Galdera bat Sabino Cuadraz
Amaiurreko Sabino Cuadra Madrilen (2012-07-19)
Berandu ibiliko naiz oraingoan ere, baina, semeak iragarrita, oraintxe dut ikusi berri Sabino Cuadra Amaiurreko hautatuak Madrileko Diputatuen Kongresuan joan den uztailaren 19an eginiko diskurtso apokaliptikoa, erretoriko ona.
Eta iruditu zait Sabino Cuadrak diskurtsoa Espainiako PPkoei zuzentzen dien modu berean zuzendu liezaiekeela hemengo eskuinekoei ere (EAJri…). Eta beldur pixka bat eman dit, ze Euskal Herria altxatu nahi badugu, eta bereziki, Espainiatik kanpo altxatu nahi badugu, hemengo eskuinarekin batera altxatu beharko dugu, ezta? Eta ez dakit Amaiur bide hori ere ari ote den jorratzen, edota bere diskurtso polit apokaliptikoa lehenesten, ‘euskal nazioa’ sortzearen gainetik. Eta hori benetako dilema da / dugu.
EAJkoek ere duten bezalaxe. Zer nahiago dute, Espainiako eskuinarekin, ezkerrarekin, edo Espainiako zeinahirekin paktatu, ala bere ‘printzipioak’ pixka bat moldatuta hemengo ‘ezkerrarekin’ landu euskal nazioaren bidea?
Ez batzuek, ez besteek ez badute elkarrenganako bidea egiten / egin nahi, hobe denbora baterako exiliatzen bagara? Ez ahal da izango!
Bide batez, hasierako galderara bihurtuta, galdetu nahi nuen delako Sabino Cuadrak ba ote dakien euskaraz eta erabiltzen ote duen, ez baitiot sekula ez entzun ez irakurri euskaraz. Baina oso litekeena da berak euskaraz idaztea edo hitz egitea nik irakurtzen edo entzuten ez ditudan hedabideetan.
Badaki Sabino Cuadrak euskaraz? Egiten du?
Ondo izan
Bittor
Galdera bat Sabino Cuadraz
Amaiurren Iruñeko ekitaldian euskaraz egin zuen, bai.
Espainiarrak gai izan dira sarri “Espainiaren esentziak” adostu eta salbu utzita, euren alderdi interesak kudeatzeko. Ikus bestela Nafarroan eta EAEn eratutako gobernuak.
Euskal Herrian abertzaleak gaitasun hori erakustetik oso urrun gaudela uste dut, besteak beste, abertzale askoren lehen hizkuntza eta kultura gaztelauak edo frantsesak direlako.
Oraindik ere abertzale askorekin (ezker / eskuin) euskara lehenetsi ala ez eztabaidatu beharra izaten delarik, nola adostu euskal nazioaren oinarriak?
Oraindik ere buruzagi abertzale gehien-gehienek lehenesten duten hizkuntza espainiera edo frantsesa direlarik…?
Sabinok euskaraz badaki eta ez hori bakarrik maiz erabiltzen du bere egunerokoan.
Eskerrik asko Aru eta Terre informazioagatik. Pozten naiz jakinda Sabino ere ‘guretakoa’ dela.
Erretiratuko nuke beraz galdera, nahiz ez iruzkina.
Mila esker eta ondo izan
Pixka bat begiratzeaz arduratu izan bazina…. Galderaren atzean dagoenari helduz. Ezker Abertzaleak politika nazional ikuspegitik ezer egin badu, Eaj-ri akordioak proposatzea izan da eta haiek uko egin dute sistematikoki. Eta egun ere, Madrileko kongresuranzkoetan halaxe gertatu da. Jakina, hauteskendueetan eta haietatik kanpo gertatzen da hori. Bitartean, diskurtsoak ez, egoerak dira apokaliptikoak eta Eaj-k mixeria gorrira garamatzan eredu sozioekomikoa babesten badu ez dezala espero besterik baina… kasualitatea eurek dira pp eta psoe alderdi liberalekin bilduren aurka blokean dabiltzanak. Ezker Abertzaleak eskuinarekin akordio nazionalak egin nahi ditu erabakitzeko eskubidea eta independentziaren gainean. Eaj-k ez du nahi. Orain, gure lurraldearen gainean eraiki behar dugun estatu horren oinarrietan ez gatoz bat. Kontrakoa esatea umekeria politikoa da.
Agian ez dezu usteko, baina ‘pixka bat pixka bat arduratu naiz’…
Eta diozu, eta poztem naiz entzutea: “Ezker Abertzaleak eskuinarekin akordio nazionalak egin nahi ditu erabakitzeko eskubidea eta independentziaren gainean. Eaj-k ez du nahi.”
