Idoia Mendia : “Bideoak probokatiboa izan behar du gaia mahai gainean jartzeko”

Idoia Mendiak (Bilbao, 1965) esperientzia du politikaren oihanean eta nabari zaio. Garoako liburu-dendara sartu eta unetxo batez lagun zaharrak kortesiaz agurtu ostean, segituan topatu du bere aulkia. Badaki non eseri behar duen, inork ezer azaldu gabe. Eliminazioz, berak hutsik utzi duena da nire jarlekua. Garoak eta Osoigok antolatu #BirraBat ekimenean izan ditugun hautagaietatik, oraingoz, bera da lasaiena, bera ziurrena, baina baita neurtuena ere. Badaki mikroaren eta ahoaren arteko distantzia zehatza zein den, badaki esaten duenak harrotu lezakeena. Eta horregatik esan edo isiltzen du. Lehen lerroan Odon Elorza eta Rafaela Romero daude guri begira, hastera goaz elkarrizketa.

Non sentitzen zara komodoago, Platoetako foko azpian ala liburu-dendan?

Bada… Liburu-denda batean. Gehiagotan izan naiz liburu-dendetan telebistako platoetan baino. Tira, esango nuke, azken urteotan agian balantza orekatu dudala, baina, nahiago liburu-denda platoa baino.

Liburu-dendan gaudela probestuz, gomendatuiguzu liburu bat.

Azken urteotan deskubritu dudan idazle bat gomendatuko dizuet, Stefan Zweig. Bere edozein liburu. ‘Carta de una desconocida’ liburuarekin deskubritu nuen Zweig, zoragarria iruditu zitzaidan eta ordutik Acantilado argitaletxeak argitaratzen zituen bere liburu denak erosten ditut, eta irakurri denbora daukadanean.

Eta musikaz? Gustuko duzun euskal musikari bat?

Kepa Junkera asko entzuten dut. Agian bilbotarra delako. Gaztetatik entzun izan ditut bere abestiak.

Kulturaren hiriburuan gaude. Haimaika polemika eta ezadostasun sortu duen hiriburutzan. Nola ulertzen du kultura Idoia Mendiak?

Niretzat Kulturak geure eguneroko bizitzaren zati behar luke izan. Eta nik uste dut Donostian, hiriburua den heinean, eguneroko bizitzan presentzia nabarmena izan behar lukeela kulturak. Kultura Hiriburutzaren ekimena oso garrantzitsua izan da Donostiarentzako, hala hiria bera ezagutzera emateko, nola ekimen berritzaileak egiteko edo behintzat egiten saiatzeko.

“Politikak, bere forma batzuetan,
antzerki izan behar du”

Zuk uste maila eman dela Donostia 2016 hiriburutzan?

Nik uste denbora asko galdu dela. Urte asko galdu ditugu eta, horregatik, maila ez da izan hain ona. Baina ideia oso ona izan zen eta, berriz diot, berau burura eramatea oso garrantzitsua izan da Donostiarentzat.

Zinemaldi betean gaude. Euskal politika genero zinematografiko batekin definitu behar bazenu, zeinekin lotuko zenuke?

Urte askotan eleberri bat izan da. Eleberri beltza. Eta orain eleberria, baina, normala. Esango nuke orain antzerkia bihurtzen ari dela.

Ez ote da politikaren konotazio negatiboa antzerki horren ondorio?

Politika, bere forma batzuetan, antzerki izan behar dela iruditzen zait. Baina haratago joan beharko genuke. Ezin dugu ahantzi zein den gure helburua, politikarion helburua. Gure helburuak herritarren bizitza hobetzea behar luke, urrunera begiratu eta pentsatzea zeintzuk diren herritarren bizitza erosoago egiteko behar ditugun tresnak. Azken batean, herri bati etorkizuna bermatzeko gaude politikariok.

Borja Sémperrek #BirraBat egitasmoan zioen alderdi tradizionalak postura historikotan iltzatuta daudela, eta akordiorik erdiestea posible egiteko, postura horietako asko birplanteatzeko borondatea behar dela.

