Iraultza frantziarraren desastre erabakigarria gure hiru probintzientzat
Iraultza frantziarraren desastre erabakigarria gure hiru probintzientzat –
Gipuzkoak, Bizkaiak, Alabak eta Nafarroak existentzia ofiziala badute Espainiaren konstituzioan. Aldiz, pentsatzen dut Zuzeuzaleen artean gutik dakitela, Lapurdi, Nafarroa behera eta Zuberoa ez direla existitzen ere Frantziako zatiketa eta antolakuntza administratiboan.
Frantziak ezagutzen eta airortzen dituen entitate bakarrak dira berak 1789 urtetik goiti sortu dituenak, alegia, prefektura (departamendua) suprefektura, ACPBA (elkargoa) eta erregioa (Aquitaine).
1789eko Iraultza “haundi“aren aintzin, gure hiru probintziek errealitate politikoa eta administratiboa zaukaten. Hiruek batera islatzen eta aitortzen zuten Erreinuko nazio etno-kultural bat berezia. Haien mugek territorialki bereizten zituzten inguruko beste populuetatik, alegia gaskoietarik eta frantsesetarik.
Erreinu frantziarraren eraso gero ta inbaditzaileagoak sofritu arren, antolakuntza politikoaren mailan, gure probintziek lortu zuten salbatzea oraindik, esplikatzeko gai ez nintzatekeen nahaste batean, Nafarroaren Erreinuaren eta lurralde bakoitzeko foru zaharren arrastoak. Suposatzen dut Nafarroako Erreinuaren zantzuak nausi zirela Zuberoan eta Nafarroa beherean, aldiz foruenak nabarmenagoak Lapurdin.
Gure hiru probintzien patua jokatu zen 1789 eko iraultzan.
Iraultzalariek ezin zuten sofritu ere heien eduki etno-kultural-politiko horiek, ez eta gehiago beren hirinausi euskaldunak, alegia, Maule, Donibane Garazi eta Uztaritze. Iraultzaile frantziarrek taktika sinple bezain erradikala bat aplikatu zuten : dena kalumniatu, dena suntsitu, dena lapurtu dena ezabatu, dena ahantzarazi, tabula rasa egiteko eta horrengainean ordre berri bat inposatzeko, bakarrik duin, progresista, denentzat on, eta unibertsala jujatzen zuten hura, alegia, haiena.
Batzuetan, gure asimilazio aurreratuagoa esplikatzeko, aditzen den “Frantzia abilagoa eta Espainia bortitzagoa” delako kontu hori gezurra da Frantzia Espainia bezain bortizki portatu da beti danik, soluzio eraginkorrena zitzaionean.
Iraultza “Haundia“ren denborako iraultzalarien portaera dugu froga onena bainan ez bakarra, ez eta aparantziaz ere. Orduan, zenbait urtetan, gure herria utzi zuten xirtxikatua bezala. Ordutik honaino gure populuaren bilakaera izan da endekapen prozezu etengabe eta tragiko bat, gutariko askori ere gustatzen ez zaion kolonizazioa terminoz baizik izenda ez dezakeguna.
Historiaren jakitun, gure buruan libre, eta intelektualki logikoak bagina, erran behar ginuke 1789etik sortu diren erakunde, zatiketa administratibo edo hauteskunde oro inposatuak izan zaizkigula eta arrotzak izan beharko liratekeela gure ikuspuntutik.
Zorigaitzez ez gara Historiaren jakitun ez eta gure buruan libre. Izan ere, mendeak dira nahi duten Frantziaren Historia erakasten digutela.
Azen ontzeko, Eskerreko ideologia frantziarra nagusi da abertzale munduan eta horrek ez digu laguntzen Iraultzak Euskal herrian eragindako desastrea aztertu eta kondenatzeko.
Alta hau egin gabe, ezin dugu ez oraia ulertu ez eta etorkizuna preparatu.
Iraultza frantziarraren desastre erabakigarria gure hiru probintzientzat Iraultza frantziarraren desastre erabakigarria gure hiru probintzientzat
Beñat,
Hemen ere badira anhitz ahoa irequi eta errepublica escatzen dutenac.
Espainia pean republica bat formatzen baliz Euscadi eta Naffarroa Garaia çuequin batera picutara joanen guinateque.
Errepublica hemen cerbait ezquertiarra baliz beçala interpretatzen da, ceina baita osso ikuspegui okerra eduquitzea.
Independente ez gareno, hobe republicaric ez eduquitzea!
Josu: erabat ados zure iritziarekin. Geren buruaren jabe ez garen bitartean, errepublika espainola gure heriotza besterik litzateke. Erlijio laiko, orokor eta bakarra litzateke, bere santu, pope eta enparauekin. Bere izateak berak edozein sarraski justfikatuko lukeena
Errepublika izan edo erresuma izan, erregimen politiko batek zein besteak ez du Euskal Herriaren eta euskaldunen etorkizuna ziurtatzen.
