Euskal Pastela Nahiago Izanda Ere, Famak Krepak Jatera Eramaten Ahal Zaitu

Euskal Pastela Nahiago Izanda Ere, Famak Krepak Jatera Eramaten Ahal Zaitu

Fama gauza dorpea izaten ahal da. Ez naiz soilik, ezta bereziki ere, letra handietan idazten den FAMAz, Hollywoodeko aktore batek –Julianne Moorez edo Brad Pittez ari naiz–, pop musika munduko abeslari batek –aipa dezagun, konparaziorako, Lady Gaga–, edo astero Euskadi Irratira joaten den pentsalari batek –Karlos Cid eta Xabier Amuriza izan litezke horren adibide, edo asteazkenetan parte hartzen duen gizon xarmagarri hori– erdiesten ahal duten famaz (badakizue, bestak noiznahi, opariak nonahi, autografoak, argazkiak…). Ez, naiz soilik edo bereziki fama horretaz ari, adiskide eta ezagunen artean izaten dugun ospeaz baizik, guziek dugun prestigioaz, ospe horrek itxaropenak sorrarazten baititu: ospea duen horrengandik ingurukoek gauza jakin batzuk espero baitituzte, eta, zenbaitetan, zama handia izaten da itxaropen horiek bete behar izatea.

Duela egun batzuk, artean eguraldi ona Euskal Herrira etorriko zela eta negutik udaberrira salto eginen genuela iduri zuelarik –espero dezagun kasik uda zen primadera saio haren ondotik etorri den hotz izigarria ez izatea Nafarroako hauteskundeetan gertatuko denaren metafora bat–, Donibane Lohizunen pasatu nuen egun bat familiarekin, gurasoak barne. Bazkaltzeko tenorean, ostatuko zerbitzariak espainolez egin zigun: hark ez zekien euskaraz, nire gurasoek ez dakite frantsesez; harendako, egun pasa joandako espainolak ginen naski, eta berak, segur aski, galdegin izan bagenio, frantsestzat joko zukeen bere burua. Ez da hori nik eginen nukeen narrazioa, baina, gaurko kontakizun honetarako, onar dezagun, une batez bada ere, zerbitzari haren ikuspuntua: gu espainol talde bat ginen, jatetxe frantses batean bazkaria eskatzen, Pirinioetarik beheitiko erdaran.

Hasi gara eskatzen. Inork ez du aperitifarik nahi; nik, berriz, kir bat nahi dut –Lapurdiko kostaldera joaten naizeneko plazera–, baina hiru edo lau aldiz erran behar izan diot, hark ulertu artio: “hain da gauza frantsesa”, erran dit hondarrean, “ez bainizun konprenitzen”. Ustekabean harrapatu dut, nonbait. Lehen platera eskatu dugu; nik, entsalada Camembert gasnarekin: “arras menu frantsesa eskatzen ari zara”, komentatu du gure kamareroak. Ailegatu da bigarrena enkargatzeko tenorea; muskuiluiak patatekin, nik –normalean ez nukeen hori eskatuko, baina ordurako norabide bat ikusten hasia nintzen–: “évidemment”, erran du gure zerbitzariak bere kolkorako. Postrean, bi gauza jo ditut begiz egunekoan, gauza gehiago badira ere: euskal pastela eta krepak. Eta orduantxe sortu zitzaidan zalantza existentziala: berez, euskal pastela nahiago nuen –inork ez dezala hemen identitateen talkaren sinbolo bat ikus: euskal pastela zinez gustatzen zait–, nire barneko boz bat oihuka ari zen –euskal pastela, euskal pastela!–, baina, hori eskatuz gero, akabo ordura artio eraikitako ospea. Arras bazkari frantsesa eskatzen ari nintzen, ez nituen zerbitzari hark nitaz osatua zuen irudia eta irudi hari loturiko itxaropenak nolanahi traizionatzen ahal. Krepak eskatu nituen, jakina; eta, jakina, arrunt txarrak ziren.