Eta zuri, irakurri dizut oraintxe hau, baina ‘Ezker Abertzaleari’ ez halako proposamen konstruktiborik.
Aldiz bai, zuk diozun beste aldeko ugari, ez diruditenak oso akordio zaleak. Mota honetakoak: “egoerak dira apokaliptikoak eta Eaj-k mixeria gorrira garamatzan eredu sozioekomikoa babesten badu ez dezala espero besterik baina…”. Beraz hori da zuretzako ere garrantzizko “Eaj-k mixeria gorrira garamatzan eredu sozioekomikoa babesten duela” eta beraz “ez dezala espero besterik”, Ezker Abertzalearen aldetiko akordiorik esan nahi duzu, ezta?
Baina nola kasualidades EAK-k ere hortxe nunbait pentsatzen duen “Ezker Abertzaleak mixeria gorrira garamatzan eredu sozioekomikoa babesten duela”, bada beraiek era zuk bezela eaten badute “ez dezala espero besterik”, akordiorik EAEJren aldetik. Bada, ja dena egina dago.
Ez da akordiorik egongo, baina kulpa beti besteak dauka, besteak “mixeria gorrira garamatzan eredu sozioekomikoa babesten duelako”.
Eta berriro galdetuko dugu ‘Cui prodest?’, edo ‘Qui prodest?’ Zeinen mesede? Ba, Espainiaren mesede.
Ergo, hala jokatzen badute, ez EAJ eta ez Ezker Abertzalea ari dira eiskal nazioen interes batuaren alde, baizik eta bakoitza ustez “mixeria gorrira garamatzan eredu sozioekomikoaren” alde.
Beraz ez da beren lehentasun euskal nazioa, eta bai erdeu sozioekonomiko bat edo beste (dakidalarik denak ere nahikoa problema dituztenak, eta dakarzkigutenak)?
Gauzak garbi, eta ogiari ogi, eta txokolateari, goxo!
Iritsi gaitezke akordio batera galdeketa bat bultzatzeko EAEn autodeterminazioaren inguru Ibarretxek defendotzen zuenaren ildotik? Goazen saiatzera. Berdin Nafarroan ere. Eta gero gobernatzeko, bada nolabaiteko akordioetara iritsi beharko dugu geure artean, biztanleen erdiak-edo bultzatzen badugu ‘mixeria gorrira garamatzan eredu sozioekomiko bat’ (eman dezagun EAJ + PPk edo), eta gizartearen beste erdiak bultzatzen badugu ‘mixeria gorrira garamatzan beste eredu sozioekomiko bat’ (eman dezagun (Ezker Abertzalea + PSE/PSN). Edota nola erabaki behar dugu balizko bi eredu ekonomiko mixeragarri horiek artean, bazookaka?
Adeitasunez…
Baina gauzak ez dira horrela Bittor, EAJk eta PPSOEk badakite beraien eredua gehiengo baten miseria dela eta hori bilatzen dute, herri gehiena zuzenbideik gabe, ikasi gabe, etorkizunik izan gabe…. Gutxi batzuek gero eta aberastasun eta botere gehio izan dezaten.
Beraz gezur batean oinarritua dago egiten duten guztia, Ezker abertzalearen ereduarekin agian gaizki ibiliko gera (ez det uste) baina argi dagon bakarra da EAJ eta PPSOEk sostengatzen duten eredua ez dela sostengarria eta miserira garamatzatela.
Ekonomia ez da hain zaila, zailtzen dute jendeak uler ez dezan, horrela errezago engainatu gaitzakete.
Orain daukagun eredua Europan gudak sortuko ditu (denbora eman eta ikusiko duk), eta hau badakite, ala eta guztiz ere nahiago dute guk hiltzen bagara beraiek diru gutxigo irabaz baino lehen.