Frantziar Errepublikak euskaldunen aurka erabilitako indarkeria handiak argi erakusten digu estatuaren forma errepublika izanagatik ere egurra eman diezaguketela. Lapurtarren, baxe-nafarren eta zuberotarren herri-antolamendua eta euskal nortasuna gaur egun baino hobeto zeuden Frantzia erresuma zen garaietan.
Euskaldunok hobeto geundeke gure euskal estatu independentea bagenu. Kontuz! Estatu honek “euskalduna” izan beharko luke, dela errepublika dela erresuma, bestela Irlandar Errepublikaren porrota errepikatzeko arriskua geneukake.
Eta Nafarroako Erresuma berreskuratuko bagenu?
Aldarrikapena egiteko oinarri historikoak hor daude (Euskadi/Euzkadi-renak baino askoz ere sendoagoak direnak) eta nazioartean erraz ulertuko lukete independentzia berreskuratzeko Nafarroaren nahia (inoiz independente izan ez den balizko Euskadi/Euzkadi baten nahia baino errazago).
Tradizionala izan da Espainiaren inperialismo era, eta, modernoa, aldiz Frantziarena. Biak dira inperialismo, baina modu ezberdinean. Espainiar inperioak Erromaren modua antzeratu izan du: herri barbaroak zibilizazioak propio duen distiragatik dira limurtuak, Erromaren handitasunak konplexua sorrarazten du euren egoerarekiko eta, azkenik, herritarrek euren kabuz, inposizio handiegirik gabe, doaz nahasten kolonoekin, jainko zaharrak ahaztu eta jainko berriak onartzen, euren hizkuntza latindarragatik ordezkatzen, euren bizimodua bizimodu sofistikatu erromatarragatik eta abar. Aldiz, modernoa da Frantziaren inperialismoa, hots, planifikatuagoa, metodologikoagoa, sistematikoagoa, industrialagoa, eta, finean, genozidagoa. Eurak izan ziren XX. mendeko totalitarismoen hastapen eta eredu. Hala, iraultzaileek irudikatu zuten euren Errepublika ideala, zeinaren nukleo etno-kulturala frantsesa izango zen nahiz eta garai haietan frantziar lurraldeko biztanleriaren %30 baino gutxiago izan nortasunez frantses. Nola ezarri, bada, euren estatu-eredu abstraktua errealitatean? Aurrekariak garbituz genozidio, erbesteratze eta indarkeria-bitartez, EHko herri osoen tokialdatzeak, euskaldunen erailketa eta kartzelatzea, administrazio-egitura herrikoien debekua, herritarren fede kristauaren jazarpena eta hezkuntza-sistema frantsesaren inposizioa barne. Orain bertan Frantzia horren bortitza ez bada, jada garbiketa etnikoaren helburua betea dutela seinale, eta ez besterik.
Iraultza aintzin erregeak jadanik bilakatzen ziren gero da
inbaditzaileagoak, asimilisionistagoak eta totalitarioagoak.
Funtsera eta, Iraultzak ez du erregeek hasitako prozezu hori sistematisatu eta
bururaino ereman arrazoi sasi unibertsalekin justifikatuz.
Piskbat ezagutzen dutan Lapurdiko historiari dagokionez, lehenago
Biltzarra bil zitekeen berdin Hazparnen edo Donibane Lohitzunen edo
Uztaritzen, tokia ez zen betiko finkatua.
XVII. mende hasieran, erregeek lapurtarrak bortxatu zituzten beren bilerak beti Uztaritzen egitera, itzultzaile bat jin araztera , eta, txostena frantsesez egitera.
Ez eiki zatekeen erraz erregearen ordezkariarentzat deus konprenitzen ez
zuen eta herriz herri ibiltzen ziren bileretan parte hartzea.
Lapurdiren autonomia finantziarioa ere gero ta jasangaitzagoa zitzaien
guziz salbuespen bitxi bat baitzatekeen Erreinu guzian.
Pentsa, apezeriak eta nobleriak ez zuten parte hartzeko eskubiderik!
Beren intendanteen bitartez erregeak, sindikaren buruaren gainetik pasatuz, entseiatzen ziren berek jasotzen sortzen zituzketeen zerga berriak.
Pertseberantzia miresgarri batekin gure sindikak ahalegintzen ziren
gostarik gosta zerga berri horien kargak Erregeari berrerosten
ezbaitzuten nahi harek bere sudurra sar dezan gure diru kontuetan.
Nork erran lezake bada gaur gure arbasoak baino argiagoak edo independentistagoak ginatekeela?
Ezer gutxi dakigu euskaldunok gure historiaz, hain da handia gure buruarekiko erakusten dugun utzikeria, hasi “euskal eskola” “publiko” nahiz “pribatutik” eta unibertsitatean buka. Aski dugu espainiarren eta frantsesen historiarekin, edo gure historiaz haiek, gure zapaltzaileek idatzi dituzten bertsioekin, antza denez.
Oso interesgarriak dira zabaltzen dituzun testu hauek, Beñat. Milesker.
JJak arrazoi du. Zinez interesgarriak dira zure kontakizunak, Beñat.