Egia da denok daramatzagula arrastaka gure historiak. Hala ere, iruditzen zait azken batean jarrera pertsonalak daudela alderdien atzean. Zuzendaritzetara belaunaldi berriak sartu izanak, esaterako, lagundu lezake garai berriotara moldatu eta etorkizunera begira akordio horiek lortzeko Bultzada izan daiteke, hori bai, gure iraganari, historiari eta printzipioei muzin egin gabe. Bestetik, Borja Sémperren esaldiak harritu nau, izan ere, duela gutxi Arnaldo Otegiren inhabilitazioaren kasua izan genuen mahai gainean eta PSE-EEk ez zuen auzitegietara joan behar izan Otegi ezgaitua izan zedin ala ez zedin izan. Guk argi dugu hori ez dela alderdiek bete behar duten funtzioa. Bistan da PPren baitan iraganaren pisua handiagoa dela eta estrategia horri eutsi diote. Borja Sémper estrategia horren parte izan da. Badakit Borja gaztea dela eta PPri haize freskoa eman dakiokela, nik uste dut biak ez direla batera ezinak.



Zure alderdiko pisuzko jendea Otegiren inhabilitazioaren aurka agertu da. Pertsonalki zen postura duzu zuk?

Alderdi bakoitzak bere liderrak eta hautagaiak aukeratzen ditu. Eta ezker abertzaleak, Sortuk eta koalizioa osatzen duten gainerako alderdiek Arnaldo Otegi hautatu zuten. Lege elektoralari dagokionez aurkezteko eragozpenak izan ditzakeen hautagai bat aukeratuz gero, badakizu hori gertatu daitekeela. Nik ez dut iritzirik zentzu hortan, ez da nire alderdia eta haiek nahi dutena aukera dezakete.

“Zure ingurua oso euskalduna bada,
gaztelera indartu behar da ikastetxeetan”

Eta zer iruditzen zaizu Justizia Ministroak inolako auzitegik baino lehen Otegi hautaezina zela esan izana?

Botere banaketan sinisten dut irmoki. Botere judizialak, legegileak eta exekutiboak ez dute elkar kutsatu behar. Justizia Ministroak ez du batere laguntzen halako adierazpenekin. Epaileei dagokie kontu horren inguruan erabakitzea, ez beste inori.

Hezkuntzara salto eginda. Adostasuna badago A, B eta D ereduen hezkuntza akitua dela. Beste kontu bat da zein den alternatiba. Zein da PSE-EEren eredua?

Isabel Celaá saliburua izan zenean esan zuen ikastolak eta ikastetxeak bere eskualdeko mapa soziolinguistikoari doitutako eredu bat behar zutela. Eskualdeko hizkuntza garrantzitsuenaren arabera euskarari edo gaztelerari pisu gehiago emateko. Hori da egin behar duguna, autonomia gehiago eman behar diegu ikastetxeei kurrikuluma prestatu dezaten. Ez B eredua ez A eredua. Donostian edo Errenterian bazaude eta zure ingurua, zure auzoa oso euskalduna bada, indartu beharko duzu gaztelera eta gutxitu euskara. Aldiz, Barakaldon, euskara indartu beharko da eta gaztelera gutxitu. Aldi berean, noski, ingelera gehituz.

Nire ingurua oso euskalduna da Zarautzen. Aitzitik, ez dut ezagutzen gaztelera maila txarra duenik. Euskara maila txarra dutenak, berriz, asko.

Guk egin genuen proposamen hori eta ikastetxeek gustura hartu zuten. Gaur irakurri dut egunkarietan horretan ari direla lanean. Autonomia ikastetxeentzat euskara eta gaztelera nola kudeatu aukeratzeko. Nik uste dut gauza bat dela hizkuntza bat ahoz menperatzea, eta beste bat idatziz edo lan egiteko.

Hirugarren hauteskundeak ikusiko ditugu Espainiar Estatuan?

Espero dut ezetz. Baina auskalo!

Busti: Bai ala ez?

