalogoa osaturik, nire asmoa dekalogoa kolektiboki osatzea da, proposamenekin eta hausnarketa prozesu baten baitan. Nire susmoa da, edo behintzat horrela nabaritzen hasia naiz, krisi garaiotan, errebotaturiko gizabanako asko gaudela, gauzen norabidearekin oso pozik eta kontent ez gaudenak, eta horregatik uste dut beharrezkoa dela geroz eta ebidenteagoa den isiltasun espiral honekin bukatzea (gu gehiengoa (mayoría silenciosa) izango ez garen arren, Ciudadanosekoek zioten moduan, minoria kontzientzatu bat ordea bai). Soka tenkatzean tentsioa areagotu egiten da eta tentsioa areagotzetik elastizitateak dakarren energia potentziala handitu egiten da. Hori da guk probestu beharrekoa pentsamenduaren iraultza bat bultzatu behar bada, ebidentea delako egungo pentsaera eredu orokortuarekin ez goazela bide onetik. Mugimendu baten kalitatea bertan parte hartzen dutenen gizabanakoen kalitatearen funtzio bat da, horregatik sinesten dut nik norberaren iraultzarik gabe ez dagoela iraultza kolektiborik.
Benat, diozunak zentzu handia dauka, duda barik, Euskal Herriko eremu bakoitzak bere errealitatea daukalako. Tamalez, euskararen kale erabileraren datuei so egin besterik ez dugu zein egoera kaxkarrean gauden jabetzeko, horrexegatik hurbileko jendetik hasi behar da norbera aldaketa edo ohitura berriak bultzatzen, zinez zaila izango dena. Nola egin eta abiarazi norberak analizatu behar du, bere esparruaren arabera, ez baita berdina noski euskaraz dakienari hitz egitera animatzea edo ez dakienari ikas dezala animatzea, eta ez da berdina auzokoarekin hori saiatzea edo familiakide hurbilenekin.
Nik, metaforikoki, planteamendu epidemiologiko bat plazaratu nahiko nuke, abagunea aprobetxatuz: euskararen birusa norbanako batetik bestera igarotzea, kutsadura bidez. Nik kausa honetarako pertsona bat lortzen badut 2 izango gara, gutako bakoitzak beste norbait erakartzen badu, 4. Lauotako bakoitzak beste norbait erakartzen badu 8… 3 milioi garen arte.
Pentsatzearena, bestalde, autodiziplina ariketa bat da, norberak baitauka bere muinetan agintzeko giltza, nahiz eta bortxa sinbolikoaren bidez gure pentsaera manipulatzerik baduten batzuek. Manikeismoa bereziki gustatu ez arren, pentsatu nahi dut gure kasuan jendearen pentsamoldea aldatzea ez dela kontu makurra, gure izateari justizia egitea baizik.
Bide existentzialista eta elitista dela dinozu eta ez dizut ukatuko bizitza honetan badela guztiontzako ez den mailarik, hori gizarteak eta naturak ezarritako mugetako bat da. Halere, ez dut uste ezinezkorik proposatzen dudanik, gogoz ahulak direnen eta indartsuak direnen arteko lerroa marraztu arren. Esan bezala, ezin gaitezke oinarritik abiatu, de facto beti egon behar da abangoardiaren bat eta, demokraziaren onurak guztiok gozatu ditzakegun arren, egia da demokrazia bera ere gidaritzak batek mantentzen duela bizirik (ez naiz ez-demokrazia burgesaz ari, dena den).
Pentsamenduaren bipolartasunarena aipatzean guztiz bat nator zurekin, baina nire ustez ez da egitate garaitezin bat, heziketa eta ohitura falta besterik ez da, geroago Lavini erantzutean aipatuko dudanez.
Mikel, Txepetxen testuaren erreferentzia eman ahalko bazenit eskertuko nizuke, begiratu bat botatzeko. Oso ados nago diozunarekin, eta, zure baimenaz, bihotza ez ezik, gogoa izan behar du euskarak ere: Euskara, bihotz eta gogo.
Beti kanpokoari begira egoteak bi gauza erakusten dizkigu: ez garela gurea denaz jakitun eta, jakitekotan, balioespen urria ematen diogula. Enpresa honen marketingak kale egin digu eta konpetentziak bezeroak lapurtu (barkatu metafora kaxkarra bada). Hemendik gutxira gutxik jakingo dute nor zen Xalbador, herriko jaietako berbenetan abestutako kanta baten izenean agertzen den norbait, akaso.