XVIIgarren mendera arte Lapurdiko Biltzarrarren funtzionamenduari buruz diozunak antza handia du Gipuzkoako Batzar Nagusien antzinako funtzionamenduarekin, hauek ere ibiltariak bait ziren eta ez bait zuten elizgizonik onartzen batzarkide bezala.
Frantziako Iraultza eta bere hirukotea (liberté, egalité, fraternité), arrazionaltasun adibide modura aurkezten da. Zapalkuntza aro zahar batekin erabateko haustura bezala. Eta horren izenean, Iparraldekoentzat, askatasuna eta alkartasuna arteko oreka defendatzen zituzten bertako erakundeen suntsipena baino ez zuen ekarri.
Paradigma orokor honen ikuspegitik, “arrazoia eta garapenaren” izenean, geuregan txertatuta zeuden “baserrikeri” guztiekin bukatzeko beharra zegoen.
Hirutasun berri honen izenean:
Askatasuna eta erantzunkizuna uztartzeko gure modua (BURUJABETZA), norbanako askatasun arrotz batekin ordezkatuko da.
Gure artean errotuta zegoen NORBANAKO ETA ELKARREN ARTEKO OREKAren ordez, berdintasun uniforme bat ezarriko da.
Eta geure izaeran, ZOR kontzeptu inguruan eraikita zegoen auzokidetza, goitik behera ezarritako eskubide orokorren bidez ezabatuko da.
Hori bai, den dena “PROGRE”sismoaren izenean. Baina historiak erakutsi digun bezela, paradigma orokorrak ez dira derrigorrez, behetik-gora eraikitako paradigmak baina egokiagoak.
Egia da kolonizatuta gaudela, geure izaeratik hasita. Baina oraindik, gure “baserrikeri zaharretik” asko dugu berreskuratzeko, eguneratzeko eta garatzeko. Hor ikusten dut gure etorkizuna, herri bezala iraun nahi ba dugu. Batzeko ezinbestekoa duguna. Inor baztertu gabe.
Aupa Beñat. Guztiz ados egiten duzun azterketarekin.
Eta Agusti Xaho? Non kokatzen dugu? Ba ote zatekeen zazpiak bat-ik iraultza “handirik” gabe? Ba ote zen Sabino Aranarik Frantziako erromantiko iraultzailerik gabe? Ba ote zatekeen euskal bizkunderik erregimen zaharrean?.
Ganbaratxo errukarria, zentzu apur bat erabiltzea ondo etorri ohi da tankerako galderak egin baino lehen. Agusti Xaho eta Sabino Aranaren hitz eta idazkiak Euskal Herriak pairatzen ziharduen krisi existentzialaren erreakzio eta erantzun izan ziren, eta ez, aldiz, egoera desiragarri baten ondorio. Tradizioaren aroan euskaldunak euskaldun moduan bizi ziren, eta ez zuten inolako berpizkunderik behar, Euskal Herria nahikoa pizturik baitzegoen (oraingo egoerarekin alderatuz behintzat). Bai, errege eta inperio arrotzen menpean geunden eta jauntxoei zergak ordaindu behar genien garai hartako herri eta etnia gehienen modura eta gaur egun bezala, baina erresuma horiek oso urrun zeuden Iraultza Frantsesaren ondorengo Estatu modernoen totalitarismotik. Hori horrela, euskaldungoaren gehiengo osoa euskaldun moduan bizi zen bai hego eta iparraldean, euskara besterik ez zekien, euskal ohitura eta kultura herrikoia bizirik eta present zegoen gehienon bizitzan, eta goiko iruzkinetan aipatu dituzten botere-egitura zein administrazio autonomen bitartez kudeatzen zituzten euren eguneroko arazoak foruen babes juridikopean. Iraultza masoniko genozida horren ondorioz, baina, euskaldunaren mundu zaharra kanpotik izan zen eraitsia handia izan zen arren tradizioaren aldeko erresistentzia, eta beste modu batean birplanteatu behar izan zuen bere nortasuna eta norabidea nazionalismoari bidea irekiz. Baina, nazionalismoa beti da mehatxu baten aurrean sortzen den beharrezko eta nahitaezko erreakzioa, eta ez gauza desiragarri bat perse.
Jakina, XVIII. menderarte Euskal Herria arkadia zoriontsu eta askea bait zen. Nekazari eta maizter elebakarrek ez zekiten baina hala zen nahiz eta baztertuak izan bertako jauntxoen esklabu eta beraien arteko gerrarako morroi hutsak izan. Nafarroako, Araba eta Bizkaiko mendabaldeko erdaldunduek ere foruekin pozarren. Espainiako gortera lan bila joaten ziren eskeko haiek ere ez ziren ohartu paradisuan zirenik. Ameriketara espultsatutako milaka eta milaka haiek abenturazale eroak baino ez ziren noski.
