Bigarren sexua –

Ugaria da oso, ikaragarri emankorra. Zenbat ideia dagoen zortziehun orrialde filosofiko-antropologiko-politikootan, bor-bor! Euskaraz ederki emanak. Noiz kontaera prosaikoa, noiz poetikoa. Irakurgai ederra jaiotarako. Hona lagin bat:

“Mito guztien atzean, Subjektu bat dago bere esperantzak eta beldurrak zeru transzendente baterantz proiektatzen dituena”. Emakumeek, Subjektu gisa agertzen ez direnez, ez dute sortu beren proiektuak islatzeko moduko mito maskulinorik; ez dute beren-berena den erlijiorik, ez poesiarik: gizonen ametsen bitartez egiten dute amets. Gizonek fabrikaturiko jainkoak adoratzen dituzte. Gizasemeek, aldiz, gizonezko figura apartak asmatu dituzte beren burua goraipatzeko: Hercules, Prometeo, Pertzeval; heroi horien destinoan, emakumeak bigarren mailako toki bat besterik ez du. Dudarik gabe, badira gizonaren irudi estilizatu batzuk, emakumearekin dituen harremanetan ikusia den aldetik: aita, seduktorea, senarra, jeloskorra, seme prestua, seme gaiztoa; baina gizonek berek finkatuak dira irudi horiek, eta ez dute erdietsi mitoaren gradua; klixe batzuk baino ez dira. Emakumea, aldiz, gizonarekin duen harremanean definitua da, eta horretan bakarrik (…).

Zaila da beti mito bat deskribatzea; ez du onartzen ez harrapa dezaten eta ez muga dezaten; kontzientziei segika ibiltzen zaie, baina haien aurrean objektu finko bat izan gabe sekula.

Hain da sigi-sagatsua, hain kontraesanezkoa, hasieran sekula ez zaio antzematen orobatasuna: Dalila eta Judith, Aspazia eta Lukrezia, Pandora eta Atenea… emakumea Eva eta Ama Birjina da aldi berean. Idolo bat da, neskame bat, biziaren iturria, ilunpeko indar bat; egiaren isiltasun oinarrizkoa da, artifizioa, berriketa eta gezurra; sendatzailea eta sorgina da; gizonaren harrapakina da, haren galgarria, gizona ez den guztia eta gizonak eduki nahi duen guztia, haren ukazioa eta haren izateko arrazoia (…).

Emakumea lurra da, eta gizona, berriz, hazia; emakumea Ura da, eta gizona, berriz, Sua. Kreazioa askotan irudikatu izan da suaren eta uraren uztartze baten gisan; hezetasun beroak sorrarazten ditu izaki bizidunak, Eguzkia itsasoaren senarra da; Eguzkia eta sua jainko maskulinoak dira; Itsasoa, berriz, amaren sinbolorik unibertsalenetako bat. Inertea denez, urak izpi pindartsuen ekina pairatzen du, eta haiek ernaltzen dute. Nekazariak landuriko lurrak ere halaxe jasotzen ditu, geldi, bihiak ildoetan. Hala ere, ezinbestekoa da: hark elikatzen du hazia, hark ematen abegia eta mamia. Horra hor gizonak zergatik segitu duen emankortasunaren jainkosak gurtzen baita Ama Handia tronutik kendu eta gero ere; Zibeleri zor dizkio uztak, behiak, joritasuna. Bizia bera zor dio. Sua goresten duen bezala goresten du ura. “Aintza itsasoari! Aintza haren olatu su sakratuz inguratuari! Aintza uhinari! Aintza suari! Aintza abentura bitxiari”, idatzi zuen Goethek Faustoren bigarren zatian. Ohore egiten dio Lurrari (…).

Garai batzuetan, erromantizismo bitalista bat ere izan da. Bizia Espirituari gailentzea nahi zuena: halakoetan, lurraren, emakumearen emankortasun magikoa zoragarriagoa da gizonak prestaturiko operazioak baino; halakoetan, gizonak amets egiten du amaren ilunpean galduko dela ostera, han bere izatearen zinezko iturriak aurkitu nahian. Ama, hain zuzen, kosmosaren barrunbeetan sarturiko sustraia da, handik zukuak xurgatzen dituena; ur bizia ateratzen den iturria da, eta esne elikagarria ere bai, sorburu beroa, lurrezko eta urezko lohia, berritze-indarrez betea. Baina, gehienetan, gizona matxinatu egiten zaio bere kondizio haragizkoari; jainko tronugabetu gisa ikusten du bere burua: zeru argitsu ordenatutik amaren sabeleko kaos ilunera erori izana, horratx gizonaren madarikazioa. Emakumeak preso dauka lurraren lohian su hori, hats aktibo eta aratz hori, non gizonak bere burua aurkitu nahi baitu. Gizonak beharrezkoa izan nahi luke Ideia puru bat bezala, Bata bezala, Oro bezala, Espiritu absolutua bezala, eta preso dago gorputz mugatu batean, aukeratu ez dituen toki eta denbora batean, deitu ez dioten toki eta denbora batean, alferrikako, trabagarri, zentzugabe. Gizonaren izateari berari dagokio sufritzen duen haragizko kontingentzia, bere abandonamenduan, bere funsgabezia justifikaezinean. Kontingentzia horrek heriotzara ere kondenatzen du. Umetokian (hilobi bat bezain ezkutukoa eta itxia den umetoki horretan) sorturiko gelatina dardartiak hainbesteraino dakar gogora sarraskiaren likitsa, non gizona hotzikara batez apartatzen baita hartatik” (172-175 orr.).

Bigarren sexua  Bigarren sexua