Lavin, eskerrik asko beste autoreak gogora ekartzeagatik, ez bainituen gogoratzen (I. Gallastegi inguruan zebilela pentsatu nuen, eskerrak ez nintzela aipatzera ausartu). Egia da “Gero” dokumentuan lapurtera klasikoa aipatzen dela, “Axularren hizkuntza” izenpean. Dena den, ezin genezake kontestutik atera, testua bera euskara batuaren finkapena baino zaharragoa baita eta, oraindik ere, garaiko lapurtera klasikoa vs Akademiaren euskara batua eztabaida ez baitzegoen tajutua; intelektual eta hizkuntzalarien artean presentzia handiagokoa zen. Horregatik, euskara horren aldeko apustua agertzen da dokumentuan. Honekin ez dut esan nahi Krutwig eta enparauek egun beste zerbait esango zuketenik, baizik eta egungo abagunean zaila iruditzen zaidala, zu ildo horretatik zoazenez, lapurtera klasikoaren zabalpena egitea baldin eta zirkulu intelektual konkretu batzuetan ez bada, egun euskara batuak daukan pisuagatik batez ere. Euskara batuarekiko afera hau nola zuzenduko zenukeen jakin nahiko nuke, azken finean ez dakit komunitatearen kalterako ez ote den estandar batetik bestera salto egitea. Euskaren koofizialtasuna, agian? Akademiari progresiboki egindako emendakinak? Zuk esan.
Niri dagokidanean, ez dut ez bata ez bestea baztertzen, klasikoetako anitz irakurri ditut, haien euskara ezagutu, baina, ikusten duzunez, batura jotzen dut horretan daukadalako nik erraztasuna eta ezagutza. Halaber, beste euskarekin inolako problemarik ez, niretzat guztiak baitira aberasgarri, batez ere lexicon miragarri moduan.
Hizkuntzaren eta kognizioaren arteko harremana ebidentea den arren ezin dezaket horretaz eztabaidatu ez bait daukat horretarako jakintza adinik. Dena den, esan beharra daukat, lexiko internazionala garbizalekeriak emandako termino aberranteetako asko baino erabilgarriagoa dela, munduan kokatzen gaitu eta eskualdeko ildo historikoarekin batu, zientziaren eta lan-arloen maila internazionalerako berebizikoa, gainera. Xenofilia bezain kaltegarria izan daiteke xenofobia, eta herrien elkartrukeak ez du zertan negatiboa izan baldin eta bakoitzak bere oinarriari eusten badio.
Sarea arakatzen egon naizen arren, korreoa erantsi duzunez, ez dut Krutwig-en mendeurrenean egiten hasi zirenen saio gehiagorik ikusi azkenaldian. Ba al dakizu gehiago egitekoak ote diren?
Eneko, zure kezka berberak partekatzen ditugu nik eta hemen gauden guztiok. Ez dezagula ahantzi gu EUSKAL HERRIA garela, eta bi kontzeptu horiek berebizikoak direla. Desmobilizazioa ez da soilik guri kalte egiten ari, mendebalde osoari kalte eginiko gaitza da. Kontua da, herri minorizatua izanik, historiaren eta gizartearen deribek arrisku handiagoan jartzen gaituztela gu. Espainol eta frantsez herritargoak ez du antolatzeko beharrik, guk bai, derrigorrez. Eta, lehen aipatu bezala, hori da gure gaitza, nonbait, noizbait, administrazioak gure arazo guztiak konponduko omen dituela, baina egia maltzurra kontu honetan kasik bakarrik gaudela da.
5-10 urte erabakigarriak… Hots, badaukagu lanerako tenorea. Eta pentsaera iraultzen hasteko, errelebo generazionala ez da nola gauzatzen den, baizik eta nola gauzatzen DUGUN. Hor dago kontuaren muina, propaganda nola egitea.