Baserritarren gizarte idiliko euskaldunaz ari da hemen sarri bat baino gehiago. Galdera xumea egingo nuke: Euskal Eerri Ekialdean da egun baserritargo euskaltzale eta dinamikoena
Akats larria deritzot Frantziako iraultza 100% deitoratzea, jakin arren ekialdeko Euskal Herrian jakobinismoak kalte handiak eragin dituela. Nork ukatuko hori? Baina iraultzaren ekarpenak ere mahai gainean jarri behar dira, besteak beste nazio-kontzientzia eta klase kontzientzia. Euskaldunaren arrakastaren gakoa sinkretismoan datza. Inork uka dezake kristautasunak kalte egin diola euskalduntasunari bere 2000 urteko historian gure kultura zaharreko hainbat eta hainbat usadio eta ohitura desagertaraziz, zein hizkuntzan eragin zuen galera latinaren inposaketarekin?. Eta inork uka dezake kristautasunaren “iraultza”
haren oinordeko izan den elizak eta elizatarrek euskalduntasunari ekarpen izugarria egin dionik? Ni elizatarra ez izan arren ez dut sekula kristautasuna desastrea izan denik esango hala ere.
Baserritarren gizarte idiliko euskaldunaz aritzen da maiz bat baino gehiago. Galdera xumea botako dut airera gogoeta eragingo duelakoan: Euskal Herriko Ekialdean da egun baserritargo euskaltzale eta dinamikoena. Laborari horiek erabat engaiatuta daude etxalde eta herriarekin. Beraiek dira herriak bizirik eta euskera mantentzen dutenak barnealde horretan. Frantzian ez da laborantzan Euskal Herrian beste gazte instalaziorik. ez eta Mendebaldeko Euskal Herrian, hurrik ere. Ez eta Nafarroa gaian ere. Zergatik Auñamendien hegoaldeko laborariek egin diote muzin euskerari eta bere ofizioari (Erronkari, Saraitzu,..) eta iparraldekoek ez? Nere ustez sinkretismoan datza gakoa, Iraultzaren balio onuragarriak eta euskaltzaletasuna (abertzaletasuna) egoki uztartu dituztelako.
Nik egin zutena eta guttiengo guztiekin egiten jarraitzen dutena ikusirik Frantses iraultza %200 deitoragarria ikusten dut. Burgesiak zuzenduriko matxinada, nobleziaren boterea eta ahalmena bere egin nahian. Hikheta ikaragarriak egin zituzten, Iparraldean egin zutena lekuko. Herriak, mintzairak, pertsonak, kulturak… mespretxaten dituzte. iraultza horren jainko bakarra DIRUA da, eta balio atzeman nahia.
Hegoaldean idealizatuta dago, espainiar monarkiaren arkakoa balilitzan. Utikan biak! !
Balio bakarra dirua atzeman nahia…….
jarri nahi zuen. Barka.
Ganbaratxo errukarria, banago Frantziar Iraultzari buruzko mirespena zure troskismoan datzala, izan ere, nola onartu gauza txar moduan zure ideologia iraultzailearen oinarri izandako gertakari odoltsu hura?
Aurkenerena jaunak ongi erantzun badu ere, hona hemen nire ekarpena.
XVIII. mendera arteko Euskal Herria ez da sekula arkadia bat izan, jakina, orduztik orain artekoa izan ez den moduan eta etorkizunean ere izango ez den bezala: arkadiak eta utopiak ez dira existitzen.
Baina ditugun datuak eskura, ezin uka garai hartako Euskal Herria orain baino euskaldunagoa eta subiranoagoa zenik zentzu orotan, baita ekonomiko, sozial eta politikoan ere. Ikuspegi etno-kultural batetik euskaldunok jasan dugun endekapena argia da, horren adibide ditugu Ladislao de Velascoren datuak: XIX. mendean Gipuzkoako biztanleriaren %97ak euskaraz hitz egiten zuen oraindik ere, Bizkaian aldiz %81ak, Araban %10ak, Nafarroan %20ak eta Iparraldean, azkenik, %64ak. Gaur egun, euskararen erabilpena apenas iristen da %30era Gipuzkoan, eta zer esanik ez gainontzeko herrialdetan.
Euskararen erabilpena herri euskaldunaren itzaltzearen ageriko zantzu nagusiena da, eta ezin uka Iraultza Frantsesak inauguraturiko arotik aurrera jasandako endekapen-jauziak loturarik ez duenik modernitatea berarekin.
Baina horren urrun joan gabe, Iraultza masoniko horrek Estatu modernoa ezarri zuen indarrean. Estatu modernoa artifizialki elikaturiko nazio frantsesean funtsatzen du bere arrazoia, hau da: Estatu berri bat sortzeko lehenik nazio artifizial bat eratu beharra dago, (jakina, inguruko herrien kaltetan). Leviatan hori gure arbasoen zein gainontzeko herrien odolaren bitartez izan da altxatua.