Mariano Rajoyk esan du Galiziako eta EAEko hauteskundeak pasa ostean berriro saiatuko dela akordioak bilatzen inbestidura saioa aurrera atera eta Gobernu bat osatzeko. Ikusiko dugu hala gertatzen ote den. Oroitzen bazara, Rajoy gai izan zen Kongresuko eta Senatuko mahaiak aurrera ateratzeko beste alderdi batzurekin. Galiziako eta EAEko hauteskundeak pasa eta gero agian alderdi horiek berriro babesa ematen diote Rajoyri.

Posible ikusten duzu akordio bat Podemosekin Pedro Sánchez presidente egiteko?

Gu martxoan saiatu ginen Podemos eta Ciudadanosekin eta PPren politikarekin ados ez zeudenekin akordio batera iristen erakundeak eraberritzeko. Ez zen posible izan. Podemosek, EAJk eta EHBilduk aurka bozkatu zuten. Gaur martxoan baino are zailagoa da.



Zer iritzi duzu Sánchezen aurka agertu diren alderdiko ahotsez?

Beno, garrantzitsuena ez dira ahotsak, alderdian ditugun organoetan sozialistok erabakitzen duguna baino. Eta PSOEn, akordio politikak eta erabaki nagusiak erabakitzeko kongresuen arteko organo garrantzitsuena Komite Federala da. Eta bertan denok aho batez bozkatu genuen Rajoyren eta PPren aurka. Pedro Sánchez leiala ari da izaten Komite Federalaren erabakiarekiko.

“Erabakitze eskubidearen alde nago,
legearen bideetatik egiten bada”

Hitz egin dezagu herri ereduaz. Herritarren gehiengoak, %67ak, erabakitze eskubidearen aldeko alderdiei bozkatu zien hauteskunde orokorretan. Ez al da PSE-EE jokoz kanpo geratu?

Ni erabakitze eskubidearen alde nago, beti ere, legeak dioen bidetik egiten baldin bada eta proposamen konkretuak jartzen baldin badira mahai gainean. Politikoak ez gara ezkutatu behar hiritarren erabakitze eskubidearen atzean. Guk ardura bat dugu, bestela zertarako gaude politikariak, zirkuluak egiteko? Egun guztietan, momentu guztietan, herritarrei dena galdetzeko? Nik uste herritarrek erabakiak hartzeko hautatzen gaituztela eta gero, txarto egiten badugu, boteretik kentzeko. Horretarako daude hauteskundeak. Erabakitze eskubidea bai, legala baldin bada. Alderdi guztien artean akordio zehatzak lortu behar ditugu, proposamen zehatzekin, eta akordio horiek herritarrei eraman behar dizkiegu eurek bozka dezaten. Herritarrei BAI ala EZ erantzuteko galdera orokorrak egiteak ez garamatza inora. Bestela begiratu orain nola dauden Erresuma Batuan edo Grezian Tsiprasen erreferendumaren ostean. Ez dut uste Kataluniako arazo politikoa independentziaren inguruko erreferendum batekin konponduko zenik, proposamenak behar dira. Erreferendum hori eginda, zatitzen duzu Katalunia edo Euskal Herria eta hurrengo egunean berdin antzeko gaude.

Kontzeptu potoloen oihana izan ohi da politika. EAJk “estatus berria” du ahotan eta EHBilduk “euskal estatua”. Zer proposatzen du Idoia Mendiak?

Bi gauza proposatzen ditugu gutxienez. Alde batetik, Espainiako Konstituzia eraldatzea federalista bihurtzeko. Ez izena bakarrik, izana ere bai. Federalismoaren tresnak behar ditugu gure autogobernua hobeto kudeatzeko. Orain falta ditugu tresna horiek. Eta bestetik, autogobernuan sakondu nahi dugu. Gernikako Estatutu berri bat adostu behar dugu gure eskumenak blindatu eta lortu ditugun eskubideak berresteko. RGIaren edo etxebizitzaren eskubidea esaterako. Irtenbide bat bilatzeko baita ere konpondu gabe ditugun arazoei. Espainiako Gobernutik askotan gure eskumenak urratzen dira eta berauen defentsa egiteko Auzitegi Konstituzionalera joan beste erremediorik ez zaigu geratzen. Beste tresna batzuk behar-beharrezkoak dira gure hiritarren eskubideak defendatzeko.