1. Diozu: “EAJk eta PPSOEk badakite beraien eredua gehiengo baten miseria dela eta hori bilatzen dute”.
Eta baieztapenak zehaztasunen behar lezake, ezta? ‘Gehiengo baten miseria’ diozunean, nongo gehiengoaz ari zara? Euskal Herriko gehiengoaz? Espainiakoaz? Mundukoaz? Hirugarren mundukoaz? Ze EHn ere ‘badago / egongo da’ miseria, baina seguru asko ez dauka zerikusi handirik, Etiopiakoarekin, edo Marokokoarekin, edo Txinakoarekin, edo hainbat lekutakoekin… Horregatik, hasteko, nahiko hitz joko errexa eta beraz demagogikoa ere iruditzen zait ‘Gehiengo baten miseria’ aipatze hori, eta areago, esatea,’miseria hori dela hain zuzen EAJk edo PSOEk propio bilatzen dutena’ edo antzeko… Ikusi ditut deabru buztan luzeagoak…
2. Diozu: “argi dagon bakarra da EAJ eta PPSOEk sostengatzen duten eredua ez dela sostengarria eta miserira garamatzatela”. Baina, txarra den bezela, konpondu beharreko arazo askorekin noski, ‘sistema’ hori da orain arte munduan funtzionatu duena, eta gauden lekura eraman gaituena onerako eta txarrerako. Baina sistema horrek eraman gaitu Suedia, Norvegia, Danimarka, Finlandia…, bezelako ‘paradisuetara’, ez?, eta baita ere, diktaduretara, Txiletara, Argentina, mila. Bietakoak.
Baina ‘sistema horren’ edo ‘horien’ kontra kontzienteki altxatu den bakarra, erdu komunista izanda 1917tik gaur arte. Eta egia esan, SESBen eredua (Errusia), edo Europa ekialdeko erregimen komunistena, edo Txinakoa, edo Ipar Koreakoa (ze beldurra!), eta Kanputxeako Kehmer Gorriena (aaaaaaaaaaaaaaaa!), edo Kubakoa bera, ekarri ditu. Eta ez det uste oso eredugarriak izan direnik, eta gutxiago, bertako jendeak gehiegi estimatu dituenik.
Badirudi gauzak habetzeko, dagoenetik abiatuta errazagoa bide dela, dena hankaz gora bota, kaosa eragin, eta ondoren sistema berri bat eraiki nahi izatea milioika pertsona nahi bezela mugituz momentuko txoroari bururatu zaiona egiteko, …neri beldurgarria iruditzen zait…
Nolanahi, egia esan gaur eguneko ‘finantzetako kapitalismoak’, neri ere sekulako beldurra eragiten dit, bere globalizazioan askoz indar gehiago eta kontrola gaitzagoa duelako zeinahi estatuk baino, eta ‘merkatu librearen’ aukera itsuak zeinahi herrialde, eta herrialde multzo, eraman lezakeelako gaur eguneko krisira, edota askoz okerragoetara.
Nik uste neurri globalak hartu beharrean gaudela ‘merkatuak nolabait kontrolatzeko’, ‘finantza kapitala’ nolabait kontrolatzeko…
Eta ari naiz horren bila, baina ez diot inori irakurtzen irtenbide posiblerik, logikorik, aukerakorik…
Dena geizki dagoela esaten bai, hori askori aditzen diot, eta horrela ezin dela jarraitu, eta dena hankaz gora jarri behar dela… Baina errealismo pixka batekin norantz joan gaitezkeen, nola, munduan dagoeneko bizi garen 7.000.000.000 pertsonak ‘demokratikoki edo’ gizalegez bideratzeko, denok nahi dugun ‘aurrerapenean’, bizi baldintza erosoetan (gutxienez guk dauzkagunak orain, ez mesedez Somaliakoak…), ez diot inori aditzen. Agian TOBIN tasa, baina hortik aurrerakorik…
Pentsatuko dugu ezer horretaz. Ze zuk diozu ‘ekonomia ez da hain zaila, zailtzen dute jendeak uler ez dezan, horrela errezago engainatu gaitzakete”, baina bai da oso zaila 7 mila milioi pertsona gobernatzea…
Eta diozu ‘gudak sortuko direla’, eta hala izango da, baina ez dirudi oso iragarle bizkorra izan behar denik iragartzeko gerrak sortzen jarraituko dugula, gizakia gizaki den ezkerostik, eta lehenagotik ere egin dugun bezela. Zaila dena da gerrak ez sortzea, eta horretan dago koska eta zailtasuna. Ea lortzen dugun. Oraingoa hobetuz, noski, aldatuz, berdinago eginez, justuago, erakargarriago, …, baina ez aurrena gerra sortuz dagoena botatzeko, ze orduan ja gerra guk egin dugu. Eta egia esan ez dago gauza ‘inhumanoagorik’ neretzat gerra baino, ze gerra baldin badago nik egin dezakedan bakarra exiliatzea da… Ez dago giza balorerik jada gerran ez?
A ze txapa……..!
Gabon pasa
Kaixo!