GERO dokumentura itzuliz, Josu Lavinek aipatu moduan, luzetxoa da (edo egungo pentsamoldean luzetxoa iruditu dakiguke, gazteenei batez ere), baina dokumentuaren hasieran 7 oinarri aipatzen dira, osterago dokumentuko beste puntuekin sintekikoki batzen direnak. Nire asmoa, dena den, ez da dokumentua bera kopiatzea edo gida moduan erabiltzea, baina eredua oso interesgarria eta aproposa iruditzen zaidanez partekatu nahi nuen. Hemen 7 oinarriak:
1. EUSKARAZ HITZ EGITEA, BALDIN BADAKIZU
2. (EUSKARA) IKASTEA ETA ZURE FAMILIARI IKASTARAZTEA
3. EUSKAL NAZIOAREN ASKATASUN IZPIRITUAREN ZAINDARI IZATEA
4. ZURE BURUA PERFEKZIONATZEA ETA ZURE ABERKIDEEN ARTEAN ONENA IZATEA
5. GeroRENTZAT URTERO KIDE BERRI BAT LORTZEA, GUTXIENEZ
6. ZU BEZALA PENTSATZEN DUTENEI LAGUNTZEA
7. EZ AMORE EMAN INOIZ
Benat,
“nire plangintza” ez da jada neronera, baizik eta SORTUko KULTUR eragile horien esku dago. Beraz, haiekin zuzemki harremantzea izanen da haboro, eta plangintzarako apuntatzea (zuon Ipar partean, eta bestek bakoitzaren eskualde edo herrialdetan.
Berrizahartua,
lehenik eta behin, nik uste gure balio eta kontzetu propioak erabili beharko genituzkeela METODOLOGIA gisa.
Horrerako gure pentsaera aldatu bahar pixkat. hara, adibidez:
“Familia” aipatzen duzu kultur eta hizkuntz transmisioaren katenbegitzat. FAMILIA (kristau unitatea) barik (horren ordez edo are) LEINUA erabili (tribua. AIT-) horixe baita gure hizkuntzaren eta pentsaeraren erreferentzia bakarra (AMA/AMA, AITA, OSABA, ALABA, IZEBA, denak dira “leinua” (ABA/AMA, genero erreferentzia bagerik) Genero erreferentzia gure jatorrizko pentsaeran EZARRIA da.
Praktikara joaz, eta metodologiaren jarraituz, gura metodologian SISTOLE eta DIASTOLE mugimenduak eraboli bahar ditugu (nik uste), biak ala biak aintzakotzat hartuz: hau da, euskal komunitatea TRINKOTZEA bezain HEDATZEA.
bIGARREN HAU jotzen dut garrantzitsuen, baina beste mugida ere “trinkotzea” (gogoeta eta prestaketa) Beharezkoa da indarrak metatzeko eta arnasguneak indatzeko, betiere egure kultura/hikuntza HADATU AHAL IZATEKO.
gERO, pentsaera ere, EZARRIA denez, aldatu beharra zegok. Adibidez, “Euskal Herrian bizi gara” barik “EUSKAL Herriak “BIZI GAITU”; hizkuntzaK BIZI GAITU; KalturaK, Jakintzak, Jakituriak BIZI GAITU, taldeak, leinuaK, bizitzaK…BIZI GAITU”…. Aberriak eta Aberkidetasunak BIZI GAITU, Munduak, Bakeak BIZI GAITU (pentsaera hori da gure “propioagoa, naturalagoa”, Naturaren errealitatearen lotua, ezen ez banako barnera-bilduaren kultura eta zibilizazio molde edo eredu arrotzak eZARRITAKOAREN arabera.
Baina garrantzitsuena GOGOETATIK EGINTZARA igarotzea duk. Ez garatu GELDITUTA edo IZOZTUTA gogoetan edo Goitikako EUrien zain, baizk eta geure herri-kanalizazioak eraiki.
Bada gazteriaren sektore minoritario, baina oso motibatu bat, SISTEMArekiko EREDU ALTERNATIBOA eraiki nahi duena (komunala etab.) Hortixe abiatu behar gaituk. Ez jagok 0-tik hasi behar barriro ere.
Euskaldun berrizahartua,
Bikaina zure azken iruzkina ere.
Astelehenean GERO izeneko posta igorriko dut hona, Zuzeura. GERO dokumentua plazaratzea izanen da helburua.
GERO berritua behar dugu euskaldunok. Han mintza gintezke.
Adeitsuki
Irakurleok,
Ni ez nator bat, inola ere ez eta ezertan ere ez, Naberanen tribuko erlijio beltz nefastoarekin.
Adeitsuki
Hi, Lavinilu, aizak
utz nazak pakean eta hoa eure bide propio imtranferibletik,
bide paraleloak dituk, hala diok hiz ere ez dok,
Bada, ez ezak nire bidean enbarazu egin, faborez.