PPren eskutik Konstituzioaren 135. artikulua erreformatu zenuten herritarrei galdetu ere egin gabe. Erabaki harrigarria hemen urte luzetan bere burua konstituzionalistatzat zutenen aldetik.

Guk beti egin dugu autokritika. Gainera Pedro Sánchez gure idazkari nagusiak esaten duenean Espainiako Konstituzioa aldatu nahi duela, horretarako da baita ere. 135. artikulua aldatzeko, eta eskubide sozialak blindatuko dituen beste parrafo bat gehitzeko.

Jarri nadin herritarren azalean. 135. artikulua aldatu, gero berriz aldatzeko? Zergatik aldatu zen orduan, herritarrei galdetu gabe?

Nik uste dut Zapatero presidentea oso kezkatuta zegoela eta presio asko izan zuela Bruselatik. Berak pentsatu zuen hura zela erabakirik onena egoera ekonomiko oso larri batean Espainia ez suntsitzeko. Hori da politika: batzutan asmatzen duzu eta beste batzutan. Egiari zor, eguneroko bizitzan zuk zure zorrak ez badituzu ordaintzen, kontu korrontea ixten dizute. Orduan, nik uste dut, gauzak hobetu daitezkeela eta horretarako ere aldatu nahi dugu Konstituzioa.

“Ez dut ulertzen donostiar batzuk
zergatik dauden metroaren aurka”

EAEn ekonomiaren egoera Espainiar Estatuan baino hobea dela haintzat izanik, zein da PSE-EEren errezeta langabezia tasa jaisteko?

Hautagairen batek dioen eran langabezia tasa %10era jaitsi izanagatik ez nintzateke hain pozik egongo. Garrantzitsuena enpleguaren kalitatea eta langileen soldata baita. EAEn liderrak gara lan prekarioan eta kontratu tenporaletan. Eta emakumeok pairatzen ditugu soldatarik baxuenak. Ekonomiaren hazkunderako zutarri nagusi batzuk ditu PSE-EEk: berrikuntza, emakumeak eta hezkuntza. Hemen badugu Euskadi osora, eta baita Espainiara ere, esportatzeko modelo bat: Elgoibarkoa. Industriaren eta lanbide heziketa institutuen artean Elgoibarren dagoen ekosistema. Industriaren beharretara doitutako hezkuntza da lanbide heziketarena, eta heziketa horrekin enplegugarritasuna %100koa da. Hori da segi behar dugun eredua. Baina, hori bai, emakumeok izan behar dugu protagonista. Ekonomian baztertuak izan gara urte luzetan eta prekarietatea gehien sufritzen dugunak gara. Euskadin ia 70.000 familia daude seme-alabadun emakumeek zuzenduak. Gehien sufritzen duten familiak dira horiek.

Irakurri dut azpiegituren aldeko apustua egin nahi duzuela. Horietako bat Donostiako Metroa da. Aurkako jende asko du proiektuak. Metroa ona da Donostiarentzat?

Zer esango dizu bilbotar batek? Metroaz ondo baino ezin dizut hitz egin. Iruditzen zaiu metroa daukagun garraio onena dela azkar mugitu eta auzoak konektatzeko. Jasangarria da, ez du kutsatzen eta jende asko mugitzen du. Donostiak beste edozein hirik dituen azpiegiturak merezi ditu. Asko harritu izan nau beti azpiegiturek Gipuzkoan izaten duten oposizio biziak.

Hiri bakoitza oso ezberdina da.

Ni Euskadi eta Espainiatik kanpo bizi izan naiz eta bertako hirietan metroak oso ondo funtzionatzen duela ikusi dut. Autobusarekin bikain ezkontzen den garraio publikoa da. Baita bizikletarekin edo tranbiarekin ere. Zer alternatiba planteatzen ditu metroaren aurkako plataformak, autobusa? Bizikleta? Harritzen nau benetan metroaren aurka egoteak.

Kanpaina honetako gai gakoetako bat izan da euskara. Jende asko mindu du PSE-EEk publikatu zuen bideoak.

