Komunikazioaren negozioa aldatzen ari da, garapen teknologikoak behartuta aldatu ere. Zuzeu, zoro batzuren ideia, iraultza honetatik erditu zen 2009 hurbil hartan, eta bide honetan jaiotzen azkena Naiz.info izan da garai berrietara moldatzeko Gararen apustua. Munduko hedabideak bide berriak urratu nahian dabiltza aspaldidanik. Moldatzen ez dena deuseztatua izango baita, edo jada izan baita. Erraza da ordea, kazetaritza eta negozioa banatzen dituen arrakala sakonak irentsia izatea. Ba al dakigu nora joan behar dugun? Eta norantz goazen?

Iraultza deitu dakiokegu trantsizio beharrean, kazetaritzaren zimendu tradizional guztiak astindu baititu sareak, ia asimilatzeko ere denborarik utzi gabe. Hain justu diskogintzarekin, zinemagintzarekin eta literaturarekin gertatu den era berean. Eta orain nola berreraiki lurrikarak botatako eraikuntza kazetaritzaren eta negozioaren artean sortu den arrakalan jausi gabe? Lehengo oinarriek ez dutenean ematen, lehen aski ziren zutabeek ez dutenean fitsik balio?

Iragarrita zegoen heriotza da kazetaritza profesionalaren negozio molde honena eta nago ofizioak bizi duena ez dela soilik krisi teknologikoa. Informazioaren trafikanteek, mundu mailako lobby politikoek kontrolatutako hedabide erraldoiek, berez demokraziaren garante den kazetaritza desprestigiatu dute burla bihurtzeraino. Eta honen aurrean “aro/ziklo berrian” bestelako kazetaritza “independiente” baten aldarria lau haizetara zabaldu da. Beti bilatu izan den kazetaritza “ona” Soto Garako zuzendariak duela gutxi aipatu zuena elkarrizketa batean.

“Ziklo berri batean gaude, informazioaren demokratizazioa ekar dezakeen kazetaritza berri baten atarian”, esan izan du Ignacio Ramonet Le Monde Diplomatique argitalpeneko zuzendariak. “Dinosauruen desagerpena drama bat izan zen, baina, ekosistema berri eta aberatsago bat sortzea ahalbidetu zuen”. Ramonetek azaldu izan du, nola ari diren sortzen hedabide tradizionalen adinako eragina duten sarean soilik oinarritutako argitalpen berriak, Wikileaks eta The Huffington Post kasu. Hasieran aipatu bezala, honek orain arteko negozio moldea kinka larrian jartzen du. Eta okerrena da inork ez duela dianan jotzen, oraingoz ez dagoela alternatiba sendorik. Iparrorratzik gabe gabiltza noraezean.

Euskal Herri mailan ere, mantso bada ere, eman dira pausuak eszenatoki berrira moldatze aldera. Zuzeu bera Rue89 hedabidea ispilu harturik sortu zen 2009an, soilik sareko oinarria zuen hedabide gisa. Berriak Berriketanekin egin zuen bere apustua eta Gara izan da azkena fitxa mugitzen Naiz proiektuarekin. Baina aztertu dezagun nondik nora doazen tiroak, era sinple eta nahi baduzue ez zehatz batean. 4 eredu:

Lehen eredua iraganekoa da, desagertuta dago. Kapital humano eta ekonomiko osoa paperean eta soilik paperean inbertitzen duen hedabiderik ez dago honezkero. Hedabide askok eta askok ordea, aldaketak asimilatu ezinean 2. eredua ardatz funtzionatzen dute. Hauen lehentasunak papera jarraitzen du izaten, paperetik eta papererako pentsatzen dute eta interneteko bertsioa Copy Paste huts bat da. Testimoniala. Adibide bezala Noticias taldeko egunkariak ditugu. Gara, Berria, El Mundo eta El País 2. eta 3. ereduen artean jarri ditzakegu. Guztiek apusturen bat egin dute sarean (Berriketan, Naiz, Skup eta Orbyt) eta zutabe digitala zein papaperekoa parekatzen dihardute. Argia da akaso, bere astekari kondizioan, 3.eredutik hurbilen dabilena.

Urte batzuren buruan ordea 3 eta 4. ereduak gailenduko dira. Pisu handiena edo osoa zutabe digitalak izango du ezinbestean, euskarri multimediarantz goaz. Enrique Menesesek elkarrizketa honetan bota zuen bere aburua argi: “Paperean egiten den kazetaritza desagertu egingo da”. Ez naiz ausartuko oso osorik arrazoi ematera, viniloaren kasua gogoan, baina oso gaizki ez dabil. Papera egun ezagutzen dugun eran akabo da, bigarren plano batera kondenatuta dago. Kapritxo kontua izatera kondenatuta. Saretik pentsatu beharra dago, sarerako. Zutabe digitalak ezin du bigarren mailako izaten jarraitu, lehentasun bilakatu behar da.

Baina kazetaritzak, bokaziotik asko badu ere, profesionala izan behar du informazioaren kalitatea bermatzeko. Eta informazioren kalitatea bermatzeak jendartearen lehentasuna behar luke, oinarrizko eskubideak jokoan baitaude (informatzeko eta informatua izateko hiritar ororen eskubidea). Are gehiago hizkuntza minorizatu batean mintzatzen den komunitateaz ari bagara. Nola lortu dezakegu bideragarritasun ekonomikoa? Zeintzuk izango dira hedabide baten diru sarrerak munduan zehar nahiz herriz herri dituen korrespontsalak mantentzeko? Zer papel izan behar dute eta zer ardura hartu behar dituzte erakunde publikoek?