Eta zeintzuk izan dira gure arbasoen oinazea orekatu dituen abantailak? Iparraldeko euskaldunak desagerpen zorian, landa-krisi mugagabe batetik atera ezinik, BABeko populu frantses eta gaskoien pisu demografikoak azpiraturik, balio errepublikano eta arrotzaz kutsaturik, euskara hizkuntza testimoniala delarik lurralde gehienetan… are gehiago, Estatu Frantsesak ez du ezta bere arrazoia den nazioa errespetatzen ere, eta horren eredu da Rousseauren hitzarmen sozialaren haustura. Estatua goi-burgesia nazional eta internazionalaren mesedetara dagoen makina bat da, eta ez du sikiera ezta herritar frantses xumearen gutxieneko segurtasuna eta ongizatea errespetatzen ere, eta horren adierazpen dira txaleko horien protestak.
Zure azken galderari Benat Kastorene edo Joseba Aurkenerenak erantzun diezaiola, ea egia den iparraldeko laborariak horren engaiatuta dauden euren etxalde eta herriarekin, beraiek nik baino hobe jakingo dute eta bertoko egoera. Iparraldeko landa munduko azken euskaldun urri horien euskaltasunak, dena den, zer zerikusi edukiko luke balio errepublikarrekin? Zuk ikusten duzun korrelazio misteriotsu horren arrazoiak ezagutu nahiko nituzke.
Artikulu honek azaltzen du Frantziar Iraultzak Euskal Herriari kalte handia egin ziola, bertako erakundeak desegin eta euskal gizartea desegituratu zuelako.
Baliteke Frantziako Erresumaren beste lurraldeei onura ekarri izana baina ZuZeun mundua Euskal Herriko ikuspegi batekin ulertzen eta azaltzen saiatzen ari garenez, guri eragiten diguten moduan deskribatzen ditugu gertakizunak (eta ez, adibidez, finlandiarrei eragiten dieten eran).
Tradiziotik ere aporta ditzakegu, konplejurik gabe. Adibide bezala oso ezagun ez den bat.
Nazio Batuek, 1948 an, onartu zuten “GIZA ESKUBIDEEN AITORKIZUNA”. Bertan adierazten da persona guztiek, bizitzari, askatasunari eta segurtasunari duten eskubidea.
Baina Orixek, euskaratzeko orduan, ez zuen eskubideen itzulpen zuzen eta literalki bat egin, baizik eta, euskaldun gizarteari egokitua: “ZOR zaio edozein gizoni, bizia, bere esku izatea eta segurantzia”
Zuzenagoa iruditu zitzaion eskubidearen ordez ZOR aditza erabiltzea.
Nola ez, kritika ugari jaso zituen bere “baserrikeriagatik”. Nola bururatu zitzaion, gainditu behar zen ikuspegi partikular eta atzerakoi batetik, horrelako itzulpen bat egitea.
Baina, 50 urte beranduago (1998), UNESCO erakundeari, beharrezkoa iruditu zitzaion bigarren deklarazio osagarri bat egitea. Baina oraingo honetan, PERTSONEN ERANTZUNKIZUN ETA BETEBEHARRETAN OINARRITUTAKOA, lehenengoan onartutako helburuak modu eraginkorrean bete ahal izateko.
Nola diren gauzak. Erakunde orokorrak gure baserrikeriak aitortzen.
“egungo munduan, joera indibidualistak nagusi izan arren (edo hain justu ere horregatik), norbanakoak badauka taldearen, komunitatearen, bilaketa behar bat ere. Bilaketa horretan, aukera handia dauka gure kultura tradizionalak, gure gizarteetako elkarbizitzan kultura horretako balioak indartzeko” (Ion Muñoa)
GEUREARI EUSTEA EZ DU ESAN NAHI ATZERAKOIAK GERANIK.
Ganbaratxorentzat:
Xahori buruz momentuz denboran irakurri nuenetik ariko naiz memorioz.
Nahi baduzu denbora piska batekin erreferentzia zehatzak aurki ditzaket.
Chaho pertsonaia konplexua izan zen. Harentzat Iraultza frantziarra on asko egin zion Frantzia guziari, Euskal herriari izan ezik, nun antolaketa politiko tradizionala jadanik hobea eta aurreratuagoa baitzen erreinuko beste eskualdetan baino.
Deitoratzen zuen 100 bat euskal parropiek, beren 5 mila biztanle gutiko hiri tipiekin, ezin izan zutela maleruski ezer egin arrabol zapaltzaile frantsesaren kontra.
Artetik erraiteko Baionak orduan zauzkan 10 mila biztanle baino gehiago.
Ez dut loturarik ikusten “Zazpiak bat” eta Iraultza handiaren artean, batez ere dakigularik iraultzalariek zazpi horietarik hiru desagerarazi zituzten.
Sabinorentzat nik baino gehiago jakinen duzu bainan hor ere badut duda bat. Zer pentsa zezakeen onik kristau konbentzitu batek apaizen eta kristau xumeen kontrako pertsekuzioetaz?
Laborari borrokalarien erresistentziari dagokionez gehiago ikusteiko nuke sozial kristautasunaren eragina, JAC bezalako gazte mugimenduarena, piskat, Arizmendiarrietarentzat izan bezala lantegi munduan.