Ez dakit, baina, Jaurlaritza bera guk egindako proposamena erosten ari da. Gobernatzen genuen garaian, euskaraz ikasten zuten ikasleek berriz euskara agiria atera behar ez izatea lortu genuen. Hori izan zen gure neurririk onenetariko bat. EGAri buruz hausnarketa bat ere hasi genuen. EGA aldatu behar zela esan genuen eta jende asko agertu zen aurka. Beno, ba gaur da eguna aldatu egin dena, atzeko atetik aldatu da, baina aldatu egin da. Ez dute aurpegia eman, baina Urkulluren gobernuak aldatu egin du. Bestalde, administrazio berritzailea behar dugu. Berritu behar ditugu lanpostu guztiak eta horrek esan nahi du lan bakoitzan berpentsatu behar ditugula, izan nahi dugun administrazioaren beharretara doituta. Guk proposatzen genuen lanpostu bakoitzaren deskribapena aldatzea eta aldi berean lan bakoitza egiteko zer euskara maiala behar den zehaztea. Lakuan langile asko daude eta badira asko ez dutenak harremanik herritarrekin. %50ak dauka zehaztuta euskara profila eta horietatik 5etik 1ek soilik egiten du lana euskaraz. Besteek gaztelania hutsean egiten dute lan. Oso sinplea eta xumea da dioguna, administrazio berritzaile bat izateko profilak berrikustea. Bideoak eskandalua eragin duela? Bai, bideoak probokatiboak izaten dira batzutan, 30 segundukoak dira-eta.

Errealitatea bestelakoa da ordea, postuari dagokion euskara gaitasunik ez baitute Jaurlaritzako langileen %45ek.

Eta %50ak badauka, baina ez du lan egiten euskaraz. Hori da daukagun administrazioa. Ikusi nahi ez duenak ez du ikusiko, baina horixe da duguna. Guk arrazoia daukagu, nahiz eta gero zarata asko sortu. Arrazoia gurekin dago.

“Zergatik desaprobetxatu behar dugu
jendearen jakintza euskaragatik?”

[Hodei Iruretagoienak publikotik] Gaztelera hiztunek diskriminazioa pairatzen dutela ematen du aditzera bideoak. Aldea dago disfuntziotik diskriminaziora. Tonua egokia izan da? Hau ateratzeko modua, garaia, egokia izan da?

Begira, nik ez dut kanpaina zuzentzen, baina, bideoarena eta sortu dugun zarata guztia ondo dagoela iruditzen zait. Azken batean, polemika sortzea ondo dago, gaia mahai gainean ipintzeko baldin bada.



[Hodei Iruretagoienak publikotik] Langileen adina ikusirik, aurreikusten da langile berri asko sartuko direla laster administrazioan. Langile berriei jarri behar zaie lanpostuari dagokion eskakizuna betetzeko derrigortasuna?

ETB2an izan genuen eztabaida denok dugu oraindik buruan. Gogoratzen baduzu, moderatzaileak sufritu zuen diskriminazio hori. Radio Euskadin zegoen lanean, gaueko programa batean: Ganbaran. Oso aurkezle ona zen. EAJk eta EHBilduk adostu zuten ERE bat egitea irratian, jende asko kale gorrian utziaz. Debatea moderatu zuen aurkezlea tartean zegoen. Eskaintza publiko bat egin zen EREaren ostean, zeinetara jende andana aurkeztu baitzen, baita hizketagai dugun aurkezlea. Bada, aurkezlea, ezin izan zuen lanpostua lortu ez zuelako eskatzen zen profila. Kalean geratu zen. Eta zer egin zuen EiTBko zuzendaritzak? Atzeko atetik berriz kontratatu ekoiztetxe bat medio, kazetari profesionala eta ona zelako. Eskaintza publikoarekin iritsi ziren langile berriak ez baitzuten esperientziarik halako programa bat zuzentzeko. Hori da daukaguna. Zergatik desaprobetxatu behar dugu jendearen jakintza euskaragatik?

Nola oroitzen duzu ETAk armen uztea iragarri zuen eguna?