Beno, elkarrizketaren haria jarraitzen ahalegindu naiz, batzuetan nahastuta argumentuekin. Bittorren azken mezuari erantzuten ahaleginduko naiz, Sugarrek planteatutakoa ardatz hartuz, nolabait.
(1.) Ez dakit Sugar ados egongo den nirekin, baina berak “gehiengoaren miseria” dioenean, iruditzen zait “gehiengoaren miseria” lekuaren araberakoa dela. Hau da, maila globalean hitz egiten badugu, azpi-garatutako (garapenaren definizioaren arabera, jakina) lurraldeen miseria bilatzen dela, “1. munduaren” garapen ekonomikoa (ongizatea ez da gauza bera, jakina) lortzeko. Beraz, boteredunek gehiengoaren miseria bilatzen dute, mundu mailan. EAEra jauzia egiten badugu,enpresa eta finantza erakundeetako buruak (besteak beste, eta salbuespenak salbuespen) ditugu, langileriaren (eta langabetu, etorkin, etab.) miseria dutenak aberastasun iturri. “Guk” egiten dugun moduan, “3. munduaren” kontura. Hori da EAJren/eskuinaren eredua, funtsean.
(2.) Ereduak funtzionatzen duela? Funtzionatzeak zuretzako esan nahi duenaren arabera. Eskuinarentzat beharbada bai, aberatsak aberatsago baitira, pobreak pobreago eginez. Baina… sistema bera ez da jasangarria, baliabide naturalei behatzen badiegu, adibidez, argi ikusten den bezala. Eta ez da jasangarria, jendartearen ongizaterik ez dagoelako, soilik elite batzuena dugulako. Badirudi inflexio puntuan gaudela, inflexio sistemiko bat, ez soilik finantzarioa edota ekonomikoa. Testuinguru horretan gaude, eta iruditzen zait jendartea egituratzen, antolatzen, autoeraketa bultzatzen eta komunitateak indartu eta lotzen badugula nahikoa lan.
Eta hau nire txapa, beharbada ez oso argia. 😉
Aupa Naroa! Eskerrik asko, harian sartzeagatik, korapiloak askatzeko, badirelako nahi adina eta gehiago…
Baina zurea irakurrita galdera zuzen bat egin nahiko nizuke.
Ze diozu garbi: “sistema bera ez da jasangarria, baliabide naturalei behatzen badiegu, adibidez, argi ikusten den bezala.” Eta ni ados egon ninteke horrekin, ze gizakiok 7.000.000.000ko izurritea bihurtu gara eta gaur egun ezagutzen dugun planeta edozein egunetan lehertu dezakegu modu batera edo bestera. Gerratan, nuklearretan, edota modu guztietako megaustiapenetan.
Baina diozu ere: “Eta ez da jasangarria, jendartearen ongizaterik ez dagoelako, soilik elite batzuena dugulako.” Eta galdetu nahi nizuke ea zu kon kokatzen zaren, ongizaterik ez duen jendartean, edota elitean. Eta non kokatzen duzun, oro har, Euskal Herria, sailkapen horretan. Hasi hemengo, Euskal Herriko pobreenetatik, eta aberatsenetara. Edota non kokatzen duzun eskala horretan, ongizaterik gabeko jendarte edo elite, EH Bildu, Aralar, EA, EAJ edo PSEko jendea. Esaterako.
Erantzuna interesgarria izango da niretzat ere.
Ondo izan
Kaixo Bittor!
Barkatu nire erantzuna hain berandu emateagatik… Alde batera utzita nuen mezu hau, eta bat-batean egin dut topo berarekin!
Ni elitean kokatzen naiz, bai. Euskal Herria, bere osotasunean, elitean kokatzen dut. Hori termino orokorretan, testuinguru makroekonomiko baten. Jakina, eliteen mailan, ez litzateke gorena gurea, eta erabakitze eskubideari dagokionez ere, ezer gutxi ginateke.
Gure lurraldera mugatuta, beharbada zehaztea komeniko litzateke zer den elitekoa izatea eta zer ez. Baita mailak ere. Ze elitean egotea bada ongizatea izatea soilik, gehienok geundeke maila horretan. BBVAko zuzendaritzakoak eta ni, berriz, ez gaudela maila berean iruditzen zait. Eta zeintzuk diren benetako eliteak niretzako? Kapitala eta boterea dutenak. Nik ez dut nire burua hor ikusten…
Alderdi orotan eliteetakoa den jendea badago, kontua da zeinen alde egiten duten lan… Konfiantza handiagoa dut, adibidez, Aralarrengan EAJrengan baino, ideologiagatik gutxienez. Suposatzen delako Aralarrek kapitalaren banaketa justua bilatzen duela. EAJk hala nahi duen? Ez dut uste bere politikek hori diotenik. Cáritas-en ereduaren zaleak direla esango nuke. Hau da, aberatsenak aberastuko dituen politikak bultzatu, eta politika horiek bultzatutako ezberdintasunak eskupekoekin estaltzen ahalegindu.