Paria nezake Michel Berhoko edo Harluchet hortik pasatu zirela beren gazte denboran.
Zaharragoak beti izan ziren oso elizazale eta kontserbadore, Lapurdin eta Baxe nafarran behintzat.
Azkenean bukatzeko, ez duzu sobera fantasmatu behar laborarien erresistentziaren gainean.
Egia da salbuespen ederrak badirela, batez ere transmisio gehiago badela hemen Frantzian baino. Bainan horrek digu ezkutatu behar, ardura eta arlo askotan egiten dugun bezala, baserrien desagerpena eta euskaltasunaren derrotaren testuinguru orokorra.
Eskerrik asko, Beñat. Zurea bezalako lanek benetako “errelatoa” azalarazten laguntzen dute.
Arandi,
« persona guztiek, bizitzari, askatasunari eta segurtasunari dute ESKUBIDEA » eta « ZOR zaio edozein gizoni, bizia, askatasuna eta segurtasuna »
Bi adierazpen hauen artean Orixek bezala nahiago duzu « baserrikeria » alegia bigarrena
Begira, beharbada 1789 eko iraultzalarien eskubideen politikaren kontzeptzioa kritikatzen zuen Simone Weilen « L’enracinement » testu famatuaren lehen paragrafoa interegarria izanen zaitzu:
« Obligazioaren nozioa nausitzen zaio eskubidearenari. Eskubide bat ez da berez eraginkorra baizik eta berari dagokion obligazioa ;
Eskubide baten egiazko gauzatzea ez dator bera edukitzen duenetik baizik eta beraren aldera zerbaitez zordun sentitzen diren beste gizonetatik.
Obligazioa eragingorra da norbaitek aitortua den orduko. Nehork aitortua balitz ere, ez luke bere izaitea galduko.
Nehork aitortua ez den eskubidea ez da ezer. »
Beñat, oker ez banaiz Xaho errepublikazalea izan zen Zazpiak bat ideiaren sortzaile.
Beraz, iraultzaren kumeeako batek erein zuen euskal nortasunaren hazia. Izan ere, aurrekoak eta ondorengoek urte gehiegitan euskaldun izan arren, euren burua espainol eta frantsestzat zuten. Errekete nafarrik gabe, horietako ez gutxi euskaldun elebakarrak, nekez garaituko zukeen euskeraren etsaia zen Francok Euzko Gudarostea. Beraz horrekin frogatua geratzen da euskararen jabe izateak ez dakarrela halabeharrez euskaltzaletasuna. Xaho errepublikazaleak horixe eskatu zuen hain zuzen euskal errepublika.
Erronkarin ez zen iraultzarik izan. Bertako biztanleak egun erdaldunak dira. Bertan jada ez da laboraririk. Herri asko abandonatuak dira Nafarroako beste hainbat herri zonaldeetan bezela. Parez pare Zuberoan euskerak bizirik dirau. Laborariak etxaldeari eusten diote eta euskarari. Biarnon ez da hala. Han etxalde txikirik ez da eta herriak hiltzen ari. ELB sindikatuak zeresan handia du horretan. Erakunde euskalzale eta ezkertiarra. Horra adibide esperantzagarria. Uztarketa adibide bikaina: klase- eta nazio-kontzietziak, biak ala biak.
Euskaldunek jakin dute historian zehar aukera onak egiten. Asmatu dute(gu). Inguruko eta munduko sinismen, ideia, hizkuntza… eta abarretatik probetxuzkoak hartu eta bertara egokitzen. Frantziako iraultzak mundua alldatu zuen, kristautasunak bezela onerako eta txarrerako. Nik onurak gehiago ikusten dizkiot. Euskerak merezi ez duenik bada hori etsipena da.
Ene Ganbaratxo, Xahok argi esaten zuten iraultza frantsesa ona izan zela frantsesentzat baina txarra euskaldunentzat, Castorenek esan bezala. Are gehiago, Xahok esaten zuen euskal karlistak euskal burujabetzaren aldeko borrokalariak zirela espainiar liberalismoaren kontra. Zuk hain ahier duzun foruzaletasuna eta gizarte forala zuzenagoak zirela euskaldunarekiko ondoko ustez iraultza proge horiek baino. Xahok ez zuen eskatzen ezker abertzaleak aldarrikatzen duen errepublika. Zumalakarregiren aldekoa zen, ordea.
Frantziako iraultzak mundua aldatu zuen, okerrerako. Iraultza frantsesa obsesio da kolore guztietako ezker muturrekoentzat burgesiaren iraultzak proletargoaren iraultza ustez iragartzen zuelako. Fatxismoa eta komunismoa ditu emaitza estatolatria frantses-espainolak. Demokrazia, zuk nahi ala ez, Amerikar eta ingelesek ekarri zuten bigarren gerra eta gero. Frantses iraultza guztiz txarra izan zen euskaldunentzat eta hori euskaldun eta abertzale bezala aitortu beharra dago. Zuk gainera hori defendatzen duzu euskal erregimen forala bezten. Hori ez da bidea.