Albistea jakin zenean Bilbon negoen, Espainia osoko lehen emakume epaileari saria ematen. Emakume andana ginen bertan eta pozik ospatu genuen. Koktela genuenez ekitaldiaren hondarrean, topa egin genuen albisteagatik.

Bazenekiten behin betikoa zela.

Momentu hartan sentimentu oso arraroa nuen. Hainbeste denbora generaman modu batera bizitzen, ezen, zaila egin baitzitzaigun sinistea. Denborak sentimenduak bere lekuan jarri ditu eta argi utzi behi betikoa zela ETAren erabakia.

Eta zertan aldatu zaizu bizitza ordutik?

Uffa, ba errotik aldatu du. Zaborra nahi dudanean jaitsi dezaket. Erosketak egitera sudur puntan jartzen zaidanean joaten naiz. Orain txakur bat dut. Paseatzera eramaten dut. Eskaparateetan geratzen naiz. Nahiko akrata naiz kalera ateratzen naizenean… Gauza oso sinpleak dira, esango duzu txorakeriake esaten nabilela, baina, hori da garrantzitsuena. Eguneroko bizitza.

“Presoak euskal herriratzearen
alde dago PSE-EE”

Zer esango zenioke preso dagoen bere semea bisitatzeko 2000 kilometro egin behar dituen 80 urteko andre bati?

Gai horietan guk oso argi utzi dugu. Hemen oroitu nahi dut, beti ahazten baitzaigu, ETAk armak uztea iragarri baino lehen, Patxi Lopezek Eusko Legebiltzarrean biolentziaren amaiera ordenatuak nolakoa behar lukeen esaten duen dekalogo bat aurkeztu zuela. Eta puntuetako bat presoen sakabanaketarekin amaitzea zen. Helburua bergizarteratzea bada, hurbiltzea ona da. Gogora ekarri nahi nuke baita PSE-EE izan zela Langraitz bidea martxan jarri zuena. Preso askoren hurbiltzea ekarri duen neurria izan da. Baina hau ez da ETAko presoentzat bakarrik aldarrikatu behar, preso guztiek baitituzte eskubideak. Arnaldo Otegiri entzun nion kartzela jende umil eta txiroz beteta dagoela eta inor ez da haietaz oroitzen. Kartzelez hitz egiten dugunean kartzela guztiez eta preso guztiez hitz egin behar dugu.

Madrildik blokatuta segitzen du gaiak.

Bai. Baina Espainiako legediak presoen bergizarteratzea bilatzen du. Espainiako legedia ez dago mendekuan oinarrituta. Ez gara AEBak, ez dugu heriotza zigorrik, nahiz eta, gai honen inguruan alderdi askok beldurra eman. Gu beti egonen gara heriotza zigorraren aurka. Hori bai, presoei eskatu behar zaie onartzeko egin duten mina. Zuk aipatzen zenituen milaka kilometro egin behar dituzten famialiak, baina, badaude baita ere bere senideak bisitatzera hilerrira joaten diren familiak ere.

Irailaren 26an norekin ezkonduko da Idoia Mendia?

Ezkonduta nago (irriak)

Eta politikoki?

Ba begira, 26an hausnarketa sakon bat egin behar dugu. Guri bozkatzen digutenek ziurtasuna izan dezakete ez dugula euren botoa eztabaida teologikoetarako erabiliko, ea nor den euskaldunago erabakitzeko. Euren botoa Euskadi sozialago bat eraikitzeko erabiliko dugu.

Alderdi barruko inkestek zer diote?

Hobeto gaudela.

Porra egitera ausartzen zara?

Ez dut inoiz porrarik egin.

Azkenik, emakume lehendakaria ikusiko dugu?

Bai, konbentzituta nago. AEBtako presidentea emakumea izango den era berean, Euskadin emakumezko lehendakaria izango dugu. Ez gara gutxiago izango ala?

Idoia Mendia Idoia Mendia Idoia Mendia Idoia Mendia Idoia Mendia Idoia Mendia  Idoia Mendia Idoia Mendia Idoia Mendia

Idoia Mendia Idoia Mendia Idoia Mendia Idoia Mendia Idoia Mendia

Idoia Mendia Idoia Mendia Idoia Mendia