Famak krepak jatera eramaten ahal zaitu, euskal pastela nahiago izan arren; alta, jende anitzek fama bilatzen du. Horretarako, egokia omen da Internet eta, batez ere, sare sozialak. Egozentrismoaren bultzatzaile handia omen da Twitter, ederki hauspotzen omen du bertan parte hartzen dutenen –edo, bederen, parte hartzen duten batzuen– egoa. Ez dira guti, halere, sare horietan edo egunkarien foroetan modu anonimoan parte hartzen dutenak. Anonimotasunaren itzalpean, egunkarien foroetan, adibidez, literatura berezia sortzen ari da, astakeriaren antologia galanta.

Berriki artio, ni anonimotasunaren kontrakoa nintzen: uste nuen –eta uste dut– nork bere gain hartu behar duela bere iritziaren ardura, baina, duela guti, lagun batek arrazoi interesgarriak aipatu zizkidan, sarean anonimoki aritzeko. Lagun horrek ez du bere izena erabiltzen Twitterren: berak aitortuta, badakit elkarren jarraitzaile garela, baina ez dakit zein den haren kontua. Anonimotasunaz ari ginelarik, zera erran zidan: anonimoa izan arren, erabakia zuela ez zuela deus ere idatziko, idatziko ez zukeena egiazko izenarekin aritu izan balitz. Nolanahi ere, egiazko jarduera anonimoaren eta balizko jarduera izendunaren artean diferentziarik ez izanda ere, anonimotasuna nahiago du, horrela soilik idazten duen horri esker erakarriko –edo aienatuko– baitu jendea, eta ez bere izenari atxikia izaten ahal den ospeagatik edo ospe faltagatik.

Hasmentan, arrazoibideak konbentzitu egin ninduen –baina horrek ez du meritu handirik, etorkorra bainaiz, eta arrunt txarra aurrez aurreko eztabaidetan: bat-batean, inoiz ez dakit zer erantzun–, baina orain, ez dakit, bada. Nire gain hartuko ez nukeen deus ez dudala anonimoki idatziko erabakiz gero, litekeena da nire izenarekin sinatuko nituzkeen gauza ausart, polemiko edo probokatzaile batzuk idatzi nahi ez izatea, hain zuzen ere gauza horiek anonimoki publikatzea koldarkeriatzat jotzen ahalko litzatekeelako. Desberdintasunik izanen ez dela erabakita ere, ni anonimoa eta izen-deituretako nia ez dira inoiz berdinak izanen.

Nik ere jendeak nigatik maite nazan nahiko nuke, baina ez dakit zehazki zer den ni hori –eta maitasuna ere kontzeptu labainkorra izaten da maiz: klasean aipatzen dudanean euskara irakasten dudala maita nazaten, susmoa dut ikasle gehienei amodio platonikoa etortzen zaiela burura–. Bat eta bakarra dira aurrez aurreko solasetan ni lotsati hori eta goizeko ordu txikietan txiokatzen ibiltzen den bertze ni hori? Susmoa dut ezetz. Are gehiago, izen-deiturak paratu baditut ere, ez naiz ni nire Twitterreko kontukoa; izan ere, txiolariaren ni eten hori –noizbehinka baizik ez baitu idazten– egiazko nia baino aise interesgarriagoa da. Alde horretatik, nik nahiago ditut batzuetan sarean sortzen diren adiskidetasun gorputz gabeak aurrez aurreko harremanak baino, eta jendea desbirtualizatzearen kontra nago: ni, behinik behin, beti beldur izaten naiz ez ote dudan Interneten nirekin ongi moldatzen den hori dezepzionatuko.

Egia da, halere, zenbaitetan ospeak krepak jatera behartzen gaituela, akaso gusturago euskal pastel bati atxiki eginen bagenio ere; egia da, halaber, batzuetan duen ospeagatik epaitzen dugula jendea, zer erraten duen kontuan hartu gabe edo kontuan hartu baino lehen –Joseba Sarrionandiak Twitterren bere izen-deiturekin kontu bat irekiko balu, zenbat jarraitzaile lortuko lituzke deus idazten hasi baino lehen?–, baina paradoxikoa da, halere, gugatik maita gaitzaten gu gabeko nortasun birtual bat osatzea izan daitekeela biderik hoberena. Baina akaso gu ez garenekoa da gurik hoberena.

[Euskadi Irratiko gaurko solasaldia testu honetan zegoen oinarritua]

Iruñea (1972). Historia ikasi nuen, euskara irakasten dut.