Portzierto, ez gara 7.000.000.000 lagun Lurrari baliabideak lapurtu dizkiogunak…
Ondo segi! 🙂
Aupa, aspaldiko. Denbora pasa, hiru kontu.
1. Gizakiaren historian bada / izan da zure ustez ‘kapitalaren banaketa justua edo’ praktikatu duen gobernurik / erregimenik, edota hori beti ‘desideratum’ bat izan da (normalean oposizioko taldeena, baina zergatik ez gobernukoena ere agian)?
2. 7.000.000.000 inurri mantentzea seguru asko Lur planetarentzat posiblea da, eta are onuragarria. Aldiz 7.000.000.000 mamut edo elefante, 7.000.000.000 balea, 7.000.000.000 diplodocus beste kontu bat da. Eta 7.000.000.000 zu edo ni bezalako gizaki denok etxe unifamiliar bat nahi dugunak, autoa etxeko garajean, eta tarteka trekking bat Himalaian…, agian bagara denok ere ‘Lurrari baliabideak lapurtzen ari gatzaizkionetakoak’. Ez dakit…
3. Karitas-en kontuarekin gogoratu naiz orain dela urte batzuetako Perich umorista katalan baten esaldiearekin nire 16 urtetan ukitu ninduena, baitzioen hain zuzen ‘karitatea zela aurretik injustizia eskatzen zuen bertutea’, eta niretzako aurkikuntza izan zen orduan.
Ondo pasa eguna
Bittor
1) Krisi finantzieroa: soldata baxuak kreditu merkearekin konpentsatzen ziren. Orain akabo.
2) Ipar-Hego dominazioa: orain Hegoaldeko herri asko ez bide dira dominatzen hain errazak. Gainera, Asiako lehiakideak ditugu aurrez aurre, gurea baino sistema “eragingarriagoa” asmatu dutenak: alderdi bakarraren diktadurapean kapitalismo basati eta ongi garatua. Haren produktuekin lehian aritzeko, beharbada Europa mendebaldea “txinatartu” beharko da lan-eskubide eta bizitza mailari dagokionez.
3) Krisi ekologiko eta energetikoa: Ez da sekretua gerra inperialak baliabide energetikoen kontrolagatik direla. Ezinen diogu eredu honi luzaroan eutsi.
“Sozialismo erreala” porrota izan zen, baina kapitalismoa ERE frakasoa izan da, nahiz eta guk, munduko txoko honetan eta gaur gaurkoz bederen, haren ondorio larrienak ez ditugun hainbeste nabaritzen. Utopia sozialistak urrun gelditu ziren, baina ez dirudi utopia liberalik inoiz iritsiko denik.
Dei diezaiogun “XXI mendeko sozialismo”, “ekosozialismo” (EH Bilduk bezala), humanismo erradikala, edo nahi den bezala. Sistema berri baten eraikuntza ez da ameskeria bat, urgentzia bat baizik.
‘Sistema berri baten eraikuntza’ izan liteke ‘urgentzia bat’. Baina ‘ameskeria bat’ ere, ez?
Ze arazoa, ez da esatea gaur eguneko sistemak, funtzionatzen duen bakarrak bere oso modu desberdinetan, arazoak dituela. Noski ditu arazoak (agian zeruko erreinuan ez, eta horregatik eraiki zuten kristauek ere urgentziazko ameskeria bat). Eta noski, nik ere nahi ditudala konpondu arazo horiek. Kontua da, nola. Eta ez dirrudi hain erraza denik.
Baina etxe batek ituteak dituelako, handiak izanda ere, bururatzen zaizun lehendabiziko gauza etxea botatzea baldin bada, egingo duzun berriak sekula ituteak izango ez dituelakoan, ba… Ezin da nire plana izan. Edota etxean gaur egun bizi garen 7.000.000.000ena.
Ze nahikoa litzateke zu bezalako batzuek, edo betelakoek, sistema pixkaren bat paralizatzen lortzea, bat-batean sekulako gosetea eta elikatu ezina sortzeko 7.000.000.000 horientzako. Eta 7.000.000.000en arteko gerra apokaliptiko eta deshumanizatzaileenak (pelikula eta erreality show amerikanoetakoak bezalakoak…).