EBZ zure iruzkina irakurri dut interes handirekin. Hona bi burutazio kaskar:
1) Naberaren zatian diozu: “…horregatik sinesten dut nik norberaren iraultzarik gabe ez dagoela iraultza kolektiborik”
“Kolektibo” hori, toki horretan, ez da beharbada egokia nahiz ulertzen dutan erran nahi duzuna. Izan ere, iraultza nazionala ezinbestez gerorako bada ere, norberaren iraultzak biziki laster dialektikoki funtzionatu behar du kolektibo tipi baten iraultzan bestenaz ezinezkoa da. Ausarta nezake erraitera kolektibitatea (edo komunitatea ?) dela giza- unitate minimoa norberak bere iraultza bizi dezan.
2) Ene partean diozu:” …pentsatu nahi dut gure kasuan jendearen pentsamoldea aldatzea ez dela kontu makurra, gure izateari justizia egitea baizik”
Bada, hau ez dezakezu egin “gure izaitea” partekatzen edo partekatu nahi dutenekin baizik. Baina lurralde historiko bertan aspaldidanik ez gara gehiago bakarrik bizitzen, badira bestelako izaiteak dauzkatenak, haienak atxiki nahi dutenak eta seguraz ere oztopoak jarriko dizkigutenak. Nunbait “separatisme” modu bat praktikatu beharko da izaite desberdinak ez dezaten larriki elkar molezta. Baina, beharrik, iduritzen zait askotan arrazoiz kritikatzen ditugun demokrazia hauetan ekimen pribatuek badutela oraindik edo momentuz, forma batzu errespetatuz, ekiteko eremu bat.
Azkenean, pentsamenduaren ariketari dagokionez, ez dizut ezer erakatsiko, baina iduriz kalitatezko testu filosofikoen itzulpenak asko ekar lezake.
Ulergarria izan naizelakoan
Adeitasunez
Foro honetara ZERK erakarri nau?
“Arnas dezagun” taldeak Hezkuntza Itun Barriaz egin duen KRITIKAK erakarri nau. Neu ere Itun horretaz ezados nagoelako.
Zergatik GU ezados, ezkertar Alderdi Antolatuak ados agertu badira? edo behintzat aski ados?) Agintzen gaituen SISTEMAREN TXAPLATA BAT besterik ez delako (berba ustelez konplitutako ITUN bat.
SASI-ITUNA, “papel mojado”
Gero, EBZren gogoetak erakarri nau, eta horren inguruan sortu diren iritziek, zera ikusi dudalako: hemengo partaideak SISTEMARIK errebotatua ezeze, Sistemari emandako erantzun eskasarekin ere EZADOS GAUDENOK garela: hots PIRATAK, edo piromano edo dana dalako, bakoitza geure maneran.
Dana dalako Sistemarekiko ERANTZUN hori TALDEAN izan behar izan behar duela dio EBZ, eta Benatek, halako “kolektibismo” edo “komunalismoten” planteamenduen aurrean, bertsona banakoaren defentsan atera da.
ZER EGIN?, galdera horrekin hasi dira IRAULTZA. eta guk, nik uete IRAULTZA INTEGRALA, ertzekoa nahi dugula dirudi.
Bernati erantzunez: Baiki, bai dugula kabida bertsona banakook! Baina, ez, INDIBIDUALISMO KLASIKOAREN araberako “banako barnerabldu hutsak”. Eta horrtan ados ageri da Benat bera ere.
SISTOLE eta DIASTOLE dialektika zegok beti.
Ez daki ASKI BANAKO BARNERABILDU HUTSA IZAITEA, banako hori SISTOLE HUTSEAN GERATZEA, baizik eta, dialektikak eskatzen duenez, DIASTOLE barik gelditzen bada, HEDATZAILE ez bada.
Arratsalde on, beste behin ere. Iruzkinen ordenean erantzungo dizuet.
Josu Naberan, niretzat, abagune honetan, garrantzitsuagoa dirudit TRINKOTZEA, batez ere guretik “burmuin ihesa” gertatzen ari dela ikusten dudalako. Zuk zeuk esan bezala, trinkotzerik gabe ez dago hedatzerik. Nik lehen aipatu bezala, eredua zentrifugoa da, barrenetik kanporakoa. 0tik hastea ezinezkoa da, dakigunez, paleolitikoa atzean aspaldi utzi genuen. Eta bai, gazteria oso sektore indartsua da, baina mugimenduek behar duten ikuspuntu intergenerazionala ahaztu gabe.