Bentazar maitea, foruzalerik ez zen izan “ZAZPIAK BAT” erditzea bururatu zitzaionik. Iraultzaren kume bati, bai. Zergatik ote?
Karlismoaren alde.jarri ziren nekazari maizter lurgabe haien matxinatzea( bai matxinada) azaltzeko foruen defentsa hutsa baino gehiago ez al da behar? Espaniako agintarien lur komunalen desamortizazioek ez al zuten zerikusirik izango? Herriaren lurrak ziren haiek pribatizatzea alegia?
Kontserbatzaile espainolak argi diote: euskera bigarren hizkuntza, kupoa eta kontzertua ezabatu…Nik hala eta guztiz onartzen dut euskal kontserbadoreek egindako ekarpen zoragarriak euskalgintza eta euskaldunasunari. Hor ditugu Orixe, Basarri, Aita Barandiaran eta beste hamaika elizgizon.
Zergatik demontre ezin da onartu ezkerreko ideologiatik gauza bera egin denik edo egin ahal denik?: Txillardegi, Joan San Martin,. Amuriza, .Aresti, Davant…eta beste hamaika gorri. Onartuz, nola ez.ba, alde horretan ERE euskera gorrotatzen dutenak badauden (Aitortu behar Espainiako gorrietan inork ez duela euskeraren desagerpena aldarrikatzen.)
Akats larria deritzot euskalduntasuna erabiltzea gizarte-eredu jakina justifikatu eta bestea erasotzeko.
Çazpiac Baten idea traitionea da Naffar Resumarequico. Gure statuarequico.
Naffarroa behin ere ez da coinciditu Çazpiac Bat horrequin eta Euscal Herria ere ez.
Ene Ganbaratxo, Xaho foruzalea eta karlistazalea zen. Ez al duzu bere euskal obra nagusia irakurri (Voyage en Navarre pendant l’insurrection des basques (1830-1835)? Edota berak esandakoa? foru eta Euskal Herriari buruz?
“La independencia vasca se justifica por: la geografía; una frontera artificial divide la unidad natural del pueblo vasco; la lengua, que tendrá que enseñarse, la historia, en la cual los vascos han desempeñado un papel glorioso hasta la llegada de los Bárbaros; el derecho, los fueros, que garantizan la verdadera libertad y la verdadera igualdad, contra el falso liberalismo que lleva al despotismo, y contra el capitalismo[…]. Contra la conspiración franco-española predica la violencia hasta la insurrección armada, a no ser que una federación vasca restaure los fueros y agrupe a los vascos entre Francia y España”.
Baserritarrak maizter lurgabeak ziren baina beraien harremana ez zen subordinazioarena, beren maiztertasuna ez baizezakeen jaun nominalak puskatu, aita-semera pasa egiten zen eta ordainketa ez zezakeen jaunak aldatu. Jabeo pribatu absolutoa ezarri zenean bigarren gerra karlista eta gero, orduan baserritar maizterrak benetan desjabetuak izan ziren. Komunala eta herri lurrak foru sistemaren parte bat besterik ez zen.
Ezker abertzaleak kakazaharra besterik ez dio ekarri gure herri honi, 35 urtetako gerrila frakasatu eta hitzaile bat eta gizartearen zatiketa etengabea.
Euskal gizarte eredua defendatu behar da, euskal historia bezala, Ganbaratxo, eta ez beti hor zelatan egon Maduroren intxaurretara.
Bai baina Xaho iraultzak goxatutako lurretik erne zen.
Eskerrik asko euskaldun ezkertiarroi kakazar ekarle deitzeagatik. LURRARENTZAKO ONGARRIRIK ONENA.
Ondo izan eta hurrenarte.
Bi paradigama orokorren tartean gaude. Eta beraien itzalpean, badirudi beste egiteko modurik ezinezkoa dela.
Baina gure lan paradigma tradizionala oraindik bizirik dago. Adibide bezala, hor dago, hemendik hurrun “euskal ekoizpen eredua” bezala ezagutzen den gure mugimendu kooperatibista.
Gure komunaletan bezela hiru ezaugarri ditu: ondasun komun bat, adostutako lan baldintzak eta arazoen aurrean betebeharreko arauak.
Hemendik kanpo ere badaude behetik gora eraikitako antzeko adibideak. Elinor Ostrom-ek erakutsi zuen bezela, komunak gai dira ondasunak modu eraginkorrean kudeatzeko. Komunalaren ezugarri nagusia, sujetoen parte hartze zuzena da. Eta hori izan da gure nortasunaren ezugarritako bat ere.
Eta zergatik ez ditugu eredu honen inguruan harremanak garatzen? Sakabanatuta dagoena ia ikusezina da.
¡Herri guztiko komunitarioak, batu gaitezen! (Benjamin Coriat)
Baserrikeria ote?
Erabat ados.