Beraz, goazen gauzak kontuz eta poliki egitera. Egitera. Bai. Baina konpondu nahi dugun baino kalte larriagorik eragin gabe. Frankismoak eragin bezala, Hitlerrek, Stalinek, estatu batuarrek Vietnamen, Pinotxot Ugaldek, Bidelak edo Pol Potek (4 urtean 1.500.000 herrikide hil zituena ‘sistema beri baten urgentzia zutelako’ (bueno, eztabaidak daude 800.000 izan ote ziren 4 urtean hildakoak, edo 3.000.000…).
Franzisko Goia jatorri euskalduneko pintoreak (1746-1828), zeinen herenaitona Zerain, Gipuzkoakoa bide zen eta 1625ean iritsi bide zen Zaragozara igeltsero maisu gisa edo, bada azken honen heren-iloba pintoreak, badu bere ‘kapritxoen’ artean bat, 43.a, izenburu grabatua daramana ‘Arrazoiaren ametsak munstroak sortzen ditu’ izena duena, ezagutuko duzu. Eta beti pentsatu dut, zein egia den. Batez ere ‘gutxi batuen’ ‘arrazonamendua’ denean. 7.000.000.000enak gutxi gorabehera sortzen du munduko gaurko oreka, on edo txar. Gutxi batzuenak, beti diktadura. Eta niri beldurra. Asmo onenarekin ere beti.
Ondo izan
Utz ditzagun alde batera faborez Pol Pot, Stalin, Enver Hoxha, eta ume ttikiak izutzeko mamu gaixtoak. Goazen harira:
– Finatza-sistema publiko sendoa.
– Sektore publiko indartsua: Oinarrizko enpresa handien jabego publikoa (energia, garraioak, telefonia) enpresa mistoen sorrera eta kapital sozialeko enpresen sustatzea.
– Lurra, etxebizitza, elikagaiak eta giza oinarrizko beharrizanak betetzen dituzten gaiekin espekulatzea zigortu, zerga bidez, edo baita penalki ere.
– Alokairuko etxebizitza publikoko parke zabal bat.
– Jarduera ekonomiko orotan perspektiba ekologikoa kontuan hartu.
– Demokrazia partehartzailea sustatu.
– (jar bedi nahi dena).
Hori utopikoa al da? Hor goikoa, oro har, sozialdemokrazia txepel, deskafeinatu eta txoil moderatua izan zitekeen; gaur egun gauzak dauden bezala, ordea, IA-IA PROGRAMA IRAULTZAILEA DA. Barregarria iruditzen zait, eredu sozioekonomikoaren gaia eztabaidatzen denean, Urkullu Jaunak mespretxuz Ipar Korea eta Chávez hizpidera ekartzea, zerorrek, Bittor, hor goian egin duzun bezalaxe.
Eta esan dudan bezala, urgentzia bat iruditzen zait. Bestela akabo.
Benetan diotsut nahi nituzkeela gauzak zu bezain argi izan. Eta bide batez, eskerrik asko eztabaidari jarraitzeagatik, nik benetan argitu nahi dudalako nire burua lehendabizi, besteena baino lehenago.
Niri ere barrutik zuk aipatzen dituzun neurri ‘sozialen’, ‘sozial demokraten’, ‘parte hartzaileen’, ‘kooperatiboen…’ aldeko jarrera ateratzen zait (agian batzuetan antzeman ezin balekit ere, ez dakit, baina nik ere bizi izan dut frankismoa amaiera eta garai hartako ilusio mundu aldatzaileetako asko, eta horrek hondoa egin du -nigan behintzat-).
Arazoa da, edo nik behintzat hor ikusten dut arazo handi bat, zuk proposatzen dituzun moduko ekonomia kontrol neurri ‘publiko’ horiek (finantza-sistema publiko sendoa, sektore publiko indartsua, espekulazioaren zigorra…), gaur egun ez dakit, batetik:
o Batetik, egingarriak diren, mundua estatu ‘txikietan’ banatua dagoen bezala (zenbat dira orain, 200 ez oraindik, ezta?), eta aldiz mundua globalizatua, eta finantza kapitala, munduan libre dabilena bueltaka, kapital produktibo guztiak baina ez dakit zenbat aldiz handiagoa, eta zeinahi estaturen urtetako -mendetako?- aurrekoantuak baino handiagoa.