Beñat, bat nator diozunarekin: Komunitatea da norberak bere iraultza bizitzeko giza-unitate minimoa. Gizabanakoa ez da munduan berez bizi, gizabanakoak kultura dauka, gizabanakoak harreman sozialak ditu, gizabanakoa munduan dago, mundua ikusten du bere begien bitartez eta honek bere gain zerbait eraiki baldin badu bere komunitateak/gizarteak emandako zutoinen gainean eraikitako zerbait da. Beraz bai, duda barik esan genezake komunitatea dela iraultza indibiduala bizitzeko giza-unitate minimoa. Norbera<Komunitatea<Nazioa. Ez egin eskemari kasu berezirik, hartu emana ildo hori baino konplexuagoa baita, baina ilustratzeko balio dezake.
Bigarren partean diozunarekin ados nago baita ere. Dena den, nire prioritatezko helburua nobera eta euskal komunitatea indartzea denez, arrotzekin nola tratatu, eztabaida ildo honetan, gerorako utzi beharreko hausnarketa iruditzen zait oraingoz, nahiz eta eguneroko ogia izan. "Separatisme" hori, gertatzekotan, lausoa beharko luke, bake soziala eta norberaren askatasuna mantendu ahal izateko. Ordea, euskalduna euskaldunarekin biltzea da bidea, beste harremanik egon arren hori da hobetsi behar dena, disolbatzeko arriskupean bizi bait gara. Kontu hau gauzatzeko euskal esparruak dira sortu behar direnak. Euskal Etxeak atzerrian eraikitzen ditugu, gure diasporarekin ikur dira baina, etxean atzerri, hauek Euskal Herrian bertan eraikitzeko tenorea heldu zaigula uste dut.
Kalitatezko testu filosofikoen itzulpenarenarekin bat nator, gure goi mailako ikasleek ez daukate testuen nahikoa korpusik arakatzeko. Hala, lehen aipaturiko bipolartasuna sortzen da, gai batzuetarako euskara, besteetarako erdara.
Orain, GERO sarrerara lekualdatuko naiz. Nahi duzuen tokian jarraitu dezakegu ideien elkartrukea.
Nazioa–>Komunittea–>Norbera
Ontsa. Zaharberri,
halere, pentsaera maila joatorrizkoan lehiatuko diat haboro, euskal hizkuntzak, historiak eta antropologiak erakusten digun arabera:
Jentilak/Jentilitatea–>Leinua–>Banakoa
baita BARRIA (-2.300. idatzita)–>BERRIA
BERTON (hemen) // BERTAN (han)
ETABAR…
1-
Erabat ados EBZ, milester badakizu galderak arretaz entzuten eta haiei zuzenean erantzuten. Ez baita guti herri honetan.
Zu lekualdatu baino lehen azken ohar bat:
“separatisme “aren ideia horrek–lausoa, baketsua eta norberaren askatasuna errespetatzailea izanda ere– xifritzen nau ni partikulazki zeren hemen ez baigara bakarrik disobaltzeko arriskupean baizik eta disolbatzen ari edo jada disolbatuak.
Nik bezala badakizu ideia ez dela politikoki zuzena baizik eta infra, anti edo meta politikoa. Beraz hasierako ekimena ez da alde horretarik jinen. Soilik espero ginezake neutralitate guti edo aski begionezkoa alderdi batzuetatik.
Alta, ezinezkoa edo biziki zaila bederen badirudi ere, arrazoiz eta oneski ez dut beste aterabiderik ikusten.
Nahi duzun artio
Bernati ere gogoranen diot gure arbasoen goiburua:
“seat Gens libera pro Patria libera”
“BEDI JENDEA ASKEA, ABERRI ASKEA DADIN”
(Obanos. Naffarroa). Obanos uriko udaletxe atarian grabatuta ageri da.
Bestalde, nerau ere ados niagok EGUN dugun eginbehar garrantzitsuena euskal kulturaren transmisioan datzala (eta batpat, nik uste, “next generation”-arekiko transmisioan; baita, kulturgitza maneran gauzatzea dugula (aitzindari taldeak plangitza minimo bat zirriborratuz eta bizirik dirauten edomokao Kultur Elkarte nahiz edozein Kultuguneri programa hori opatuz.
SORTUko Kultur eragileek bere egin dutenez gure Kulturgintza Plan zehatza, haiekin harremanean jartzea zeukeagu, bakoitza bere maneran 0-tik abiatu beharrean.
Abia gaitezen, bada. Zeren eta “zakur eriari euli orok eraso”.