Hasierako testuan nioen bezala, iraultzak ez zituen gure lurrak eta bertan bizi ziren gure aurrekoak asko gozatu, Mundutegui tristeki famatua eta beste traidore batzu izan ezik, Horrelako drametan traidore batzu beti badira eta;
Bainan, espero dut (“iraultzak goxatutako lurretik” esanez) Xahok zioen bezala Frantziaz ari zinela ez eta Euskal Herriaz.
Egia duzu kolonisatu askok,(Ho chi min, Chou en Lai, Polpot, Algeriako FNLeko hanitz) ikasketak eta egonaldiak Frantzian egiterakoan iraultzaren ideietan formatuak izan zirenek, gero independentziaren ideia eta hazia ekarri zutela beren Herrietara. Zorigaitzez Herriak libratu eta, askotan tiranoak bilakatu ziren eta horietarik batzu kriminal odoltsuak ere.
Bentazarrek erran bezala, emaiten du Xaho iraultzalari hauek baino konplexuagoa zela eta, bere herriaren ezagutza eta amodio konkretuek eragotziko ziotela erokeria ideologikoetan erortzea garaile izan balitz
Ez dugu sekula jakinen.
Aipatu ditudanek Parisen egindako ikasketak egiaztatu nahiz “Le Parisien” egunkariaren artikulu zahar baten gainean erori naiz:
http://www.leparisien.fr/espace-premium/air-du-temps/paris-pepiniere-des-khmers-rouges-18-04-2015-4703059.php
Ez dut orokorki kondenatzen Iraultza haundiaren eragin guziak munduan barna baizik eta guri egin dizkigun alimaleko kalte fisiko, moral eta politikoak Euskal Herri guzian, batez ere gure hiru probintzietan nun erabakigarriak eta behin betikoak izan direnak .
Beñat, horixe bera, konplexua dela Xaho. Foruzalea eta iraultzazalea.izan daitelekela aldi berean. Administratiboki eta politikoki desatrea izan zela jakobinismoa eta uniformizazio etnozida nork uka dezake? Baina aldi berean berdintasuna, askatasuna eta elkartasuna bezelako ideiak herrian hedatzea nola izan liteke ba txarra izan munduan, izan Eiskal Herrian? Konplexua. Horixe bera, Xaho da adibide eta froga.
Ene Ganbaratxo, berdintasuna, alkartasuna eta anaitasuna jadanik baziren gutxienez Gipuzkoa eta Bizkaian baina baita Nafarroako eta Iparraldeko zenbait lekuetan ere aiton-sementza unibertsalaren bitartez. Eta portzierto, Frantziarrek demokrazia bat dute ingelesek eta amerikarrek nazietatik libratu zituztelako, ez iraultza frantsesarengatik.
Ganbaratxo, pentsatuko dukezu beharbada, hemengo ezker abertzale askok bezala, Frantses iraultza, «globalki positiboa » izan zela “Liberté Egalité Fraternité” ideiak zabaldu zizkigulakoan, eta hau sofriarazi zizkigun inbasioa eta zapalkuntzaren gatikan ere.
Sara inguruko gure milaka baserritarrek ez zuten horrela pentsatu, iraultzalariek Landesetara eta Gersera desterratu zituztelarik eta haien baserriak arpilatu,
Deportazio horren irautzalari hobendunek ederki frogatu zuten gehiago bazutela ikasteko gure Lapurtarretarik ezen ez eta haiei erakasteko.
Uste dut Xahok hau ulertuko zuela bederen.
Beñat, hona hemen galdera zuretzat.
Lapurdiko, Baxe-Nafarroako eta Zuberoako antzinako erakundeen berri eman diguzu hemen eta beste zenbait artikulutan. Erakunde hauek Frantziar Iraultzak desegin zituen eta lurralde berregituraketak aurreko hiru probintziak Biarnorekin batean departamentu berean sartu zituen.
Zure artikuluetan halako etsipen puntu bat somatzen dut baina nik itxaropen izpiren bat ere aurkitu nahiko nuke.
Frantziar Errepublikaren egungo egituretan antzinako euskal biltzarrak berregiteko aukerarik ez baldin bada, Euskal Hiri Elkargoa ezin al liteke antzinako biltzarren antzeko tresna batean bilakatu, Euskal Herria egituratzen lagun dezakena?
Aitzol,
Konbentzitu nago gu galbidean garela.
Elkargoaren baitan dugun ilusioa da justu galbide horren lekuko eta arrazoi bat.
Zure galderari buruzko esplikazioen parte bat aurkituko duzu, duela bi urte inguru Zuzeun bertan, asaldu zen testu batean “Baionaren eta BABren estatusa euskal politikan”
Ordutik etsipenean eta pasiibitatean ez erortzeko, duela urte bat jnguru beti Zuzeuen beste bertan testu bat entseiatu nintzen kaskarki hauslartzen (Simone Weil (1909/1943) filosofoaren laguntza mobilizatuz) .
Hau zen “Dena galdua iduritzen zaigunean, zer egin?”
Lehen testuaren diagnostikoarekin adostuz geroz, gogotik jorratuko dut azken ildo hau.