Ez det esanahi, hori kontrolatu behar ez denik. Guztiz alderantziz uste det hain zuzen hori dela kontrolatu behar dena. Ez dakidana da, nola. Eta hori da nire galdera. Ez egin behar den ala ez, baizik eta nola egin litekeen, bide batez erabateko hondamendiak eragin gabe, egun kapital horrek mugitzen eta biziarazten duen, berriro esango det, 7.000.000.000 biztanleko planetan.
Eta hor ematen didate sekulako beldurra era guztietako ahalegin diktatorial eta armatuek. Nahiago nuke ‘eztabaida filosifiko global’ batek denok eramatea (denok ezinda, baina gehiengo kualifikatu bat behintzat), nazioarteko erakundeen bidetik planetaren ekilibrio berrietara. Hori bai da ameskeria. Baina hori da nik nahi dudana. Bilatu nahi nukeena, bultzatuko detena. Eta horrek denbora eta presioa behar du. Baina ez gerrak piztea nonahi, ‘guk’ dugulako arrazoia eta ez digutelako egiten uzten ‘guk’ nahi duguna.
o Bestetik, eta zure ekonomiaren kontrol publikoko proposamenen harira itzulita, ez dakit ziur -baina seguru asko ez daki inork- neurri ‘horiek’ diren, estatu bakar batek, Euskal Herriak, hartu behar lituzkeenak, bere biztanleriaren bizi mailaren bat-bateko pobretze konparatiboan ez jausteko muturrez aurrera. Agian berriro ezin dugulako hitz egin ‘estatu’ barruetako neurriez. Euskal Herriak ere (nahiz ditugun datu zehatzak soilik EAEkoak diren), bere ekoizpenaren herena saltzen du gutxi gorabehera EHn bertan. Beste heren bat esportatzen eta saltzen du Espainian. Eta beste heren bat esportatzen du batez ere Europan, baina munduan ere bai oro har.
Eta gu, garen ‘aberatsak’ gara -eta oro har, hala izan nahi dugu denok ere gutxieneko, ez? (ikusi besterik ez partiduen hauteskundetako programak, sindikatuen erreibindikazio taulak, enpresarien…, gure ikasle eta gazteen ametsak…-, hain zuzen hainbat ondo munduratzen ditugulako gure ekoizpenak, eta aldi berean ‘hainbat lotsagabe’ jabetzen garelako hirugarren munduko gu baino pobreagoen ondasunez. Eta gure enpresek, eta oso bereziki kooperatibek, autobus plantak irekitzen dituztelako Indian eta Brasilen edo Marokon, eta elektrogailu linea berrienak Txinan… eta ahal den leku guztietan… Eta Gernikako enpresek (eta agian bestek), bonbak eta mina debekatuak egiten dituztelako mundu guztiko gerretarako…
Eta gu hortik guzitik bizi gara. Eta hori dena ‘erraz’ aldatzea ez da ‘erraza’, eta are gutxiago bat-batean denontzako ‘justuagoa’ izango den modu batean.
Ni oraindik gehiago konbentzitzen nau, nik nahi nukeen ‘filosofia aldatzaile’ horretan, etengabeko besteekiko erreibindikazioak baino, norberaren lanaren sendotzeak, eta ‘mundua ulertzen saiatzen garen horretan bertan’, ahalik eta giza etekin hoberena lortzen… Eta burura etortzen zaizkit orain bi pertsona, ez bakarrak direlako, baizik eta azken hilabeteetan bategatik edo bestegatik gaurko munduaren egoeraz hausnarrean entzun diedalako. Bat, Etxenike fisikaria, nanoteknologiaren bideetan sartuta, beste Pedro Luis Uriarte, nik uste, konprometitua herri honen etorkizuneko garapenarekin. Agian ere beneditarren ‘ora et labora’ leloaren inguruan, ‘oratzea’ bere ‘hitz egin’ zentzu etimologikoan hartuz gero behintzat.
Bueno, nahikoa da. Oporretan nago eta ezin eutsi umorez filosofatzeko gogoari (barkatu ‘merke filosofatzeak’ bada, baina ez naiz pasatzen giputxa izatetik.
Ondo izan
jendartearen krisi psikologikoa ere ahaztu zaizula esango nuke… hemen Joseba Azkarragak orain dela urtebete inguru emandako hitzaldi interesgarriaren laburpena: http://www.27zapata.com/wp-content/uploads/2011/10/Krisi-globalaz-Joseba-Azkarraga.pdf
Mesedez, utz diezaiokezue “jendarte” hitz absurdoa eta asmatu berria erabiltzeari? Eskerrik asko.