Bada behitzat hiru bat mando-eulitzar gure herri honetan:
1- kultura falta dexente, eta gehien euskera gehien ikasi duen gazteria (salbuespenak salbuespen). Zergatik ote? Argi zegok, euskera-asignatura irentsi dutelako eta indigestio gomitagarria jasaten. EUSKERA-ASIGNATURA gehiago orain Hezkuntza Itun Barriarekin. Ez euskal historia ez euskal pentsaera, ez euskal insumisio… ez euskal edukin ezein, baizik eta Euskera biluzi eta zorrizto gehiago.
Eta noski, panorama horren ondorioz, motibazio falta, erabilera aldapan behera… etc.
Bestalde, abiatu baino lehen (edo abiatzearekin batera bada, hobe), zenbait zor kitatu beharra zeukeagu “EUSKERA BATUA” delakoaz.
Sasoi hartan, AEKan-eta, Euskera Batua bultzatu genian, hil ala biziko zekusagulako, edozein hizkuntza normalizatuk behar duen “standarra” izaki; eta Euskaratzaintza eta PNV genizkian aurrez aurre, samara jauzteko prest.
Orain, jada, finkatu eta sendotu dok “Euskera Batua” delakoa; baina beste muturretik zetorkiagu arazoa: Gure Euskera “BATUA” ez dela egiazko Batua; baizik eta bizkaiera, nafarrera, zuberera gabeko umezurtza.
Eta horretarako ere ez gaudek pest, jakina.
Nik, bizkaiera ezgutzen dudanez, beste umezurtzat baino gehiago, Bizkaieraren izenean mintzatuko nauK: Bizkaira zazpigarren eskekoa!
Baina Bizkaia eta bizkaiera altzuak izan zituan, eta “zentralismo damokratiko” gaizkllerik ez diagu behar, eta are gutxiago jasan!
Aski eta sobera diagu mespretxu eta “metxelenismotik”
Bizkaia, euskal herrien artean, “ESTATU” izan dok: Nafarroa Erregego izan den antzo, Bizkaia Jaunerrigo.
Eta bizkaiera puntu eta aparte.
Bizkaierak bere esparru berezia izan duk: iberiera bustitako eta blaituriko hizkera dugu bizkaiera; EBAN/EBEN aditz egitura zeukeak, iberierazko EBAN aditz nagusia partetkatzen dutetarik aditz-jokoan (txit ezberdina, eta hortaz, aberasgarria euskal altxorretan)
Eta deklinabide-taula ere iberiera-kidea izanen zuan. baina desagertu egin da, tamalez.
Baina hara orain hori ere berreskuratzen aukera sortu zaigula!
Izan ere, iberierazko testu idatziak agertu ahala (lurpetik aterata), deklinabide-taula osoa (bizkairazko ohia) eraiki ahal izan diagu orain. Honako hau dok iberierazko deklinabide taula:
Beraz, bada (gogorik izanez gero, gure jatorrizko deklinabidea berreskuratzerik!
(tira, segituan atxikiko diat)
Euskera Batuak bizkaierari ZOR DIOEN kitapena.
ordenaigailu barnean neban.
Lehenik, zenbait aditz-joko:
EBAN (orainal.) EBEN (lehen.), eraiki, erditu (inf.)
EBANUI//TEBANUI: eraiki dau/ereiki dok (hika, genero bereizketarik gabe)
EBANKUE//T(A)EBANGUE: eraki dogu/eraiki diagu)
EBANSUE//TaENASUE: eraiki dozue/dozuez
(iraunkorra)
(desiozkoa)
(baldintzazkoa) BAEBANUI//T(A)EBANIE
BAEBANKUE//T(A)BAEBANKUE
T(A)EBANSUE//T(A)EANSUEE (eraiki badezazu/badezazue)
(agintera) ÉBE (eraiki dagidan)
EBANÉBE: eraiki beza
EBANKÚE: eraki dezagun
EBANSÚE/EBANSUÉE: eraiki ezazu/ezazue
(geroa) EBANIEKO/t(A)EBANIEKO
EBANIKOKUE
EBANIKOSUE/EBANIKOSUÉE
eta DEKLINABIDE-KASU ZENBAIT:
(HI) TEI
TINE(S)
TUI/TUY
TEIS
KONTE
PARATEI
*TEIZ
*ANTEIKE
TAU
TAUE
*ANTEIKETAR
*TEITEKAN
TEITEKE
*TEITEKEAN
*TEITEKEANZ
(NI) NEI/NI = NI
ENI =NERE/ENE
ANUI/ANY =NERI/NERONI
AI´ENI =AI ENE
ENEKON =NIREKIN
PARANEI = NIRETZAT
*ENIZ = NITAZ
*ENIKETE = NIREGATIK/ENEGATIK
NAU = NEU/NERAU
PARAKANAUTE = NEURE
….
Deklinabide-taula osoa, ene liburuxkan (EUSKERA DANTZARA! El ibérico desde el euskera.)
Academia-edu-digitalean ere badago esekita
Mutis?
Bada, iberiera zeuduaz nik erranak eta ene auzokoak hitanoko errosarioaz erranak ibilpide bera zeukatek: HUTSAREN HURRENGOA; ez dituk EZ EPE LUZEKO EZ EPE LABURREKO, baizik eta INOLAKO. HORTZAK ERAKUSTEKO besterik ez.
Baina HORTZAK ERAKUSTEA ere zerbait dok, zeren hortixen hasten dituk erreboltariak eta erreboltak.
Egin behar ez genukeena dok gure guraso neandertalek egin zutena, EUREN ARTEAN BARNERA.BILDU (trinkotu eta kitto), eta hortik ENDOGAMIA, ESTERILAZIOA eta MADIRIKAZIOA (maleri-endekazioa) eta EXTINCTIONEA.
Ongi zekiagu haien seme-alaba garen kimukook gure GURASO HAIEI ZER GERTATU zitzaien Gibraltar inguruan akatu zirenean duela 40.000 urte eta zenbait ilargialdi gehiago, GEHIEGI “TRINKOTZEARREN”
Neanderthalac duela 40000 urthe extinguitu baciren, gu ecin gara içan haien ondorengoac, berce batzuenac baicic.
Contradictionetan erorcen çara maicegui.
Bazeukeagu barriro ere INKONTRUA tokaio biok, eta ustez luzerako.
Zeren eta, Kromañoi “Sapiens Sapiens” hark bere burua izendatu zuen nano harroputz haren arrastorik ere ez diat nik behintzat.
Zuok bai, Academian erakutsi digutena, bai… baina Academiako katedradunek parte interesatua dituk…
Kromañoia zer esan dezakegu. Froga zehatzik hura existitzen dela esateko? Ez, Baizik eta alderantziz, hura, zeinen inolako barririk ez dakagun (KROMAÑOI haren arrastorik ere ez diat aurkitzen, eleberrietatik aparte). tira, bai: bere hizkera eztarrizko estrainoaren 5 erro soilik (KAR, KER, KOR, GOR, KAS, GAZ), J.Lakarrak bilatzen duen CVC- eredua, “aitzineuskera” delakoan.
Baina horiek ez dituk “lehen euskera”, baizik eta Kromaiñoia etorri zen Ertain Paleolitoko erroak (-40..000~)
Egiazko aitzin-erroak askoz lehenagokoak dituk, dela H. Neanderthalis-enak (-120.000~), dela honen arbaso H. Heidelbergensisenak (-150.000~), gutxienez. Horiek izan batziren gure lurradeetan bizi zirenak eta berbetan egin ahal izan zuten lehenak. Antropologo ezagun baten arabera, Heidelberg izan ei zuan SHU ahozkatu zuen lehen gizakia, hura izan zelako SUA kronlatu ahal izan zuen lehen gizakia.
Gero, Kromañi gizaki hartaz ez zekiagu ezertxo ere (ezta bere defuntuak lurperatzen zituen edota zaborretara jaurtizen; ezta zer pentsaera eta mito zituen ere).
Ostera, Neandertalaz gero eta gehiago zekiagu. “Loizuko Gizakia” Baztangoa bera, adibidez, neandertalaren erritoen arabera hilobiratu zitean (-19.750).
Bestalde, hizkuntza bisilabazkoa (-18.000~) Neandertalaren hizkera silaba-bakarraren gainean eraikita zegok: ZI–>BIZI;
SU–>SUTE; IZ–>IZAN… etc. (27 erro tistukeri-mihigaineko), ezen ez soilik 5 erro-eztarri-ahoskerazko).
Beraz, jaun-andreok, zehazki demostratzen ez dozuen arte Kromanoiak garela, paraje honetakoak, Baztandarrak bezala, Neandertalak gaituk (baita finonomiaz ere: kokots laburrak, ahoskera aho-sabaikoa…etc.)