Noski. Utzi (ge)niezaioke erabiltzeari, nik behintzat, eta agian da hitz absurdoa zuk diozun bezala, badakizu gustuen gainean…, baina ‘asmatu berria’ delako horretan ez dut uste arrazoirik duzunik. Sarean oso erraz kontsultatu litekeen Esskaltzaindiko Hiztegi batuan ageri dira ondokoak:
jendarte jendartean jendarteko jendartera jendartetik
Eta Orotariko Hizegian, hau ere sarean oso erraz bistaratu litekeena’ hau dena dio:
jendarte (H), jende-arte (Dv), jentarte, jente-arte, jendetarte.
(En casos locales de declinación, en sing.). En (a, de, etc.) compañía, sociedad, en (al, etc.) público. “Société des hommes. Zoaz oihanetara, ez dakizu jende-artean bizitzen” Dv. Cf. Gy 62: Yende artean (‘entre, en las personas’, opuesto a ‘en los animales’). Liburutto hunen […] iendartera atheratzeko. Mat XIII. Onez aiphaturen zaitut jende artean. EZ Man II 119 (Eliç 147 jendarte). Ez naizela iend’arteko gai. Ax 287 (V 192). Ilkhi zaitea kanpainara jendartera. ES 87. Irten ziran jendartetik. Ub 118. Jende arteko ohorea. Dh 196. Jente artian alegreetan badira puska bat. JJMg BasEsc 163. Jendarteko espantu zerbaitek. Dv LEd 156. Jende-artetik urruti eta bakar bagaude. Arr GB 49. Jentartetarik berhezirik. CatS 31. Sorgiña dala jende-tartean / ezin baitezake barra. Or Eus 345 (Mi 15 jendarte). Jendetarteko otsak egian bazun oñarri. Etxde JJ 135 (97 jende-arte). Jende artean lotsa galdu dute. MAtx Gazt 81. Estazioetan nahiz beste edozein jendarteko lekutan. MIH 184. En DFrec hay 8 ejs. de jendarte y uno de jendearte.
v. tbn. SP Phil 123. Arg DevB 169. FPrBN 23. Gy 150. FIr 169. TAg Uzt 227. Mde Po 73. Xa Odol 166. Jende-arte: Ch III 54, 11. He Phil 547. Egiat 223. Lard 89. Ir YKBiz 364. Berron Kijote 150. Jentarte: Erkiag BatB 94 (Arran 70 jente-arte). Jente-arte: fB Olg 167. Jendetarte: Alz STFer 130. JAIraz Bizia 57. Lek SClar 103. Anab Poli 102. Lasa Poem 83.
(Como sust. pleno). Grupo de gente, reunión, compañía, sociedad. Zergatik naramazu jendarte gaixtoetara? SP Phil 324 (He 325 konpañia). Baratxe sartu behar gara egitekoetan eta jendartetan. Ib. 539. Bere aide ta beste jendarte guzitik baztertua. Mb IArg I 215. Baldin jende arte batera arri andi bat tiratzen badezu. AA III 557. Ezekielen ondotik urten dau, jente-arte izerditsuan. Erkiag BatB 146. Pake gezurruts, jendarte galkor. “La errada muchedumbre”. Gazt MusIx 117. Inguruak, jendarte nahasiak, kamio hautsez edo elurrez josiak. MEIG I 173.
JENDARTEKO. “Aitzol jendetartekoa zen (G-nav) [= jendearekiko harremanetarako emana]” Gte Erd 181. Etzaitzatela tontotzarren erausiak ozpindu ta ikaratu: ez dirade jendartekoak, ez kontuzkoak. Lar, carta a Mb 280.
jendartekotasun.
Sociedad, convivencia, trato. Jendartekotasunaren egiazko izurritea izanez [iuieamendu arina]. SP Phil 351 (He 354 konbersazione).
jendarteratu.
Publicar. Lan hau dakhusazun bezalako maneran jendarteratzeagatik. Harb ã 7r.
jendartetu. “Zambucarse, meterse entre otros para no ser conocido” Lar.
A! Denbora pasa ari zinen zu ere! Lasai.
Ondo izan
Bittor
Noski dela hitz zaharra, Bittor. Asmatu berria, eman zaion adieran esan nahi nuen. Eta absurdoarena ere esparru horretarako esaten nuen.
Ni gizartearen parte bainaiz jendartean ez nagoenean ere. Ulertzen?
Nire ama hizkuntza da euskara, aitarengandik ere jaso nuen arren. Baina ulertzen da. Hizkuntzaren erabilera sexistak kentzea ondo dago, baina txorakerietan erori gabe.