Baina ez al zen, bada, duela 40.000 urte desagertu. Desagertu zena HAIEN ENBORRA izan zuan, hainba kausa medio (endogamia, gaixotasunak…).
Baina horrek ez du erran nahi DENAK desagertu zirela. Ez duk uste hala, tokaio?
Bada, nik ZUZEUko foro honetan bederen BAIETZ erranen diat: besterik demostratzen ez den bitartean, paraje hauetakoak NEANDERTALAK GAREL.
Kasu, ez edozein lekutan, zeren bazekiat hori erraiteagatik baino gutxagogatik sartu dutela jendea Peptsiatrikoan.
Naberan jauna pepsychiatrico batean onqui eta gustura egongo liçateque.
Hori da, Alexandre jauna, jende arrontak nahiz Academiako ofiziodunek uste dutena.
Bietariko zein izatea duk laketago?
Pena handiz bada ere, haiec.
Çure poçoia maite ukan nuen noizbait, ignoranciatic.
Ceurea bluff bat baicic ez da.
Bainan ez eçaçu pensa, honec denac eraguinic ez duenic. Anhitz dira gure eztabaidac eta ideiac beguiratzen ditzuztenac.
orain jakin mina zeukeat, Alexarder dibino hori,
Zelan dakik kasu onetan “nirea bluff” bat dela? Suposatzen diat hori esateko argumentu irmo zenbaik ukngo duala.
Adibidez?
Niri bost mespretxu eta irainak. Horretaz haginak berdinduta dizkiat. ARRAZOIAK ETA ARGUMENTU LANDUAK dira behar ditudanak.
Jende arrazionala, ez Alexandro Mazedoniar hura bezalakoa, korapiloa ezpataz askatzea bururatu zitzaiona, Far-Westeko pistolariaren gisa.
Dirudienez, ez dago nobedaderik… Beraz, emoten dau, behin-behingoz bada ere, bederen, Neandertalen kimuak bizi gaituela. Inork besterik demostratzen duen ARGUMENTUEKIN, ezen ez BLUFFez.
Jarrai dezadan, bada, neure maneraz…
euskal aditzari buruz ikertu dudanaz:
DA (sing.), DARE (pl.), DEN;
DAGO, DAGOEN (zehar-ingurukoak, hots, “aditz perifrastikoa”)
–TA/DA (ind. sing): *TÁ-EIÑ-DAR–>TÁN-DAR–>TAND–>
TÁ/DÁ: “TÁ egin DAR”, hots, “kolpea jo eta dar-dar egin”
–DARE/dira (indik. pl.) *TA-EIÑ-DAR-EN–>
TA-DARE–>DARE: “TA eragin DAR”, hots, kolpea jo eta dar-dar eragin”
DEN (indik. zeharkakoa, “perifrástica”): *DA-EIÑ-EN–>
DAREN–>DEN
” DA eginaren ERAGINA”: “ea etorri (ote) den,
ea joan (ote) den….etc… “que te dén morcilla”
etorri ote den, joan ote de…etc.)
DAGO (aditz trinkoa): *DA-EGON // EGON DA (metonimia)
DAGOEN (trinko menpekoa, “subjuntiboa”): *DA-EGON-EN–>DA-GO-EN–>DAGOEN
ZEGOEN (hurrengorako)
nahiago zuoi, “ofiziokoei” baino
Tira, badirudi orain hizkuntzatik indigenismora iragatzeko tenonean gaudela.
Nik ere ezagutzen diat WACHIMARA leinua, eta zein mezu biaina eta zein poesia jasoa transmititzen diguten!
Eta benetan pentsetan diat herri indigenoek dire etorkizuneko subjektu politiko indatsuena (emakume iraultzaile ahaldunduekin batera; baina hauek oso gutxi dituk).
Subjektu politiko bakarra datorkigunari (2030-Agendari aurre egn ahal izateko.
Zeren ia igarri ere egin gabe, duela bi urtetik hona, BESTE ZIBILIZAZIO ESPARRU BATEAN BIZI GAITUK JADA:
Aski izan dituk PLANdemia eta PLANukraina: jendartea oro domestikatu, bezatzea lortu zitek; doma bakarreN ANTIOJUAK JARRITA (Hedabide Salduenei esker… eta GIZA ESPEZIEAREN ATZERA-JAUZI KUALITATIBOA GERTATU DUK, jada atzeraezina.
Jabetzen ez bagara ere, BESTE MUNDU BATETAN iratzarri gaituk, amen batean!